Araçlardaki Güvenlik Sistemleri Yeterli mi?

Gelişen teknoloji ve artan yaşam standartlarıyla birlikte günlük hayatımızın önemli bir parçası haline gelen taşıtların sayısı gün geçtikçe artmaktadır.^[1] Ancak bu artış sadece araç sayılarına değil, kaza oranlarına da yansımıştır. Türkiye’de karayolu ağında 2021 yılında 998 bin 390 maddi hasarlı, 187 bin 963 ölümlü yaralanmalı kaza yaşanmıştır. 2022 yılında ise toplam 1 milyon 232 bin 957 adet trafik kazası meydana gelmiştir. Bu kazaların 1 milyon 35 bin 696 adedi maddi hasarlı, 197 bin 261 adedi ise ölümlü yaralanmalı trafik kazasıdır.^[2] Dünyada her yıl yaklaşık olarak 1 milyon 190 bin kişi karayolu trafik kazalarında hayatını kaybetmektedir.^[3]

Trafik Kazaları Neden Yaşanıyor?

Karayolunda gerçekleşen kazaların çeşitli sebepleri olduğu bilinmektedir.^[4] Sürücüden kaynaklanan, araçtaki yolculardan kaynaklanan, yol şartları ve hava durumundan kaynaklanan kazalar yaşanmaktadır. Sürücülerin dikkatsizliği, trafik levhalarına uymaması, aşırı hız yapması, alkollü araç kullanması gibi durumlar sık sık yaşanmaktadır. Bazı durumlarda sürücünün elinde olmayan nedenlerle araç kontrolünü kaybettiği de görülmüştür. Bu sebeple bazı hastaların sağlık testlerinden sonra ehliyet alması mümkün olmamaktadır.^[5] Bütün önlemlere rağmen sürüş esnasında yaşadığı sağlık problemleri sebebiyle kazaya karışan birçok sürücü bulunmaktadır. Özellikle trafik kaynaklı stres ve hava kirliliğinin kalp krizini tetiklediği düşünülmektedir.^[6] 2019'da tahminen 17,9 milyon kişi kardiyovasküler hastalıklar nedeniyle ölmüştür; bu, tüm küresel ölümlerin %32'sini temsil etmektedir. Bu ölümlerin yüzde 85'i kalp krizi ve felç nedeniyle gerçekleşmiştir.^[7]

Günümüzde Araç Güvenlik Sistemleri:

Kazaları önlemek veya gerçekleştikten sonra can kaybı yaşanmaması için geliştirilen teknolojiler mevcuttur. Araçlardaki emniyet sistemleri aktif güvenlik sistemleri ve pasif güvenlik sistemleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Aktif güvenlik donanımları kazaların gerçekleşme ihtimalini en aza indirmek için kullanılan sistemlerdir. Otomatik acil fren sistemi (AEB), anti blokaj fren sistemi (ABS), adaptif hız kontrolü (ACC), şerit takip asistanı (LKA), kör nokta uyarı sistemi (BSW), trafik işareti tanıma (TSR), elektronik stabilite programı (ESP), elektronik denge kontrolü (ESC), aktif mesafe asistanı ve yorgunluk tespit sistemi gibi özellikler günümüzde bazı araçlarda bulunan aktif güvenlik sistemleridir.

Pasif güvenlik donanımları ise kazanın meydana geldiği anda araç içindeki ve dışarıdaki kişilerin ölüm ve yaralanma olasılığını düşürmek için kullanılmaktadır. Emniyet kemeri, aktif gergili emniyet kemeri, hava yastığı (airbag), tamamlayıcı sınırlama sistemi (SRS) pasif güvenlik sistemleri olarak bilinen önlemlerdir.

Güvenlik Önlemleri Yeterli Mi?

Araç güvenlik sistemlerinin bazıları maliyeti sebebiyle bütün otomobillerde bulunmamaktadır. Ayrıca kullanılan sistemlerin tamamı sürücünün bilincinin yerinde olduğu baz alınarak tasarlanmaktadır. Ancak kalp krizi, beyin kanaması, epilepsi nöbeti, alerjik reaksiyon, sıcak ve soğuk çarpması, tansiyon ve nabız değerlerinin anormal değişimleri gibi bilinç kaybının anlık yaşandığı durumlarda sürücü aracın kontrolünü kaybettiğinden kaza kaçınılmaz olmaktadır. Üstelik zincirleme kazalara yol açtığı için çevredeki diğer yayalar ve araçlardaki kişiler de hayatını kaybetmektedir. Türkiye karayolu ağında 2022 yılında gerçekleşen trafik kazalarında ölen kişilerin %44,9'u sürücü, %31,8'i yolcu, %23,3'ü ise yayadır.^[2]

Gelecekte Nasıl Önlemler Alınabilir?

Geliştirilmekte olan aktif ve pasif güvenlik sistemlerinde sürücünün bilincini kaybetmesi gibi durumlar da hesap edilerek tedbir alınabilir. Günümüzde kusursuz çalışan tam otonom araçlar bulunmamaktadır. Maalesef bu çok kısa zaman içinde mümkün olan bir durum değil çünkü gereken altyapının sağlanması zaman alacaktır. Çünkü otonom araçlar OEDR (Object and Event Detection and Response) olarak bilinen nesne veya olay algılama ve yanıtı ile çalışmaktadır.^[8] Kısacası, bu özellik etraftaki nesneleri tanımlamak, yakınlarda meydana gelen olayları tanımak ve daha sonra buna yanıt vermek için kullanılmaktadır. Elbette otonom sürüş kullanıldığında trafiğin sorunsuz ilerlemesi için yol ve şerit işaretlerinin, levhaların, ışıkların eksiksiz olması gerekmektedir. Aksi taktirde kazaları önleyememenin yanı sıra daha büyük çaplı kazalara yol açılacaktır.

Özetle, gün geçtikçe otomobil kullanımıyla birlikte artan kazaların önlenmesi için çeşitli önlemler alınmıştır. Fakat bazı olası durumların ihmali sebebiyle can ve mal kaybı hala mümkün olduğunca düşürülmüş değil. Bu sorunun çözümü için yeni güvenlik sistemleri geliştirilirken sürücünün bilinç kaybı yaşaması gibi ihtimallerin de düşünülmesi gerekmektedir. Gereken önem gösterilerek kısa zaman içinde kayıpların azaltılması oldukça mümkündür. Gelecekte otonom sürüşün her yerde sorunsuz çalışması durumunda ise trafik kazaları nadir olarak karşılaşılan bir durum haline gelebilir.