2024 Nobel Fizik Ödülü Yapay Zekaya Verildi

Bu yıl Nobel Fizik Ödülü makine öğrenimi çalışmalarına verildi. 1980 lerden itibaren makine öğreniminin ortaya çıkmasını sağlayan iki isim, John J. Hopfield ve Geoffrey E. Hinton ödülü paylaştılar.

Nobel komitesinin resmi açıklamasına göre "Bu yılın kazananları bugünkü güçlü makine öğrenmesi teknolojisinin temellerini oluşturan yöntemleri oluşturmak için fiziğin araçlarından faydalandılar."^[1] John Hopfield bir bilgi depolama ve yeniden oluşturma sistemi geliştirirken, Geoffrey Hinton veri seti içerisindeki özellikleri bağımsız olarak keşfeden ve bugünkü büyük yapay sinir ağları için çok önemli olan bir yöntem icat etti.

Makine öğrenmesi, Artificial Neural Network.^[2] ya da Yapay Sinir Ağları olarak açıklanabilir. Bu sinir ağına ilham olan şey insan beynindeki nöronlar ve çalışma biçimleriydi. Benzetme yapacak olursak insan beynindeki nöronlar farklı değerler verilen "nod" lar olarak ve aralarındaki sinapslar bu nodlar arasındaki bağlantılar olarak temsil edilebilir.^[3] Bu nodlar birbirine bağlıdır. Ve arasındaki bağlantılar kullanıldıkça güçlenir. Kullanılmadıkça zayıflar.

1982 yılında John Hopfield "Hopfield Ağı" (ilişkili/çağrışımlı bellek) adı verilen bir yöntem geliştirdi. Bu modelde tıpkı atomlar gibi birbirine bağlı nodlar vardı. Nodlar birbirini etkileyerek ağın davranışını belirliyordu. Her nod sıfır veya bir değeri alabiliyordu. Ağa bir resim gösterildiğinde noktalar ve bağlantılar bu resmi hatırlayacak şekilde ayarlanıyordu. Başka bir resim gösterildiğinde sistem bunu hatırladığı resme benzetmeye çalışıyordu.

Bu sırada Geoffrey Hinton istatiksel fizikten yararlandı. 1985 de yayınlanan bu yönteme Boltzmann Makinesi adı verildi.^[4] Bu makine talimatlarla değil örneklerle öğreniyordu. Bir örnek ne kadar çok tekrarlanırsa makinenin öğrenimi o kadar çok artıyordu. Ayrıca daha önce görmediği bilgilerdeki benzer özellikleri fark edebiliyordu.

2006 da ekibiyle beraber bir dizi Boltzmann Makinesini katmanlar halinde birleştirdi. Bu şekilde bir ağı ön eğitme yöntemi geliştirdi. Bu ön eğitim ağın bağlantılarına daha iyi bir başlangıç noktası sağlıyor ve resimleri tanımasını optimize ediyordu. Günümüzde kullanılan yapay zekanın ve makine öğrenimi sahasının eğitim yöntemine derin öğrenme diyoruz.

Yapay zekanın hayatımıza ve yeni bilimsel keşiflere nasıl etki ettiğini görebiliyoruz. İşte Yapay zeka bunu yaparken fizikten yararlandığı için Nobel Fizik Ödülü yapay zekaya verildi.