Bir Sen Eksiktin Koronavirüs: COVID-19 Salgını, Afrika'da da Yayılıyor!

Dünya'nın en yoğun şekilde sömürülen, en fakir, nüfusça en hızlı büyüyen ve hastalıklara en açık kıtası Afrika'da da salgının yayılması devam ediyor. Şimdiye kadar birçok salgın hastalıkta hep hastaların ilk görüldüğü (bazen yalnızca görüldüğü) Afrika’dan gelen COVID-19 verilerine göre kıtanın tamamındaki vaka sayısı birçok Avrupa ülkesinden az; ama gidişata göre vakalar Afrika'da da yükselişte.

African Union

31 Mart 2020’de Afrika’da toplam vaka sayısı 5413 olarak bildirildi ve bu tarihe kadar kıtada 172 kişi koronavirüs nedeniyle yaşamını kaybetti. Afrika Birliği ve Afrika Hastalık Kontrol ve Önlem Merkezi (Africa CDC) verilerine göre 387 kişi ise hastalığı atlatarak iyileşti. 31 Mart 2020 itibariyle kıtadaki 54 ülkeden 48'i COVID-19 olgu bildiriminde bulundu ve bunların 12’sinde olgu sayısı 100’ün üzerinde.

Afrika kıtasında en yüksek olgu bulunan ülke, 1353 vaka ile Güney Afrika. Sonrasında Cezayir, Mısır, Fas ve Tunus geliyor. Tahminlerimize göre bu ülkelerin görece yüksek olmasının nedeni, diğer ülkelere göre laboratuvar altyapılarının biraz daha iyi olması. Daha çok test, daha çok vaka bulunmasıyla sonuçlanıyor olabilir. Bir diğer deyişle, kıtadaki diğer ülkelerde vaka bildirilmemiş veya daha az sayıda bildirilmiş olması, sayıların gerçekten o düzeyde olduğu anlamına gelmiyor olabilir.

Asya kaynaklı olup da sonradan Avrupa ve ABD merkezli bir salgına dönüşen COVID-19, işlerin tersine dönmesine de neden oldu: Her zaman salgın hastalıkların Afrika'dan Avrupa’ya girişinin takibi yapılırken, şu anda Afrika'da bulunan COVID-19 olgularının birçoğu Avrupa ülkeleri kaynaklı! Ancak bundan yola çıkarak "Dünya tersine dönüyor!" demek için erken.

Afrika ülkelerinde lokal bulaş ve yerel dolaşımın başladığı (seyahat öyküsü olmayan) ülke sayısında ciddi artış var. Bu da Afrika ülkelerinde de seyahat öyküsü sorgulama dışında daha ciddi önlemlere gideceğinin işareti. Örneğin nCoV Africa verilerine göre 30 Mart 2020'de Gana’da 9 yeni COVID-19 olgusu vardı ve bu olguların üçünde, son 14 günde Almanya, Fransa ve Macaristan seyahat öyküsü mevcuttu. Diğer 6 olgunun ise seyahat öyküsü bulunmuyor.

Afrika CDC, şu anda ülkelerde test olanaklarını oluşturmak için çaba sarf ediyor. Afrika’dan henüz yaş dağılımı, altta yatan hastalık ile ilgili bir veri yok. Bu veriler geldikçe, salgının Afrika'daki durumu hakkında daha fazla şey öğrenebileceğiz.

ICRC

Afrika'yı Tanıyın!

Afrika ile ilgili birkaç detay verelim: Bu kıtada, 1.3 milyar insan yaşıyor. Afrika, nüfus artış hızının özellikle de son yıllarda yüksek olduğu, ama yaşam beklentisinin halen düşük olduğu bir coğrafya... Gelecek yüzyıl öngörülerinde dünya nüfusunun %40’ının Afrika kıtasında yaşayacağı öngörülüyor. Sadece Nijerya’nın nüfusu an itibariyle 190 milyonun üzerinde. Gelecekte en büyük artışın Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde olması bekleniyor. Bu arada Zaire diye bilinen ülke, aslında 1997'den beri ismi DKC olan ülke...

Afrika'da doğan bir bebeğin ömür beklentisi, savaşlar nedeniyle daha 90’lı yıllara kadar 50 idi! O yıllarda bazı ülkelerde erkek nüfusun yaşam beklentisi 40 bile değildi. 2010’lu yıllarda yaşam beklentisi ortalama 60 yıl civarına ulaştı; ama tüm ülkelerde durum aynı değil.

Enfeksiyon hastalıkları kıtanın her daim en büyük sorunu. HIV/AIDS son yıllarda, sıtma ise kadim tarih boyunca başına bela olmuş. HIV’nin yüksek olduğu bölgelerde bir başka sorun da tüberküloz. Meningokok enfeksiyonları da “menenjit kuşağında” belki yüzyıl boyunca yüz binlerce insanın ölüm nedeni idi - ta ki yaygın aşılama ile meningokok A enfeksiyonu kontrol altına alınana kadar. Kızamık, pnömoni ve ishal için son yıllarda yürütülen aşı çalışmaları ile kısmen yol alınmakla birlikte, halen ciddi hastalık yükü ve çocukluk çağının en önemli ölüm nedenleri arasında bulunuyor.

Time

İlginç bir detay: Bazı politik komplolar haricinde halk arasında aşı karşıtlığı bulunmuyor; çünkü böyle bir lüksleri yok. Kıta halkı aşılara ulaşamıyor ve bu nedenle aşı ile engellenebilir birçok hastalıkla baş etmek zorunda kalıyorlar.

Kıtanın bir başka sorunu da NTD dediğimiz, Batı coğrafyalarında sorun oluşturmadığından göz ardı edilmiş (İng: "neglected") tropikal ve parazitik hastalıklar. Bu, kıtada halen ciddi problem. Bu hastalıkların bir bölümün tarihi süreci ve insan öyküleri adeta insanlık ayıbı! Bunların halen kıtada bulunuyor olması kabul edilebilir değil.

Ebola da Afrika’nın son 5 yılının önemli kabuslarından birisi idi. Ancak bir yandan Dünya koronavirüs salgını ile kasıp kavrulurken, diğer yandan mevcut stratejiler ile yaklaşık 1 hafta içinde Dünya Sağlık Örgütü'nün Afrika'daki Ebola salgının bittiğini açıklaması bekleniyor.

Buna rağmen enfeksiyon dışı hastalıklarda da son yıllarda kıtada bir artış da görülüyor. Diyabet sıklığında son yıllarda ciddi bir artış var ve tanının gecikmesinden dolayı da sıklıkla ciddi diyabet komplikasyonları ile uğraşıyorlar. Açlık, beslenme yetersizliği, anne ve bebek ölümleri de bu kıtanın yüzlerce yıllık tarihinin belki de "değişmez" kaderi...

Sonuç

Hala yüzlerce farklı dilin, farklı inanışın, farklı kültürel ritüelin olduğu Afrika, dışarıdan bakıldığında çok renkli, ama aslında içerisinde sadece “siyah” ve "yalnız" bir kıta...

Afrika kıtasında COVID-19 salgının seyri birçok açıdan çok farklı olabilir. İleri yaşta kişilerin sayısının az olması, yaşamını kaybeden hasta sayısını belki azaltabilir; ama bu kadar çok altta yatan soruna yetersiz sağlık hizmeti de eklenirse, ciddi düzeyde ürkütücü sayılara da ulaşılabilir.

Bir süre Afrika’nın bir bölümünü, hastalarını, hastalıklarını, sağlık sistemini görmüş biri olarak söyleyebileceğim belki tüm dünya için geçerli ama, Afrika için daha da geçerli:

Bir sen eksiktin koronavirus!