Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Bakteri Hakları? Umursamazca Katlettiğimiz Canlıların Gözünden Dünya...

Bakteri Hakları? Umursamazca Katlettiğimiz Canlıların Gözünden Dünya... Quanta Magazine
6 dakika
5,579
Tüm Reklamları Kapat

Uzun ve heyecanlı bir bilim kurgu yolculuğuna çıkmaya hazır mısınız? Bilimsel gerçeklerle harmanlayıp fantastik heyecan katacağımız canlılarsa, “bakteriler”!

Evet, bakteriler. Yani üstünkörü ve kaba bir şekilde tanımladığımız gibi “mikroplar”. Sanki hormon üretiminde, atık su havuzlarında hiçbir sosyal güvenceleri olmadan köle misali çalıştırdığımız yetmiyormuş gibi, işimiz bitince UV ışınlara, zehirli gazlara, yüksek sıcaklıklara maruz bırakarak yakıp yok ettiğimiz “mikroplar”... Dünya Savaşları sırasında yüz milyonlarla ifade edilen türdaşımız bir hiç uğruna yitip, toprağa karıştığında, var güçleriyle bizi ayrıştırıp doğanın düzenini korumaya çalışmış bakteriler... Kendilerinden istemediğimiz halde yoğurdumuzu, peynirimizi yapan, bağırsaklarımızın karanlık ve pis kokan köşelerinde sırf bizim için vitaminler üreten, gerektiğinde bizi bizim yerimize hayatta tutan bu hizmetkârlarımızı “mikrop” diye kestirip atmak tür ayrımcılığı değil de nedir? Bir köpeğin canını, bir bakteriden kıymetli kılan nedir?

Tüm Reklamları Kapat

Sağladıkları hizmet karşılığında, atıklarımızdan başka bir şey vermediğimiz bu olmazsa olmaz dostlarımızı hiç olmazsa hak ettikleri isimlerle anabiliriz diye düşünüyoruz. Her ne kadar sağladıkları faydaya ve görünümlerine göre bizim verdiğimiz isimler farklı farklı olsa da kendileri bize isimlerini bahşedene kadar onlara Lactobacillus brevis, Bifidobacterium longum, Pedicoccus pentosaceus, vb. diyebiliriz.

Bitti mi peki? Özgürlüklerini, yaşam haklarını kamçılarından (eh, bakterilerin elleri yoktur) aldıktan sonra, sırf onlara hakaret etmeme zorunluluğumuzu yerine getirdik diye onlara kendimizi affettirebilir miyiz? Probiyotik haplarda milyarlarcasını hapsedip, sindirim sistemimizi geliştirmeleri için onları köle gibi çalıştırmak amacıyla alıp sattıktan sonra, onlara hakaret etmesek ne yazar? Bu en büyük hakaret değil midir?

Tüm Reklamları Kapat

Peki ya yaşam hakkını almak? Sadece istemeden de olsa yemek yaparken sitoplazmalarını kaynattığımız, banyo zeminine boca ettiğimiz çamaşır suyuyla zehirlediğimiz veya yüzey aktif maddelerle elimizi yıkarken etraflarında alkali tuzlarıyla kanalizasyonun karanlık ve korku dolu borularına gönderdiğimiz dostlarımızın değil; kendi hür ve kötücül irademizle "deney" adı altında hapsedip, türlü eziyetler çektirdikten sonra özel hayatın gizliliğini hiçe sayarak "mikroskop" adında aletlerle yemek yerken, hareket ederken ve üreme yaparken gözlemlediğimiz, işimiz bitince de "biyolojik atık kutularında" taşıyıp, ölüm makinelerinde yaktıktan sonra toplu mezarlara gömdüğümüz dostlarımızın da yaşam haklarını hiçe sayıyoruz.

Ama onlar, ne zehirli maddeler metabolik enzimlerini inhibe edip kendilerini öldürürken ne de yüksek sıcaklıkta hücre duvarları eriyip membranları yırtılırken ve organelleri, sitoplazmaları dışarıya akarken bizden intikam almayı düşünüyorlar... "Sanki nükleuslarından zerre kötülük geçmiyor!" demek isterdik ama... Bakterilerin hepsi aynı kalıptan çıkmış değil.

Her bakteri, diğerleri kadar uysal ve iyi huylu değildir. Binlerce yıldır bakteriler nedeniyle kaybettiğimiz türdaşlarımıza bakarsak, en azından bazı kötü huylularının bizim canımızı alma gücünü hücre çekirdeklerinde barındırdığı aşikar. Bizden "intikam" mı alıyor, bilinmez. Ama öyle olmadığını umalım. Aksi halde şu anda sistemlerimize sızmış olan dostlarımız, yıllar sonra bize karşı isyan bayrağını çekecek olursa bu, türümüz için geri dönülemez, ağır ve utanç verici bir yenilgi olurdu.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Öyleyse bakterilerle olan güncel savaşımızdaki son noktaya bir bakış atalım: Bakteriler arasında kötü nükleuslu olan düşmanlarımız; genç, yaşlı, kadın, çocuk demeden yıllarca bizi öldürerek savaşta türümüze ağır yaralar açtılar. Bizse, vücudumuzunun içindeki savunma sistemine ait hücrelerimizin haberimiz bile olmadan yaptığı kahramanca savunmalarla onlara karşı koyduk.

Ancak biz, bakterilerin aksine, sadece doğal yollarla evrimleşmiş silahlara muhtaç değiliz. Beynimiz sayesinde çok özel bir şey yapabiliyoruz: Bilim! Ve bilim sayesinde, teknoloji üretebiliyoruz. İşte geliştirdiğimiz teknolojilerden biri, bakterilerle verdiğimiz savaşta işleri değiştirecekti: Aşılar.

Aslında aşı dediğimiz şey, esir aldığımız zayıf düşmanlarımızı idman tahtasına oturtup, bağışıklık hücrelerimizin onları tanımasını sağlamaktan ibarettir. Böylece savunma ordumuzu, gerçek bir savaşta onlara ve taktiklerine karşı hazırlıklı tutabilmekteyiz.

Hoş, aşıları daha ziyade bakteriler için değil de, onların bir benzeri olan; ama aslında kendileri de bakterilerle amansız bir savaş içinde olan virüsler için geliştirdik. Yani bu savaşın tek bir cephesi yok. Virüsler, bakterileri esir alıp, onların çekirdekleri içindeki genlerini zorla kullanarak kendi kopyalarını üretebilen; aslında tüm bunları yapabilmelerine rağmen "canlı" bile olmayan, tuhaf varlıklardır. Tıpkı bizim bakterilere karşı savunmaya sahip olmamız gibi, bakteriler de virüslere karşı savunmaya sahiptir. İlginçtir; bu savunma sistemini daha iyi tanıdığımızda, insanlık tarihinin geliştirdiği gelmiş geçmiş en üstün gen kesme biçme yöntemini keşfetmiş olduk. Ancak bu ayrı bir hikayenin konusu...

Aşılar diyorduk. Aşıları, virüslere karşı geliştirmiş olsak da, bakteriler için de büyük oranda işe yaradığını keşfetmemiz çok sürmedi. Farklı bakteriler için farklı aşılar ürettik ve kendimizi korumaya almaya başladık. Ama bu yöntem, yani düşmanı esir alıp da idman tahtası olarak kullanmak, belki de biz insanlığın bu savaşta işlediği ilk savaş suçuydu.

Tüm Reklamları Kapat

Burada durduk mu? Elbette hayır. Sonra, antibiyotiği keşfettik ve bakterilerle olan savaşımızda yepyeni bir devir başladı. İsmi bile ürpertici: Antibiyotik. "Yaşama karşı olan madde". Bunlar, bakterileri doğrudan öldüren kimyasal çorbalardı. Bir nevi biyolojik silah! Bu biyolojik silahlar sayesinde birçok düşmanımızın kökünü kazıdık. Evet, şaka değil, bizi artık hasta edebilecek sayıda bakteriyi sağ koymadık!

Ama bunu yaparken, bizim faydamıza çalışan bakterilerden de sayısız bireyi katlettik; deneylerimizde heba oldular. Hatta bakterilere karşı savunma hatlarımızı kurabilmek için mantarlar gibi bazı diğer canlıları da saflarımıza çektik. Örneğin meşhur "penisilin" isimli antibiyotiği, köleleştirdiğimiz Penicillium gibi mantarlardan elde ettik! Onlar kendilerini, kendi savaşlarındaki bakterilerden korumak için antibiyotikler üretiyorlardı, biz onlardan bu ürettiklerini çalarak kendimizi iyileştirmeyi hedefliyorduk. Nasıl bir türüz?!

Üstelik bazı antibiyotiklerimiz çok iyi hazırlanmamıştı; bize çalışan bakterileri de öldürüyordu. Daha da fenası, bazı insanlar bu biyolojik silahın kullanım kılavuzunu düzgün takip etmedikleri için dozları yarıda kesiyor ve kötücül bakterilerin yeterli olmayan doz sayesinde hayatta kalmasına, bunu yaparken de antibiyotiğin doğasına adapte olarak güç kazanmalarına sebep oluyorlardı. Bir silahı düzgün kullanmayı bilmezseniz, kısa sürede kendi ayağınıza sıkmanız kaçınılmazdır.

İşlediğimiz savaş suçları bakterileri esir alıp onları denek olarak kullanmak veya biyolojik silah kullanımıyla da sınırlı değil! Tahlil yapmak için hapsedip, türünü öğrendikten sonra yine toplu mezarlara gömdüğümüz düşmanlarımız da utanç kaynağımız.

Tüm Reklamları Kapat

Peki, nedir bu savaşların sebebi? İki tarafın da (özellikle bizim) bu kadar çirkinleşmesine ne sebep oldu? 

Bir an için düşünün. Çok değil, birazcık empati yapın: Atık sularda yaşayan bir Vibrio cholerae bakterisisiniz. Tüm gün pis kokular içinde, bir miligram glikoz peşinde yüzüp duruyorsunuz. Yüz binlerce bireyi olan, dolayısıyla besin için an bean mücadele vermek zorunda olan bir koloninin ufacık bir parçasısınız. Bir yandan türlü düşmanlara karşı durup, hayatta kalmaya çalışırken, bir yandan da durmaksızın değişen çevre koşullarıyla boğuşuyorsunuz.

Ve bir gün reseptörlerinizden birine bir sinyal geliyor: Devasa bir organizmayla karşılaşıyorsunuz. Size sunabileceği fırsatlar adeta bir rüya gibi: Normalde yaşadığınız dünyanın aksine, stabil ortam koşulları. Stabil sıcaklık, stabil ph, stabil basınç, stabil oksijen basıncı... Günün her saatinde damar denilen devasa borulardan besin akıyor. Siz olsanız ne yapardınız? Böylesi güvenli bir bölgeye ulaşmak için var gücünüzle saldırmaz mıydınız?

Öyleyse ne diye onlara karşı her türlü savunmayı yapma hakkını kendimizde buluyoruz? Hepimiz "Atasal Prokaryot"un torunları değil miyiz? Hepimiz onun genlerinden bir parça olsun bulundurmuyor muyuz? Türler arasına barış, herhangi bir zamanda gelecek mi?

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
82
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 21
  • Güldürdü 15
  • Merak Uyandırıcı! 10
  • Üzücü! 7
  • Muhteşem! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Grrr... *@$# 3
  • İğrenç! 3
  • Korkutucu! 3
  • Bilim Budur! 1
  • İnanılmaz 1
  • Umut Verici! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 11:23:59 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/633

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
C. Kanlıpıçak, et al. Bakteri Hakları? Umursamazca Katlettiğimiz Canlıların Gözünden Dünya.... (13 Temmuz 2019). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/633
Kanlıpıçak, C., Bakırcı, Ç. M. (2019, July 13). Bakteri Hakları? Umursamazca Katlettiğimiz Canlıların Gözünden Dünya.... Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/633
C. Kanlıpıçak, et al. “Bakteri Hakları? Umursamazca Katlettiğimiz Canlıların Gözünden Dünya....” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 13 Jul. 2019, https://evrimagaci.org/s/633.
Kanlıpıçak, Civan. Bakırcı, Çağrı Mert. “Bakteri Hakları? Umursamazca Katlettiğimiz Canlıların Gözünden Dünya....” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, July 13, 2019. https://evrimagaci.org/s/633.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close