Asla Pes Etmeyen, 2020 Nobel Ödülüne Layık Görülen Bir Bilim Kadını: Andrea Ghez

Andrea Ghez, kimsenin işe yarayacağını düşünmediği bir deneyden ötürü nasıl Nobel Ödülü kazandı?Cevap çok basit: Bu deney üzerinde ısrarcı oldu ve Samanyolu'nun merkezinde süper kütleli bir kara delik olduğuna dair kesin kanıtlar buldu.

25 yıl önce ofisimde, yüzünde yarım gülümsemeyle çiçeği burnunda bir astronom duruyordu. Bize, ekibimin üzerinde kapsamlı bir çalışma yaptığı, bizim en önemli ve en çok rağbet gören yazılımımızı daha önce hiç tasarlanmamış bir deney için değiştirmek ve onu bozma riskini göze almak gibi çirkin bir istekle gelmişti. Bunların hepsi Samanyolu'nun merkezinde devasa bir kara deliğin gizlendiğini kanıtlamak uğruna zaman kaybı ve yapılması mümkün olmayan bir deney içindi.

Başlangıçta "mümkün değil" cevabım (muhtemelen sert bir ifade kullandım), onun neşeli ama tereddütsüz kararlılığına giderek boyun eğdi. Bu benim doğanın sıra dışı bir gücüyle, yani Andrea Ghez ile, ilk karşılaşmamdı. 2020 yılında Nobel Fizik Ödülü'nü kazanan üç kişiden biri olan Andrea Ghez, Samanyolu Galaksisi'nin merkezindeki 4 milyon Güneş kütleli devasa kara deliğin varlığına dair ikna edici kanıtlar sağlamak için çalıştı.

Bu kararlılık ve isteklilik her zaman hesaplanmış riskler alan Andrea'nın bir özelliğidir. 25 yıldır neredeyse sadece Sagittarius A (bizim yerel süper kütleli kara deliğimizin adı) kara deliğine odaklandı. Aradan geçen çeyrek yüzyılda, her büyük galaksinin kalbinde böyle canavarların yattığına dair kanıt bulmak için yapılan çalışmaların alanları giderek genişledi ve Andrea, şüphesiz bu arayışın en büyük öncülerinden biri oldu.

Andrea'nın ödülü beraber aldığı bilim insanı Reinhard Genzel, en başından beri Andrea ile aynı araştırma içinde bulundu. Bu iki dehanın Dünya'nın farklı yarım kürelerinde kullandıkları teleskoplarla elde ettikleri etkileyici sonuçlar, Einstein'ın asırlık genel görelilik teorisinin başka bir öngörüsünün daha doğrulanmasını sağladı.

Time

Bilimin pek çok alanında olduğu gibi burada da rekabet yoğun ve acımasızdı. Ama bu rekabet ile çeyrek yüzyıl boyunca tekrar tekrar test edilen konuda sarsılmaz bir sonuç elde edildi. Yarışmanın merkezindeki çalışmalar bilimin, teleskopların ve diğer aletlerin verdiği sonuçlar ile neredeyse mükemmel bir şekilde uyuyordu.

Andrea, çalışmasını W. M. Keck Gözlemevi'nin Havai Maunakea'daki ikiz teleskoplarını kullanarak durgun ve temiz bir havada Pasifik Okyanusu'ndan 4250 metre yükseklikte yaptı. Keck Gözlemevi'nin Yakın Kızılötesi Kamera (NIRC) olarak adlandırılan son teknoloji cihazını ilk o kullanmaya başladı. NIRC, asla Andrea'nın ihtiyaç duyduğu şey için tasarlanmamıştı. Görüntülerin hızlı bir şekilde okunması, ardından atmosferin türbülansının etkilerinin ortadan kaldırılarak sonucun yeniden düzenlenmesi için tasarlanmıştı. Onu reddedemedik ve değişiklikleri yaparak makineyi onun isteğine göre çalıştırmayı başardık. Verileri anlamlandırmak oldukça zor ve zaman alıcıydı, ama Andrea'nın azmi bunun üstesinden geldi.

Bu çabaların sonucunda yıldızların kara deliğin etrafında yörünge edindiğinin kanıtına ulaşıldı. Bu şaşırtıcı bir sonuçtu; ama kesinlikten çok uzaktı. O sıralarda, yeni bir teknoloji olan uyarlanmış optikler (AO), dünya çapındaki teleskoplara konuldu. Keck Gözlemevi, bu ekipman ile donatılan ilk ve en güçlü gözlemevlerinden oldu ve sonuçlar çarpıcıydı. Beklenildiği gibi Andrea, çalışması için hemen uyarlanmış optik kullanmaya başladı. Andrea her zaman daha çok çaba ve çalışma için insanları motive etti ve Keck Gözlemevindeki bilim insanları, mühendisleri ve aletleri inşa eden ekip de buna karşılık verdi. Daha fazla itici güç ve ardından gelen bilimsel ödüller, bugün uyarlanabilir optikleri gayet güçlü bir alet yapmak için yardımcı olan şeylerdi.

Andrea, başarısının nedenlerinden birinin astronomlar ile onların ihtiyaçları sonucunda zorluğa yanıt veren mühendislerin arasındaki sıkı ve hızlı döngüden olduğunu belirtiyor. Matematik ve fizik arasındaki sıkı sinerjiyi anımsatan bir şekilde bilim soruları yeni teknolojiyi doğurur, yeni teknoloji de yeni bilimi doğurur. Andrea her zaman bu erdemli döngünün ön saflarında bulundu ve "Daha fazlasını yapabiliriz." fikrinin hevesli savunucularından oldu.

Andrea harika bir bilim insanı; sadece bilim yapmakla kalmayıp, bunu mümkün hale getirmek için olayları şekillendiriyor. Araştırma yapmaya ek olarak, araştırma ve teknik gelişmeleri düzenlemek için UCLA Galaktik Merkez Grubu'nu kurdu. Bir grup lisansüstü ve post doktora öğrencisine kovalamacanın tutkusu ve heyecanını aşıladı. Andrea'nın her yerde istekli bilim insanlarına kişisel olarak ilham verdiğini; yetenek, cesaret ve bağlılıkla nelerin başarılabileceği ile ilgili bir rol model olduğunu söylemek abartılı bir ifade olmaz.

Bugün, Andrea başarılarıyla bilim dünyasının zirvesinde oturuyor. Ancak onun da kabul edeceği gibi bu zafer birlikte harcanmış birçok çabayı temsil ediyor. Einstein'ın emsali bulunmayan teorik tahminlerinden tutun, basitçe "teleskoplar" dediğimiz şaşırtacak derecede karmaşık makineleri inşa etme vizyonuna sahip olanlara, bu araştırma için Dünya'nın en iyi yerlerinde konuşlananlara, aletleri tasarlayıp kullananlara, operasyonları yönetenlere, araştırmaları yürüten bilim ekiplerine kadar her şey çok gerekli ve bunlar binlerce kişinin emeğinin ürünü.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Sonunda sadece bir kişi araştırma için fikre sahipti. Bu kişi bunu önermeye cesaret etti ve bunu gerçekleştirme kararlılığına, azmine ve odaklanma gücüne sahipti. Bunun zaman kaybı olduğunu söyleyen herkesi görmezden gelip "Hayır!" kelimesini cevap olarak kabul etmeyen, kelime dağarcığında dahi bulundurmayan bu kişi benim arkadaşım ve uzun zamandır meslektaşım.