Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Stephen Hawking'e Göre, Karadelikler Sandığımız Gibi Olmayabilir!

Stephen Hawking'e Göre, Karadelikler Sandığımız Gibi Olmayabilir! Astronomy
4 dakika
21,899
Evrim Ağacı Akademi: Kara Delikler Yazı Dizisi

Bu yazı, Kara Delikler yazı dizisinin 33. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Kara Delik Nedir? Kara Delik Nasıl Oluşur?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Kara delikler yok - en azından bizim bildiğimiz şekilde değil, diyor ünlü fizikçi Stephen Hawking, bizi uzayın en gizemli objelerinden biri hakkında tekrar düşünmeye sevk edecek gibi görünüyor. Hawking'in yeni çalışması, kara deliklerin "ateş duvarı" denen yok edici ışıma (radyasyon) çemberlerine sahip olmayabileceği yönünde açıklama getiriyor. Kimi bilim insanlarının öne sürdüğü şekliyle içinden geçen her şeyi yakabilecek bu çember, bazı bilim insanlarınca imkânsız sayılıyor.

Geleneksel görüşe göre kara deliklerin kütle çekim kuvveti öyle büyük ki hiçbir şey ondan kaçamaz, ışık bile; işte bu yüzden kara delik olarak anılır. Geçildikten sonra bir daha geri dönüşü olmadığı varsayılan sınır da olay ufku olarak bilinir. Bu kavramdan yola çıkarak, kara deliğin olay ufkundan geçen her türlü bilgi yok olur. Öte yandan evrenin atom altı düzeydeki davranışlarının şimdiye kadarki en geçerli açıklaması olan kuantum fiziği, bilginin asla yok edilemeyeceğini öngörür. Bu da teoride temel bir çelişmeye yol açar.

Tüm Reklamları Kapat

Olay Ufku Yok

İşte Hawking, bu çelişkiye bir çözüm öneriyor: Kara delikler hiç de olay ufku içermez, bu nedenle bilgiyi yok etmez. 22 Ocak 2014’te çevrimiçi yayınladığı bir makalede Hawking şöyle diyordu:

Olay ufuklarının olmaması, ışığın kaçış yolu bulamaması bağlamında düşündüğümüz kara deliklerin olmadığı anlamına gelir.

Bu makale, geçen Ağustos’ta Kaliforniya - Santa Barbara'da bulunan Kavli Teorik Fizik Enstitüsü'ndeki bir seminerde yaptığı konuşma temel alınarak hazırlanmıştı.

Tüm Reklamları Kapat

Olay ufuklarının yerine, Hawking kara deliklerin "görünen ufuklar”a sahip olduğu görüşünü öneriyor. Sadece geçici olarak madde ve enerjiyi hapseden, sonunda da ışıma olarak yeniden ortaya çıkaran bir görünen ufuk. Yayılan bu ışıma, kara deliğin içine düşen şeyin barındırdığı orijinal bilgiyi tümüyle barındırıyor, esasen değişik bir formda olsa da. Hawking’in makalesinde belirttiğine göre, dışarıya çıkan bilgi bozunmaya uğradığı için pratikte dışarı çıkan hiçbir şeyi, içeri düştüğü haliyle yeniden inşa etmenin bir yolu yoktur. Bozunma kaçınılmazdır, çünkü görünen ufuk doğası gereği kaotiktir. Tıpkı Dünya iklimlerinin kaotik olması gibi...

Ateş Duvarı Kaldırıldı

Hawking'in olay ufku aleyhine düşünme şekli, ateş duvarlarını da rafa kaldıracak gibi duruyor. Ateş duvarları, bazı bilim insanlarının son zamanlarda (ve ihtilaflı bir şekilde) olay ufkunda veya yakınında bulunduğunu söylediği yoğun ışımalı dağlama bölgeleridir.

Bu revizyonun önemini daha iyi anlamak için Hawking'in yıllar önce yaptığı açıklamayı bilmek yardımcı olacaktır: Kara delikler aslında tam da "kara" değildir, onun yerine olay ufuklarının hemen ötesine ışıma yayarlar. Kütle çekim alanlarının enerjisi, parçacık çiftlerinin çevredeki vakumlanmış alanda birdenbire ortaya çıkmasına neden olur. Zamanla, Hawking ışıması diyebileceğimiz bu ışımayı yaymak, kara deliklerin kütle kaybetmesine yol açacaktır, belki de tamamen buharlaşıp kaybolmasına...

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Bu teoriye göre, kara delikler etrafında yaratılan bu parçacık çiftleri birbirine dolanmış olmalılar. Bu, her iki eş parçacığın davranışının, uzaklığa bağlı olmaksızın, birbirine bağlantılı olduğu anlamına geliyor. Bunlardan birisi kara deliğin içine düşerken diğeri kaçıyor.

Ancak son araştırmalar içeriden çıkan her parçacığın, daha önce kara deliği terk etmiş olan her bir parçacıkla dolanması gerektiğini söylüyor. Bu da kuantumun fiziğinin defalarca test edilmiş bir yasasıyla doğrudan çelişiyor: Birbirine dolanma her zaman "tek eşlidir" yani var oldukları andan itibaren sadece belirli iki parçacık eşleşebilir.

Hiçbir parçacık aynı anda iki ayrı dolanma oluşumunda yer alamayacağı için -biri kökeninde bağlı olduğu eş parçacıkla, ve diğeri de kara delikten çıkan bütün diğer parçacıklarla- bu dolanmalardan biri veya ötekisi teorik olarak çözülmelidir. Bu da muazzam miktarda enerjinin açığa çıkarak ateş duvarını yaratması demektir.

Ateş duvarları kuantum fiziği yasalarına bağlı kalarak, kara deliklerin dolanmayla ilgili doğurduğu muammayı çözer. Ama bu duvarlar, bir kara deliğin olay ufkunu aşmanın sıradan bir olay olması gerektiğini ifade eden, Einstein'ın deneylerle kanıtlanmış "eşitlik prensibi” ile çelişerek başka bir sorun doğurur. Varsayımsal olarak olay ufkunu aşan bir astronot, bu geçişin farkında bile olmayacaktır. Halbuki bir ateş duvarı olsaydı, astronot anında yanacaktı. Bu durum, Einstein'ın ilkesini ihlal edeceği için Hawking ve diğerleri, ateş duvarlarının imkânsız olduğuna dair kanıt arayışındalar. Kavli Enstitüsü fizikçilerinden, Hawking’in çalışmasında yer almamış olan Joe Polchinski şunu söyledi:

Hawking, ateş duvarının yerine bir kaos duvarı koyuyor gibi.

Cevaplanmamış Sorular

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’ndeki kuantum fizikçi Seth Lloyd her ne kadar Hawking'in düşüncesini, ateş duvarlarını hiçe saymak konusunda iyi bir yol olarak görse de bu düşüncenin ateş duvarlarının ortaya çıkardığı problemleri tam olarak ele almadığını söylüyor.

Tüm Reklamları Kapat

Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü'ndeki teorik fizikçi, bu çalışmada yer almamış olan Sean Carroll şöyle konuştu:

Hawking'in kara delikler hakkında her şeyi cevaplayan yeni bir dramatik çözüm getirdiği inanışına karşı ihtiyatlı olmanızı öneririm. Bu problemler çözüme ulaşmış olmaktan çok uzak.

Kaliforniya'daki Stanford Üniversitesi teorik fizikçisi, yine Hawking'in çalışmalarında da görev almamış olan Leonard Susskind, kara deliklerin yarattığı muammaların başka çözümleri olabileceğini düşünüyor. Mesela Susskind ve iş arkadaşı Juan Maldacena, dolanmanın solucan delikleriyle (teoride uzay-zamanda büyük uzaklıklar arasındaki kestirme yol) bağlantılı olabileceğini ima ediyorlar. Bu düşünce şeklinin, ateş duvarı muammasını çözebilecek bir araştırmanın temelini oluşturabileceğini söylüyor Susskind.

Kanada, Edmonton'da bulunan Alberta Üniversitesi’ndeki teorik fizikçi Don Page, yakın gelecekte Hawking'in düşüncesini destekleyecek hiçbir delil bulunamayacağını belirtiyor. Astronomlar kara deliklerin davranışlarında, şimdiye kadarki gözlemlerinden daha farklı bir tespitte bulunamayacaklar. Yine de, Page'e göre, Hawking'in yeni önerisi "kuantum çekimiyle ilgili daha kapsamlı bir teoriye kapı açabilir. Bu da test edilebilir tahminler yapmaya imkân sağlar." Carroll önümüzdeki günlerde Hawking'i takibe almayı planlıyor: 

Hawking'in henüz kâğıda dökmediği hâlde aklında bulunan çok daha iyi bir argümanı vardır muhtemelen.

Teşekkür: Bu yazıyı çeviren Kemal Uçar'a teşekkür ederiz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Kara Delikler Yazı Dizisi

Bu yazı, Kara Delikler yazı dizisinin 33. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Kara Delik Nedir? Kara Delik Nasıl Oluşur?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
34
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 14
  • Merak Uyandırıcı! 6
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 5
  • Umut Verici! 4
  • Muhteşem! 2
  • Bilim Budur! 1
  • Korkutucu! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 12:39:39 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1958

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
C. Choi, et al. Stephen Hawking'e Göre, Karadelikler Sandığımız Gibi Olmayabilir!. (11 Şubat 2014). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/1958
Choi, C., Ağacı, E., Ölez, Ş. (2014, February 11). Stephen Hawking'e Göre, Karadelikler Sandığımız Gibi Olmayabilir!. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/1958
C. Choi, et al. “Stephen Hawking'e Göre, Karadelikler Sandığımız Gibi Olmayabilir!.” Edited by Şule Ölez. Translated by Evrim Ağacı, Evrim Ağacı, 11 Feb. 2014, https://evrimagaci.org/s/1958.
Choi, Charles. Ağacı, Evrim. Ölez, Şule. “Stephen Hawking'e Göre, Karadelikler Sandığımız Gibi Olmayabilir!.” Edited by Şule Ölez. Translated by Evrim Ağacı. Evrim Ağacı, February 11, 2014. https://evrimagaci.org/s/1958.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close