Amerikan Antropoloji Derneği'nin İnsan Irkları Hakkındaki Görüş Bildirisi: İnsan Irkları Gerçek mi? Irklar, Tarihsel Olarak Nasıl Kullanıldı?

Aşağıdaki bildiri, Amerikan antropologlarını temsil eden bir komitenin hazırladığı taslak metin çerçevesinde, Amerikan Antropoloji Derneği Yönetim Kurulu tarafından 17 Mayıs 1998 tarihinde kabul edilmiştir. Bildiri, tüm Amerikan Antropoloji Derneği üyelerinin ortak görüşünü (konsensüsünü) yansıtmamaktadır; çünkü tekil bireylerin "ırk" araştırmalarına yaklaşımı farklı olabilmektedir. Bu bildirinin, genel olarak antropologların büyük çoğunluğu tarafından kabul edilen çağdaş düşünceyi ve akademik pozisyonu yansıttığına inanmaktayız.

***

Irk Kavramına Yönelik Bilimsel Bulgular

Amerika Birleşik Devletleri'nde hem akademisyenler hem de genel halk, insan türünün gözle görülebilir çeşitli fiziksel özelliklerine göre doğal ve ayrık gruplara, yani insan ırklarına ayrılabildiğini düşünmeye koşullandırılmıştır. Ancak bilimsel düşünüşün bu yüzyılda fazlasıyla genişlemesi sonucunda, insan popülasyonlarının muğlak olmayan bir biçimde ayrışmış, net olarak birbirinden ayrılan, biyolojik olarak ayrık gruplar olmadıkları anlaşılmıştır.

Sözde Irklar İçi Çeşitlilik, Sözde Irklar Arası Çeşitlilikten Fazla!

DNA analizleri gibi genetik sahasından gelen kanıtlar, fiziksel çeşitliliğin büyük çoğunluğunun (yaklaşık %94'ünün), sözde ırksal grupların içerisinde olduğunu göstermektedir. Geleneksel coğrafi "ırk" grupları, genlerin sadece %6'sında birbirinden farklılık göstermektedir. Bu durum, "ırksal" gruplar içerisindeki çeşitliliğin, ırklar gruplar arasındaki çeşitlilikten daha büyük olduğunu göstermektedir.

Birbirine komşu olan popülasyonlarda, genler ve onların fenotipik (fiziksel) ifadeleri büyük ölçüde örtüşmektedir. Tarih boyunca bu gruplar ne zaman temasa geçtilerse, birbirleriyle çiftleşmişler ve yavrular üretmişlerdir. Genetik malzemenin ortak bir şekilde sürdürülmesi, insanlığın tamamının tek bir tür olarak kalmasını sağlamıştır.

Tekil Özelliklere Göre İnsanları Bölmek, Çoğul Özelliklerde Çalışmıyor!

Belirli bir özellikteki fiziksel varyasyonlar, farklı coğrafi bölgelerde keskin bir şekilde değil, süreğen (gradyan) bir şekilde değişmektedir. Buna ek olarak, fiziksel özellikler birbirinden bağımsız olarak kalıtıldıkları için, bir özelliğin coğrafi dağılımını bilerek, diğer özelliklerin varlığını kestirmek mümkün değildir.

Örneğin deri rengi, kuzeyde bulunan ılıman bölgelerdeki açık renklerden, güneyde bulunan tropik bölgelerdeki koyu renklere kadar geniş bir dağılım gösterir. Ancak bu rengin yoğunluğu, burun şekli veya saç yapısından bağımsızdır. Koyu renkli deriler, kıvırcık, birbirine dolaşmış, dalgalı, düz veya kıvır kıvır saçlarla bir arada bulunabilir. Bunların her birine tropik bölgelerdeki farklı yerli halklarda rastlamaktayız. Bu gerçekler, insan toplumlarının biyolojik popülasyonlarını net çizgilerle birbirinden ayırmaya yönelik bütün çabaların keyfî ve öznel olduklarını göstermektedir.

Irk Kavramının Sosyolojik ve Kültürel Geçmişi

Tarihsel olarak yapılan araştırmalar, "ırk" fikrinin her zaman sadece fiziksel farklılıklardan çok daha fazla anlam taşıdığını göstermektedir. Gerçekten de, insan türündeki fiziksel çeşitlilik, insanlar tarafından onlara yüklenen sosyal anlamların ötesinde hiçbir anlama sahip değildir. Günümüzde birçok farklı daldan akademisyenler, Amerika Birleşik Devletleri'nde kullanılan "ırk" tabirinin, 18. yüzyılda Amerika'da toplanan insanları (yani İngiliz ve diğer Avrupalı işgalcileri, Yerli Amerikalıları ve Afrika'dan köle işçi olarak getirilen halkları) birbirinden ayırt etmek için icat edilmiş bir sosyal mekanizma olduğunu ileri sürmektedirler.

Bu başlangıçtan itibaren, modern "ırk" kavramı her zaman antik bir teorem olan Büyük Varlık Zinciri'ni model almıştır. Bu teoreme göre doğa, Tanrılar veya doğa tarafından belirlenen doğal hiyerarşik kategorilere sahiptir. Dolayısıyla "ırk", spesifik olarak kolonileştirilmiş halklar için geçerli olan bir sınıflandırma yöntemidir. Bu kavramın kapsadıkları arasında giderek büyüyen bir eşitsizlik ideolojisi bulunmaktadır. Böylece, Avrupalılar'ın fethettikleri ve köleleştirdikleri halklara yönelik tavırlarının makul kılınması hedeflenmiştir.

Özellikle de kölelik savunucuları, 19. yüzyılda "ırk" kavramını kullanarak, kölelik kurumunun sürdürülmesini meşrulaştırmaya çalışmışlardır. Bu ideoloji; Avrupalılar, Afrikalılar ve Yerli Amerikalılar arasındaki farkları abartmış, sosyal olarak birbirini dışlayan kategorilerden oluşan katı bir hiyerarşi inşa ederek eşit olmayan rütbe ve statü farklarının altını çizmiş (ve bu sosyal yapılanmayı pekiştirmiş) ve insanlar arasındaki eşitsizliğin doğal veya Tanrı vergisi olduğunu rasyonalize etmeyi sağlamıştır. Afrikalı-Amerikalıların ve Yerli Amerikalıların farklı fiziksel özellikleri, statü farklarının belirteçleri veya sembolleri haline gelmiştir.

Bu kişiler ABD toplumunu inşa ederken, Avrupalı-Amerikalı liderler, her bir "ırk" ile ilişkili kültürel/davranışsal karakteristikler uydurmuşlardır ve Avrupalıları daha üstün özelliklerle, siyahları veya Yerli Amerikalıları ise aşağılık veya negatif özelliklerle ilişkilendirmişlerdir. Farklı halklarla ilgili çok sayıda rastgele uydurulmuş ve hayali inanç geliştirilmiş, bunlar toplumsal olarak kurumlaştırılmış ve Amerikan düşüncesinin derinlerine kadar işlemiştir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

19. yüzyılın başlarında bilimin hızla büyüyen sahaları, insanlar arası farklara yönelik halk arasındaki algıyı yansıtmaya başladılar. Afrikalılar, Yerli Amerikalılar ve Avrupalıların ayrı türler olduğunun ve Afrikalıların en düşük seviyeli insanlar olup, taksonomik olarak kuyruksuz maymunlara en yakın varlıklar olduğunun iddia edilmesiyle, "ırk" kategorileri arasındaki farklılıklar olabilecek en uç boyutlarına taşınmış oldu.

Nihayetinde, insanlar arasındaki farklara yönelik bir ideoloji olarak "ırk", Dünya'nın farklı yerlerine de yayıldı. Dünya'nın her yerindeki işgalci kuvvetler tarafından işgal edilen halkları ayrıştırmak, rütbelere ayırmak ve kontrol etmek için bir strateji haline geldi. Ancak etkileri, spesifik olarak kolonileştirilmiş halklarla sınırlı kalmadı. 19. yüzyılın sonraki kısımlarında "ırk" kavramı, Avruplıların kendi içlerinde birbirlerini sınıflandırarak halkları arasındaki sosyal, ekonomik ve politik eşitsizlikleri meşrulaştırmak için kullanıldı. "Irklar" ve "ırksal" farklılıklar hakkındaki giderek genişleyen ideoloji, 2. Dünya Savaşı sırasında Adolf Hitler'in altında birleşen Nazilerce mantıksal bir sonuca bağlandı: Yahudiler, Çingeneler, Afrikalılar, eşcinseller ve diğerleri gibi "daha düşük ırklardan" olan 11 milyon insan imha edildi.

Dolayısıyla "ırk" kavramı bir dünya görüşü olarak, insanlar arası farklılıklar ve grup davranışları hakkındaki fikirlerimize yönelik bir önyargılar bütünü olarak evrimleşti. Irksal inançlar, insan türü içerisindeki çeşitliliğe ve "ırksal" kategorilere ayrılmış insanların yetenekleri ve davranışlarına yönelik birçok miti bünyesinde barındırmaktadır. Bu mitler, halkın zihinlerinde davranışsal ve fiziksel özellikleri birbirine kaynaştırdı ve biyolojik çeşitlilik ile kültürel davranışlar hakkındaki kavrayışımızı, bunların her ikisinin de genetik olarak belirlendiğini iddia etmek suretiyle engelledi.

Irklar Gerçek mi?

Irk mitlerinin, insanların yeteneklerine ve davranışlarına yönelik gerçeklerle hiçbir ilişkisi yoktur. Günümüzde bilim insanları, ırklar gibi halk efsanelerine duyulan inanç ile yürütülen araştırmaların çok sayıda hataya yol açtığını keşfetmektedirler.

20. yüzyılın sonlarında artık, insanların kültürel davranışlarının sonradan öğrenildiğini ve doğumdan itibaren bebeklerde koşullandırıldığını ve her zaman modifikasyonlara (değiştirmelere) açık olduğunu anlamaktayız. Hiçbir insan, kendisine kültür veya dil yüklenmiş olarak doğmamaktadır. Bizlerin tüm huyları, tertibatı ve kişilikleri, genetik eğilimlerden bağımsız olarak, "kültür" dediğimiz anlamlar ve değerler kümesi içerisinde gelişmektedir. Yeni doğan ve erken çocuklukta öğrenme ve davranışlar üzerine yapılan çalışmalar, bizlerin kim olduğunu belirlemede kültürün gerçekliğini ortaya koymaktadır.

Tüm normal insanların herhangi bir kültürel davranışı öğrenme kapasitesi olması, antropolojik bilginin temel ilkelerinden birisidir. Bu gerçeği ispatlayan en net kanıt, yüzlerce farklı dili konuşan ve farklı kültürlerden gelen göçmenlerin, Amerikan kültürüne ait özellik ve davranışların belli bir versiyonunu benimsediğini gösteren Amerikan deneyimidir. Dahası, dünyanın dört bir tarafında milyonlarca göçmen modern taşımacılık sayesinde hareket etmeyi sürdürdükçe, her türlü fiziksel varyasyona sahip tüm insanlar, farklı kültürel davranışları öğrenmektedir ve öğrenmeyi sürdürecektir.

İnsanların belli bir toplum veya kültür bağlamında nasıl kabul edildikleri ve onlar nasıl davranıldığı, o kişilerin o toplum veya kültürde ne düzeyde başarı sergileyeceğini doğrudan etkilemektedir. "Irksal" dünya görüşü; bazı gruplara sonsuza dek sürecek "düşük statüler", diğerlerine ise ayrıcalıklara, güce ve varlığa erişme yetkisi atamak için icat edilmiştir. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki trajedi, bu tür bir dünya görüşünden kök alan politika ve uygulamaların, Avrupalılar, Yerli Amerikalılar ve Afrika kökenli halklar arasında eşitsizlikler inşa etmekte çok başarılı olmuş olmasıdır.

Irklara Yönelik Sonuç Bildirisi

Normal insanların belirli bir kültür içinde başarılı olma ve işlev görme kapasitelerine yönelik bilgilerimizden yola çıkarak, sözde "ırksal" gruplar arasında günümüzde var olan eşitsizliklerin, biyolojik kalıtımın sonuçları olmadığını, bunun yerine tarihsel ve çağdaş sosyal, ekonomik, eğitimsel ve politik durumların bir sonucu olduğu sonucuna varmaktayız.

"Irk" ve Zeka İlişkisine Yönelik Ek Bildiri

Amerikan Antropoloji Derneği, halk arasında, zekanın ırklar tarafından biyolojik olarak belirlendiğine yönelik tartışmalardan derin endişe duymaktadır. Bu görüş, tekrar tekrar bilim insanları tarafından çürütülmüş olmasına rağmen, bu tür fikirler sürdürülmeye devam etmektedir. Bu tür tartışmalar, halkın ve akademinin dikkatini dağıtmakta; etnik köken veya fenotipik çeşitlilikten bağımsız olarak tüm insanlara eşit fırsat garantisi sağlamaya yönelik kolektif mücadelemize yönelik desteği yok etmektedir.

Amerikan Antropoloji Derneği, zaten ırklar hakkındaki endişesini yukarıdaki bildiride dile getirmiştir. Bunlara ek olarak, dernek olarak şunları bildirmek isteriz:

• Tüm insanlar, tek bir türün (Homo sapiens türünün) üyeleridir.
• Çeşitliliği (ki buna zeka ve diğer tüm özellikler dahildir) tanımlamak adına, türleri biyolojik olarak tanımlanmış "ırklara" ayırmanın anlamsız ve bilim dışı olduğu ispatlanmıştır.

Dolayısıyla, Amerikan Antropoloji Derneği akademiyi, politik liderleri ve komüniteleri, ırksal olarak tanımlanan zeka gibi hatalı iddialarla dikkat dağıtmaksızın; fırsat eşitliği, çeşitliliğe saygı ve tüm insanların harmoni içinde yaşayabildiği bir yaşam kalitesini garanti etme konusundaki ortak çıkarlar etrafında toplanmaya çağırmaktadır.