Hemen hemen tüm dünya dillerinde ufak tefek bazı değişiklerle ifade edilen “banka” sözcüğünün İtalyanca “banco” kelimesinden geldiği ve daha sonra kelimenin “banka” olarak kullanıldığı sanılmaktadır.Banco sözcüğünün İtalyanca’daki anlamı masa,sıra ya da tezgah demektir.İlk bankerler sayılan Lombardiya’lı Yahudi’ler,bankacılık işlemlerini pazarlara koydukları birer masa(banco) üzerinde yaparlardı.Bu bankerlerden bazıları taahhütlerini yerine getiremeyerek iflas ettikleri zaman halk böyle bankerlerin bancosunu kırardı.İşte bu nedenle batı dillerinde iflas eden kişilere banco kelimesinden gelen “bankrup” denilmektedir.
Tarihte ilk bankaclık hizmetlerinin eski Sümer ve Babil’e kadar uzandığı sanılmaktadır.Sümerler’de M.Ö.3500yılında kurulan “maket” bilinen ilk banka kuruluşudur.Maket’in rahipleri ilk borç verenlerdi.Maketler ,harman zamanı ödenmek üzere tohum v.b gibi hammadde ve teçhizat alımı için çiftçilere ilk dönemlerde fiziki(ayni) daha sonraları parasal kredi açtıkları saptanmıştır.Kazılarda çıkan belgeler bir hesaptan diğer hesaba transferlerin ,tediye ve teslim emirlerinin ,mal belgeleri talimatlarının varlığını ortaya koymaktadır.Maketlerin başlıca uğraş konularının ödünç ve mevduat kabülü işlemlerini oluşturduğunu ve bu maketlerde değimin sürecinin çok düzenli biçimde örgütlendiğini açıkça ortaya koymaktadır.Ünlü Hammurabi kanunlarında maketlerin ödünç işlemlerini nasıl yöneteceği ,borcun vadesinde nasıl tahsil olunacağı ,borçlunun hangi mallarının ne yolla borcun tasfiyesinde kullanılacağı yazılmıştır.Ödünç işleri sırasında faiz tahsiline de izin verilmekteydi.Bu faiz oranı ,tahıl ya da hurma ihracatında ana sermayesinin üçte biri ,nakit para ihracatında beşte biri olarak saptanmıştır.Öte yandan karşılaşılan doğal afetler sonucu ürün elde edilemeyen yıllarda faiz tahakkuk ettirilemeyeceği ,borcun tahsiline gidilemeyeceği belirtilmiştir.Yapılan ödünce karşılık her türlü taşınır(menkul) mal rehine,taşınmaz(gayri menkul) mal ve özellikle tarla ipoteğine ,hatta saygın kişilerin kefaletine yer verilmiştir.
Sümerler uzak ülkelerle olan mal değişimlerinde banknot gibi dolaşan (çek ya da itibar mektuplarına benzeyen) bazı belgeler kullanmasını da biliyorlardı.Daha sonralarıbankacılık hizmetlerinin maketlerin tekelinden çıktığını ,ticaretle uğraşan bazı zenginlerin bankacılık hizmetlerinde uzmanlaştıklarını görüyoruz.
Eski Mısır ,eski Yunanve Roma’da banka işlemleriyle uğraşan kurumların var olduğu bilinmektedir.Hatta eski Mısır’da tefeciliği ve bileşik faizi yasaklayan yasalar vardı.Eski Yunan’da da ticaretin gelişmesi ve halkın zenginleşmesi ile,Atina’daki zengin maketlerin yanı sıra “trapezitai” adlı özel bankerler ortaya çıkmıştır.Eski Yunan’da faize bir sınırlama getirilmemişti.Faiz oranlarının yüksekliği karşısında bağımsız siteler ve devletler belli başlı kentlerde devlet bankaları kurmaya başlamışlardır.
1453’te İstanbul’un fethi ve bunun neden olduğu Rönesans hareketi ve bir süre sonra yeni kıtaların keşfi,ticaretin okyanuslara kayması ve genişlemesi bugünkü batı ülkelerinde o zamana kadar geçerli olan kilise hukukunun yerini Roma Hukuku’nun almasına neden oldu.Hatta kilise hukuku değişti.Sonuç itibariyle faize bakış değişti.O zamana kadar yasal sayılmayan faiz,kabul edilmeye başladı.Bütün bu gelişmeler bankacılığın gelişmesinde büyük katkı yaptı.
Bu arada özellikle İspanyolların Güney Amerika’dan getirdikleri altınlarla çok çeşitli sikkeler basılması,Avrupa’daki paraların çeşitliliği ve ayarlarının bozuk olması ,paraların birbirlerine göre değerlerinin saptanmasında büyük güçlükler yaratarıyordu.O sırada en yoğun olduğu kentler Amsterdam ve Hamburg’du ve bu paralar bu merkezlere geliyordu.Bu para karmaşasına çare olarak 1609’da Amsterdam Bankası kuruldu.Banka,sabit nitelik ve değerde hesap parası olarak “banka florini’ni” yarattı.Aynı şekilde Hamburg Bankası “banka markını” yaratmıştır.
Aynı dönemlerde(1607) Venedik’te Venedik Bankası kurulmuş ve bu banka çek ve banknot kullanımına yol açan “Contadi di Banka” sistemini geliştirmiştir.11640’da İngiltere’de kralın ,tüccarların Londra kulesinde saklanan altın külçelerine el konması ,tüccarların devlete olan güvenini sarstı ve tüccarlar bundan böyle altınlarını adlarına “goldsmith” denilen tüccarlara vermeye bunun karşıluığında bir şahadetname almaya başladılar.Bir süre sonra Goldsmith’ler kasalarındaki altınların atıl durduğunu görerek bunlara dayalı olarak borç isteyenlere “goldsmith notes” denilen kendi senetlerini vermeye başladılar.İşte bu senetlerin zamanla piyasada alışverişlerde dolaşır olması ilk banknot sistemini oluşturmuştur.O dönemde Fransa ile yapılan svaş nedeniyle İngitere’nin para sıkıntısı içine düşmesi ,bir devlet bankası kurulması ve onun aracılığı ile piyasda paranın dolaşması fikrini doğurdu.Bunun üzerine İngiltere Bankası kuruldu.Bu banka ilk merkez bankasıdır.
108 görüntülenme
