2004 yılında kaçak avcılar, Fildişi Sahili'nin Taï Ulusal Parkı'ndaki bir şempanze grubunda yaşayan son iki yetişkin erkekten biri olan Marius'u vurdu. Araştırmacılar bu ay Current Biology dergisinde yayınlanan raporlarında, Marius öldüğünde grubun "lehçesinde" bir hareketin de yok olduğunu belirtiyor. Farklı şempanze topluluklarında erkeklerin dişilerden seks talep etme biçimleri farklılık gösteriyor ve Marius'un öldürülmesiyle bu tür bir jest sonsuza dek yok oldu.

Araştırmacılar, Marius'un ölümüyle birlikte grubun kültürel bir davranışını kaybettiğini belgeledi. Bu durumu değerlendiren ve çalışmaya dahil olmayan Zürih Üniversitesi’nden primatolog Kathelijne Koops şunları söylüyor:

Kompulsif Kumar Bozukluğu, hayatınızda birçok soruna neden olmasına rağmen kumar oynamaya devam etmek için kontrol edilemeyen dürtüdür. Kumar, daha değerli bir şey elde etme umuduyla değer verdiğiniz bir şeyi riske atmaya istekli olduğunuz anlamına gelir.

Kumar, uyuşturucu veya alkol gibi beynin ödül sistemini uyararak bağımlılığa yol açabilir. Kumar Bağımlılığı ile ilgili bir sorununuz varsa sürekli olarak kayıplara yol açan, birikimlerinizi tüketen ve borç yaratan bahisleri kovalayabilirsiniz. Bağımlılığınızı desteklemek için davranışlarınızı gizleyebilir ve hatta hırsızlığa veya dolandırıcılığa başvurabilirsiniz.

Eğer Evrim Kuramı'na, dolayısıyla evrimsel biyolojinin bir bilim dalı olmasına karşı duran biriyle konuşacak olursanız, muhtemelen laf dönüp dolaşıp önce dine, sonra eğer ki kişi din ile bilimin taban tabana zıt olduğunu düşünüyorsa felsefeye ve sonunda, yine bu kişinin bilgisi dahilindeyse, Karl Popper'a gelecektir.

Karl Popper'ın felsefi bakış açısı dahilinde söylediği sözler, evrim karşıtlığı için bol miktarda ve oldukça güzel malzemeler oluşturur. Popper'ın felsefi düzlemdeki bazı söylemleri, bilim camiasından evrim karşıtlığı konusunda hiçbir destek bulamayan bazı kesimler için oldukça kullanışlı içeriklere dönüşmüştür. Ancak Popper'ın evrim karşıtlığına malzeme edilmesi konusunda "ufak" bir sorun var: Az sonra tüm detaylarıyla göstereceğimiz üzere, Karl Popper evrimi reddetmiyordu! Daha doğrusu, erken yaşlarındaki evrim karşıtlığının sebebinin cehaleti ve konu hakkındaki bilgisizliği (ve yaptığı aceleci genellemeler) olduğunu kabul ediyordu. Fikirleri, yaşı ilerledikçe değişmişti.

Ulusal Sağlık ve Bakım Araştırmaları Enstitüsü'nün Leicester Biyomedikal Araştırma Merkezi'ndeki araştırmacılar, iş yerlerindeki hareketsizliği ortadan kaldıracak bir program tasarladılar. Bugüne kadar bu alanda yapılmış en kapsamlı çalışma olan program, yükseklik ayarlı bir çalışma masasıyla eşleştirildiğinde insanların oturarak geçirdiği süreyi 1 saatten fazla azaltabiliyor.

Araştırmalara göre masa başı çalışanları, günün 9-10 saatini oturarak geçiriyor. Mesai saatlerinin %70'inde oturan bu çalışanların çoğu, evde de uzun süre boyunca oturuyor. Dolayısıyla ciddi sağlık sorunlarıyla karşılamak da kaçınılmaz oluyor. Örneğin; 2016 yılında İngiltere'deki oturma alışkanlıkları, Ulusal Sağlık Sisteminin 700 milyon sterlini aşkın harcama yapmasına ve 69,276 kişinin de ölümüne sebep oldu. COVID-19 salgını ise bu alışkanlıkları ve alışkanlıkların kamu sağlığı üzerindeki etkilerini daha da kötüleştirdi. Bu durum sonucunda, kamu sağlığını korumak amacıyla fiziksel aktivitelerin özendirilmesi ve oturma alışkanlıklarının azaltılması üzerine harekete geçildi.

Çevre ve doğanın korunması, insanlık için hayati öneme sahiptir. Hayatımızın hemen her yerinde kimyasalları ve kimyasallar sayesinde üretilmiş ürünleri kullanırız. Genellikle "kimyasal" sözcüğünü duyduğumuz zaman pek çoğumuzun aklına doğaya ve insan sağlığına zararlı bileşikler gelir. Ancak hayatta gördüğümüz her şey kimyasal moleküllerden oluştuğundan, esasında bu düşünce yapısı bizleri zararlı ve yararlı kimyasallar arasında doğru ayrımı yapmaktan uzaklaştırmaktadır (bu konuda algılarınızı daha isabetli hâle getirmek için buradaki yazımızı okumanızı öneririz).

Örneğin su, 2 hidrojen ve 1 oksijen atomundan oluşan bir kimyasaldır ve hayat için olmazsa olmaz bir bileşiktir. Ancak 2 hidrojene ek olarak 1 yerine 2 oksijen atomundan meydana gelen hidrojen peroksit, antiseptiklerde ve çamaşır suyu üretiminde kullanılan çok önemli bir ticari kimyasaldır ve tüketilmesi hâlinde hızlı bir şekilde zehirlenmeye neden olabilir. Sadece 1 adet oksijen atomu fazlalığı, suya kıyasla çok daha farklı özelliklere sahip bir kimyasal oluşumuna sebep olmaktadır. Su molekülü çevre, doğa ve yaşam için kilit öneme sahipken, hidrojen peroksit çevreye boşaltıldığında canlılığa kalıcı zararlar verebilir, temas hâlinde ciddi cilt yanıkları ve göz hasarına sebep olur. Hidrojen peroksit buna rağmen hayatımızın pek çok alanında sıklıkla kullandığımız, önlem alındığı takdirde zararları kolaylıkla engellenebilecek ve faydaya çevrilebilecek bir kimyasaldır. Bu noktada çevreye ve insan sağlığına görünür düzeyde zararları olan kimyasalların tehlikelerinin önlenmesi, azaltılması ya da alternatiflerinin bulunması konusunda "yeşil kimya" terimi karşımıza çıkmaktadır.

1930'ların sonları ve 1940'ların "Keynesyen Devrimi" diye bilinen ekonomi teorisi genellikle "para teorisi" ve "fiyat teorisi" olarak iki ana başlık altında değerlendirilirdi. Bugün, bu değerlendirme "makroekonomi" ve "mikroekonomi" şeklinde yapılmaktadır. Bu değişikliğin nedeni, gelir ve istihdamdaki dalgalanmalar (ve fiyat seviyesi) konusunda eski moda para teorisinden çok daha açık olmasıydı. Öte yandan, günümüz mikroekonomisi eski moda fiyat teorisinden doğal olarak ve önemli bir tartışma olmaksızın geliştiği için büyük değişiklikler barındırmaz.

Mikroekonominin gücü, temel yapısındaki basitlik ve gerçek dünya ile olan yakın ilişkisinden gelmektedir. Özetle, mikroekonomi arz ve talep ilişkisinin çeşitli piyasalardaki etkileşim biçimiyle ilgilidir. Mikroekonomik analiz her konuya kolayca ve sorunsuz bir şekilde uygulanabilmesinin yanında, ekonomi alanının genel kabul görmüş alt başlıklarının çoğunun merkezinde yer alır. Örneğin, iş ekonomisi büyük ölçüde farklı türlerde işgücünün arz ve talep analizine dayanmaktadır. Endüstriyel organizasyon alanı, mal ve hizmetlerin satıldığı farklı mekanizmalarla (tekel, karteller ve farklı türlerde rekabetçi davranışlar gibi) ilgilenir. Uluslararası ekonomi, bireysel ticaret mallarının talep ve arzıyla birlikte bir ülkenin ihracat ve ithalatını, sonuç olarak da dış ticaretin talebini ve arzını ele alır. Tarım ekonomisi tarımda yer alan tarım ürünlerinin, tarım arazisinin, tarım işgücünün ve tarımla ilgili diğer üretim faktörlerinin talep ve arzıyla ilgilenir.

Diferansiyel denklemler, doğada ve insan yapımı sistemlerde meydana gelen sürekli değişimleri matematiksel olarak ifade eden denklemlerdir. Isaac Newton^[1] ve Gottfried Wilhelm Leibniz'in 17. yüzyıldaki katkılarıyla ortaya çıkan bu alan, fiziksel olayları modellemekten mühendislik sistemlerini analiz etmeye kadar birçok alanda kullanılmaktadır. Diferansiyel denklemler sayesinde bir sistemin zamana veya bir başka değişkene bağlı davranışı öngörülebilir ve çözülebilir hâle gelir.

Modern dünyada mühendislik ve bilim dallarının büyük bir kısmı, diferansiyel denklemlerle ifade edilen süreçleri anlamaya dayanır. Hareket eden bir nesnenin konumunun belirlenmesinden, elektrik devrelerindeki akımların analizine kadar pek çok problem, bu denklemler yardımıyla çözülmektedir.

Bilim nedir? Hiç düşündünüz mü, "bilimsel yöntem" derken kastettiğimiz şey aslında ne? Bu yazıda oturup size bunun resmî tanımı üzerinden giderek, "Efendim işte bir gözlem yaparız, oradan yola çıkarak bir hipotez geliştiririz, onu test ederiz, yanlışlayabilirsek hipotezi terk eder veya değiştiririz." gibi şeyler anlatmayacağız. Bunlar, bilimin kağıt üzerinde nasıl işlediğidir. Bilimin kalbinde ne var? Cevap çok basit: Kandırılmamak. Öyle eş dost tarafından kandırılmamak da değil; doğa tarafından kandırılmamak. Kendimiz tarafından kandırılmamak. Richard Feynman bunu çok güzel bir şekilde ifade etmişti:

Yani "bilimsel metot" dediğimiz şey, Neil deGrasse Tyson'ın ifadesiyle şöyle özetlenebilir: