Mide bulantısı, berbat bir baş ağrısı ve hatta belki biraz da pişmanlık ve utanç... Birçoklarının hayatlarında en azından 1 defa deneyimledikleri "akşamdan kalma" olayı basitçe böyle tanımlanabilir. Çok miktarda alkol tüketiminin ertesi gün berbat hissetmenize neden olan temel sebeplerden biri, çok daha sık çişinizi getirmesi ve bu sebeple çok su kaybetmenize (dehidrasyona) neden olmasıdır. Bu rahatsız edici yan etkisi olmaksızın bira içebilseniz, fena mı olurdu?

Avustralyalı bir grup bilim insanı, bunu başarmak yolunda başarılı adımlar attılar ve 2013 yılı içerisinde "akşamdan kalmaya neden olmayan bira" ürettiler. Ancak uyarmakta fayda var: ürettikleri bira her ne kadar ertesi gün "akşamdan kalma" etkisini büyük oranda azaltıyor olsa da, biranın o tatlı, ekşimsi tadıyla birlikte gelen diğer pişmanlıkları ve baş belalarından koruyamıyor. Benzer şekilde, su kaybıyla ilişkili olmayan yan etkilerine de herhangi bir katkı sağlamıyor.

Çeşitlilik ve kapsayıcılık, özellikle de modern çağın şirket politikaları ile medyaya gelince sık karşılaşabileceğiniz, internette herkesin üzerine detaylıca (ne var ki her zaman anlayış ve kibarlıkla olmayan biçimde) konuştuğu kavramlardır. Kime sorsanız konu hakkında bir fikri vardır; ama herkesin bir bilgisi yoktur. Oysa bu konu, önemli ve değerli bir tarihe sahiptir.

Hayatımızın birçok yönünü büyük ölçüde etkileyen ve şekillendirebilen medyanın, tarih boyunca aktivistlerin ırk, din, cinsiyet ve benzeri gruplarda azınlıkta kalan insanlar için kapsayıcı ortamlar yaratma çabasına çok büyük zararlarda da bulunduğu, hatta bulunmaya devam da ettiği, toplumun da farkında olduğu bir gerçektir. Kimi zaman azınlıklar, insanların bakış açısını bulanıklaştıran negatif kalıplara sokulur, kimi zaman da bu adaletsizlik ve zalimliğe baş kaldıran bireyler medyada hedef gösterilir, hayatları zorlaştırılır. Televizyon ve sinemadaki görünürlük çabaları arasında en çok bilinen ve konuşulanlardan biri de Sacheen Littlefeather ve onun hikayesidir. Peki ara ara yeniden gündeme gelen Sacheen Littlefeather kimdir?

Eğer iki bireyin beyinlerini birbirine bağlayacak olsaydık, bu durum, bireylerin bilinçli deneyimlerini nasıl etkilerdi? Daha spesifik olaraksa, iki kişinin insanın bilinçli deneyimlerinden herhangi birini paylaşması mümkün mü? Peki ya iki insanın farklı özneler olarak kalırken, aynı anda bazı deneyimlerden ortak olarak yararlanmaları mümkün mü? Beyinleri talamustan bağlı olan Hogan ikizleri vakası (kraniyopagus yapışık ikizler), tüm bunların olabileceğini gösteriyor gibi görünüyor. Pratik ampirik yöntemler bize, ikizlerin bilinçli deneyimleri paylaşıp paylaşmadıklarını doğrudan söyleyemese de, beyinde içerik işlemenin yerelliği hakkındaki düşünceleri gözeterek, büyük olasılıkla bunun olması gerektiğini savunuyorum.

Kimi zaman iki beyni birbirine bağladığımızda, bu beyinlerle ilişkili bireysel zihinleri de birleştirebileceğimiz varsayılır. Derek Parfit, felsefe camiasında ünlü olan bir şekilde, iki bireyin bedenlerinden beyin yarılarının çıkarıldığı ve daha sonra yeni bir bedende birleştirildiği bir düşünce deneyini anlatır:^[1] Parfit, iki beyin yarısı arasında bir rekabet olup olmayacağını, örneğin birleşme öncesi bireyin fikirlerinin diğerine baskın gelip gelmeyeceğini ya da bir tür uzlaşmaya varıp varmayacaklarını merak eder. Yine de Parfit'in düşünce deneyinde, tekil bir zihnin ortaya çıkacağı temel fikri varsayılmaktadır. Benzer varsayımlar, kişisel kimlik literatüründe de bolca bulunmaktadır.^{[2][3][4][5][6][7]}

Bir önceki yazımızda, insanların kendi kendilerine zarar verme davranışlarını incelemiş, bunu önlemek için neler yapabileceğimize bakmıştık. Bu yazıda ise intihar kavramına odaklanacağız. Çünkü insanın ruhsallığı yaşam dürtüsüne yaklaştıkça kurucu, uzaklaştıkça ise yıkıcı bir hal alabilir. Hangisine daha yakın olacağımızı ise erken çocukluk döneminde kurduğumuz ilişkiler, mizacımız, genetik yatkınlarımız ve travmatik deneyimlere verdiğimiz ruhsal tepkilerin tümü belirler. Akılda tutulmalıdır ki, yaşam ve ölüm dürtüsü sadece bir ucunda durabileceğimiz, katı ve değişmez ruh halleri değildir. Hayatımız bu iki dürtü arasında salınarak geçer. Ancak, intihar (özkıyım) kişinin benliğine yönelmiş olan ölüm dürtüsünün serbest kalarak, maskelerinden arınarak bütün şiddetiyle karşımızda durduğu zorlu bir ruh halidir.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün yapmış olduğu açıklamalara göre, her yıl intihar nedeniyle 800 bin insan hayatını kaybediyor. Dünyada her 40 saniyede bir kişi hayatına son veriyor ve her 20 intihar teşebbüsünden biri ölümle sonuçlanıyor.

Aslında Güneş gibi bir kaynaktan sürekli olarak enerji alan bir gezegende (Dünya), enerji üretimi için Güneş'ten yararlanan organizmaların evrimleşmesi pek de şaşırtıcı değil. Dolayısıyla fotosentezin varlığı çok da sıradışı olmamalı. Ancak süreç öylesine ilgi çekici ki, bilim insanları çok uzun yıllardır fotosentezin ayrıntılarını gün yüzüne çıkarmaya çalışıyor. Günümüzde fotosentezden daha az verimli olan, onun "atası" olabilecek, fotosentez sürecine oldukça benzeyen ancak bazı noktalarını barındırmayan kemosentez gibi başka biyokimyasal süreçler biliniyor.

Yaklaşık olarak 3 milyar yıl önce fotosentezin evriminde ilkin prokaryotlardan ayrılan bir grup siyanobakterinin sahip olduğu kimyasallardan ışığa duyarlı olan bazılarının özelleşmesi sonucu, canlılık açısından çok "özel" olarak görebileceğimiz; ancak aslında doğa açısından son derece sıradan olan bir kimyasal tepkimenin olabilirliğini sağlamıştır: Fotosentez. Ardından mitokondrinin evrimine benzer şekilde endosimbiyoz teorisinde açıklandığı gibi fagolizozomdan kurtulan ve hücre içinde hayatta kalan siyanobakterilerin seçilimi ile kloroplast evrimleşmiştir. Fotosentezin evrimini ayrıntılı olarak incelediğimiz makalemize buradan ulaşabilirsiniz.

İskemik İnme, beynin bir bölgesinde ani bir kan dolaşımı kaybı ile karakterizedir ve buna karşılık gelen nörolojik fonksiyonun kaybına neden olur. İskemik inme tipik olarak beyne kan sağlayan bir arterin tıkanmasından kaynaklanır. Sonuç olarak, beyin hücreleri kandan mahrum kalır. Çoğu beyin hücresi ortalama 4.5 saat kansız kalırsa ölür.

İnme, dünya çapında en yaygın ikinci ölüm nedenidir. ABD'de her yıl yaklaşık 795.000 kişi felç geçirmekte ve yaklaşık 130.000 kişi bu sebepten ölmektedir. Tüm inmelerin üçte ikisinden fazlası 65 yaşından büyük kişilerde görülür. İnme kadınlarda erkeklerden daha yaygındır.

Son birkaç yıl, yapay zeka için büyük gelişmelere sahne oldu. İnsan vücudundaki bilinen neredeyse bütün proteinlerin yapısını yüksek bir başarıyla modelleyebilen AlphaFold'dan, DALL-E ve ChatGPT'nin başarılı lansmanlarına kadar yapay zekadaki çeşitli gelişmeler, dünyada büyük yankı uyandırdı. Bilimkurgu genellikle yapay zekayı insan benzeri özelliklere sahip robotlar olarak tasvir ederken yapay zeka, Google'ın arama algoritmalarından IBM'nin Watson'ına ve otonom silahlara kadar her şeyi kapsayabilen bir olgudur.

Günümüzdeki yapay zeka teknolojileri; sadece yüz tanıma, internet aramaları veya araba kullanma gibi dar bir görevi yerine getirmek için tasarlandığından "yapay dar zeka" veya "zayıf yapay zeka" olarak değerlendirilmektedir. Birçok araştırmacının uzun vadeli hedefi ise yapay genel zeka ya da diğer adıyla güçlü yapay zeka oluşturmaktır.