Rüyaları anlamadan önce, "uyku" dediğimiz biyolojik olayın ne olduğunu, ne zaman, nasıl ve neden evrimleştiğini anlamamız gerekiyor. Bu yazı içinde o yazımıza bir miktar referans bulacaksınız; anlam bütünlüğü açısından öncelikle buradaki yazımızı okumanızı tavsiye ederiz.

Rüyalar, uykulardan söz edip de değinmeden geçemeyeceğimiz bir olgudur. Dolayısıyla bu konuda bazı temel bilgilere yer verip, konu hakkındaki bazı ilginç gerçeklerden bahsetmenin faydalı olacağını düşünüyoruz. Rüyalar öylesine ilgi çekici, öylesine ürkütücü ve öylesine etkilidir ki, insanlık tarihinde rüyalarla ilgili anlatı ve izlere Milattan Önce 3100’lü yıllarda Sümerlerde ve M.Ö. 2000’lerde Antik Mısır’da rastlayabiliyoruz. 

1930'ların sonları ve 1940'ların "Keynesyen Devrimi" diye bilinen ekonomi teorisi genellikle "para teorisi" ve "fiyat teorisi" olarak iki ana başlık altında değerlendirilirdi. Bugün, bu değerlendirme "makroekonomi" ve "mikroekonomi" şeklinde yapılmaktadır. Bu değişikliğin nedeni, gelir ve istihdamdaki dalgalanmalar (ve fiyat seviyesi) konusunda eski moda para teorisinden çok daha açık olmasıydı. Öte yandan, günümüz mikroekonomisi eski moda fiyat teorisinden doğal olarak ve önemli bir tartışma olmaksızın geliştiği için büyük değişiklikler barındırmaz.

Mikroekonominin gücü, temel yapısındaki basitlik ve gerçek dünya ile olan yakın ilişkisinden gelmektedir. Özetle, mikroekonomi arz ve talep ilişkisinin çeşitli piyasalardaki etkileşim biçimiyle ilgilidir. Mikroekonomik analiz her konuya kolayca ve sorunsuz bir şekilde uygulanabilmesinin yanında, ekonomi alanının genel kabul görmüş alt başlıklarının çoğunun merkezinde yer alır. Örneğin, iş ekonomisi büyük ölçüde farklı türlerde işgücünün arz ve talep analizine dayanmaktadır. Endüstriyel organizasyon alanı, mal ve hizmetlerin satıldığı farklı mekanizmalarla (tekel, karteller ve farklı türlerde rekabetçi davranışlar gibi) ilgilenir. Uluslararası ekonomi, bireysel ticaret mallarının talep ve arzıyla birlikte bir ülkenin ihracat ve ithalatını, sonuç olarak da dış ticaretin talebini ve arzını ele alır. Tarım ekonomisi tarımda yer alan tarım ürünlerinin, tarım arazisinin, tarım işgücünün ve tarımla ilgili diğer üretim faktörlerinin talep ve arzıyla ilgilenir.

Manyetik rezonans görüntüleme (MRG), vücudun içinin açık ameliyat veya zararlı radyasyon kullanılmadan detaylı bir şekilde görüntülenebilmesini sağlayan bir teknolojidir. Bu görüntüleme işlemi de MR cihazları olarak tabir ettiğimiz tıbbi cihazlar ile gerçekleşir.

MR cihazlarında X-ışınlarının aksine güçlü manyetik alanlar ve radyo dalgaları kullanılarak kemiklerin ardındaki yumuşak dokular, beynin karmaşık yapısı, eklemlerdeki en küçük yırtılmalar dahi yüksek detayla ortaya çıkarılır. Cihazın çalışma prensibi ise atom çekirdeklerinin dinamiği ve kuantum fiziği ile ilgilidir.

Çamların neden hem "yeni yıl" hem "Noel ağacı" olarak kullanıldığını hiç düşündünüz mü? Veya Noel Bayramı ile yılbaşının neden bu kadar yakından ilişkilendirildiğini? Birçokları bunun "Hristiyanlara özenme" olduğunu iddia etse de, yeni yılın da, bir kutlama ağacı olarak çam ağaçlarının da tarihi, Hristiyanlık'ın icadından çok daha önceye uzanmaktadır. Dahası, yeni yıl kutlamalarının ve Noel Baba gibi figürlerin kökeni de Hristiyanlık'tan çok daha antiktir.

Bu yazımızda bu konuyu işleyip, her yıl tekrar eden bir döngüyü sonlandırmak istiyoruz. Çünkü bildiğiniz üzere Türkiye'de her sene birileri çıkıp "Noel Hristiyan bayramıdır, kutlanmamalıdır!" diyor, sonra hemen bir grup diğer insan türeyip, "Noel'i ve yılbaşını Türkler icat etmiştir, Hristiyanlar bizden çalmıştır." diyerek yerli ve millileştiriyor, herkes duymak istediğini duyduğu ve karşı tarafı "kitlediği" için mutlu oluyor ve zaten en başından kutlayacaksa kutluyor, kutlamayacaksa kutlamıyor; yani hiçbir şey değişmiyor. Ta ki ertesi sene aynı anlamsız döngü yaşanana kadar...

Antik taş ustalarının Stonehenge'i nasıl ve neden inşa ettiği, yüzyıllardır tarihçileri ve bilim insanlarını şaşırtmıştır. Araştırmacılar, yeni analizlerin bu anıtın amacına dair daha az bilinen bir teoriyi destekleyebileceğine inanıyor. Londra Üniversitesi Kolejindeki araştırma ekibi, bu taşların anıt, gözlemevi ya da güneş takvimi olarak kullanımının ötesinde başka bir amaca hizmet ettiğini öne sürüyor.

Arkeoloji International dergisinde yayınlanan çalışma Stonehenge’in Almanya ve Hollanda’dan gelen yeni topluluklarla karşılaşan yerli Neolitik Briton kabileleri için birleştirici bir toplumsal proje olarak inşa edilmiş olabileceğini ortaya koyuyor. Bu yorum, Stonehenge'in Sunak Taşı hakkında bu yılın başlarında yayımlanan bulgulara dayanıyor.

Çoğu insan tarafından timsah avcısı olarak da bilinen Steve Irwin, 2006 yılında bir vatoz saldırısı nedeniyle Avusturalya'nın kuzeydoğu sahilinde hayatını kaybetti. Saldırı sırasında yanında bir tek kameramanı ve yakın dostu Justin Lyons vardı. Yıllar sonra Lyons, Steve Irwin'in ölümüyle ilgili ilk defa açıklamalarda bulundu. Şöyle söylüyor:

Irwin, yırtıcı hayvanlarla sayısız defa karşı karşıya gelerek kariyerini inşa etmişti. Öldüğü sırada da Okyanusun En Ölümcül Canlıları başlıklı bir belgesel çekiyordu. Lyons devam ediyor:

Son derece yetenekli büyük dil modellerinin (LLM) hızla yayılması, eğitim dünyasında hararetli bir tartışmayı beraberinde getirdi. Bir yanda öğrencilerin 7/24 ulaşabilecekleri bir öğretmen görevi görebilen bu araçlar, öğrenme süreçlerine büyük katkı sağlayabilirken diğer yanda ne yazık ki kopya çekme gibi etik sorunlara da zemin hazırlıyor.

LLM'lerin eğitimdeki potansiyel fayda ve zararları geniş çapta tartışılsa da bu teknolojilerin sınıflara, müfredatlara ve genel olarak çalışmalara entegrasyonuna rehberlik edecek sağlam, deneysel kanıtlara ihtiyacımız büyük. "ChatGPT'nin Öğrencilerin Öğrenme Performansı, Öğrenme Algısı ve Üst Düzey Düşünme Üzerindeki Etkisi: Bir Meta-Analizden Çıkarımlar" başlıklı yeni bir çalışma, anekdotsal anlatımların ve oldukça sınırlı çalışmaların ötesine geçerek bugüne kadarki en kapsamlı nicel değerlendirmelerden birini sunuyor. Hangzhou Normal Üniversitesi Çin Eğitim Modernizasyonu Araştırma Enstitüsü'nden Jin Wang ve Wenxiang Fan tarafından hazırlanan makale bu ay Nature Publishing grubuna ait Humanities and Social Sciences Communications dergisinde yayımlandı.