Kimya, maddenin temel yapı taşlarını, bileşimini, özelliklerini ve uğradığı dönüşümleri inceleyen temel bir bilim dalıdır. Atomların ve moleküllerin davranışlarını, aralarındaki etkileşimleri ve bu etkileşimlerin makroskopik dünyaya yansımalarını sistematik olarak araştırır.

Kimyanın temel odağı, maddenin mikroskobik düzeydeki organizasyonu ile makroskobik özellikleri arasındaki ilişkiyi anlamaktır. Örneğin bir metalin elektriği neden ilettiği, suyun neden belirli bir sıcaklıkta kaynadığı veya ilaç moleküllerinin vücutta nasıl etki gösterdiği gibi sorulara yanıt arar. Bu bağlamda kimya, doğal dünyayı anlamamızı sağlayan ve teknolojik ilerlemelerin temelini oluşturan kritik bir disiplindir.

Sabah gün daha tam ağarmadan uyanmışsınız. Yağan yağmuru görüp hayıflanıyor, ne giymeniz gerektiğine karar vermeye çalışıyorsunuz. Geçici bir süreliğine girdiğinizi düşündüğünüz işte 5. yılınızı doldurmuşsunuz. Evden çıkmaya hazır hale geldiğiniz on beş dakika içinde aynı rutinler, aynı beğenmediğiniz sistem, aynı sıkıcı ve boş günlük yaşam meşgaleleri zihninize boca oluyor. Zaten kahvaltı yapmıyorsunuz. Giderken bir simit alır, iş yerinde de bir hazır kahve içersiniz olur biter. Esasında kahvaltıyı seviyorsunuz ama bu şekilde değil. Hafta sonundaki geç ve uzun kahvaltılara bayılıyorsunuz. Zaten düşündüğünüzde, yapmaktan zevk aldığınız hemen her şeyi hafta sonu yapıyorsunuz. O bile tam değil, çünkü pazar günü öğleden sonra başlayan pazartesi sendromu, o gününüzün de yarısını götürüyor.

“Bir buçuk gün” diye düşünüyorsunuz, “tüm hafta yaptığım her şey, katlandığım her şey, her sıkıntı bir buçuk günümü kazanmak için.”

Birçoğumuz kramp hissini biliriz. Bazen spor yaparken aniden yakalanırız bazen gecenin bir yarısı şiddetli bir ağrıyla uyanmış oluruz. Ne zaman meydana gelirse gelsin kramp, iskelet kaslarımızın istemsiz şekilde kasılmasıdır ve gerçekten acı verir.

Bazı insanlar, yoğun ve yüksek tempolu egzersizlerden sonra sık sık kramp yaşarlar ancak birçok kişi, özellikle geceleri, egzersiz yapmadan kramp yaşar. "Gece krampları", yaş ilerledikçe daha sık görülür ve hamilelikte yaygındır.

Psikoloji alanında, "bastırılmış anılar"ın ortaya çıkarılıp çıkarılamayacağı ve hatta "bastırılmış anılar" denen şeyin gerçek olup olmadığı konusunda hâlâ oldukça hararetli bir tartışma vardır. Bu konuda en net kamplaşma, pratisyen psikologlar ile akademik araştırmacılar arasında görülmektedir. Örneğin yapılan bir çalışmada araştırmacılara kıyasla klinisyenler, insanların terapide kurtarılabilecek anıları bastırdıklarına daha fazla inanma eğilimindeydi.^[1] Kamuoyunda da "bastırılmış hafıza"nın varlığına yaygın bir inanç olduğunu görmek zor değildir. Bu, hafıza alanında daha çok araştırmaya ihtiyaç olduğunu göstermektedir.

Çoğu insan, başlarına gelen kötü şeyleri hatırlar; ama bazen büyük travmalar unutulabilir. Bilim insanları bunun mekanizmalarını yakından inceliyor; çünkü bu unutma aşırı hale geldiğinde bazen dissosiyatif amnezi, dissosiyatif füg, depersonalizasyon bozukluğu ve dissosiyatif kimlik bozukluğu gibi bir dissosiyatif bozukluk gelişebilmektedir.^[2]

İnsanları diğer primatlardan ayıran en önemli özelliklerden birisi beyin büyüklüğüdür. Beynimiz, yaklaşık 2-3 milyon yıl kadar önce, Afrika'da yaşamış olan Australopithecus isimli atalarımızın soy hattı boyunca oldukça hızlı bir evrimsel süreçten geçmiştir. Bu dönemde insan beyni yaklaşık 3 kat büyüyerek günümüzdeki boyutlarına erişmiştir. Bilim insanları bunun yaşandığını kafatası fosilleri sayesinde biliyorlar; ancak bunun tam olarak nasıl gerçekleştiğini henüz çözememişlerdi.

Belçika'da bulunan Flanders Biyoteknoloji Enstitüsü'nden Prof. Dr. Pierre Vanderhaeghen tarafından yürütülen bir araştırma, bu gizemi kısmen çözmeyi başardı. GENDEVOCORTEX isimli projenin bir parçası olan Dr. Vanderhaeghen, insan beynini irileştiren genlerin hangileri olduğunu tespit etmenin peşindeydi.

Bu yazımızda sizlere FOTON-M3 projesinde tardigradlara odaklı yapılan çalışmaları içeren üç misyondan biri olan TARDİS'den bahsedilecektir. FOTON-M3 projesinin tardigradlara odaklı diğer misyonları olan TARSE ve RoTaRad misyonlarına linklere tıklayarak ulaşabilirsiniz. Tardigradlar ve uzay adlı yazı serimizin tamamına buradan ulaşabilirsiniz.

TARDIS (Tardigrades in Space) misyonu, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından sağlanan Biopan-6 araştırma platformundaki projelerden biri olmakla beraber Rus FOTON-M3 projesinin bir parçasıdır. Proje kapsamında, özel olarak seçilen tardigradlar uzaya gönderilmişlerdir. TARDIS adındaki bu proje tardigradların sahip oldukları kriptobiyotik* formları sayesinde uzay ortamında karşılaştıkları stres koşullarına karşın hayatta kalıp kalamayacaklarını gözlemlemeyi amaçlayan ilk araştırma projesidir. (*Kriptobiyoz: Ortam koşullarındaki değişimler canlının yaşamını tehdit ettiğinde, canlının canlılık faaliyetlerini [metabolizma seviyesini durdurarak veya çok düşük seviyelere çekerek] askıya alma durumudur.)

Kuzey İspanya'da yapılan arkeolojik kazılar sonucu bazı ahşap aletlerin de bulunduğu Neandertal yaşam alanları keşfedildi. İki adet oldukça iyi korunmuş olan ahşap aletlerden biri, 15 cm uzunluğunda kazma çubuğu.

Çalışmaya, İspanya'da insan evrimine dair araştırmalar yapan Centro Nacional de Investigación sobre la Evolución Humana (CENIEH) adındaki enstitüden Joseba Rios-Garaizar önderlik etti.

Nick Bostrom

“Bi' dakika nasıl olabilir ne okuyorum ben anlamıyorum ya neden herkes bundan bahsetmiyor!” serimizin ikinci bölümüne hoş geldiniz.

Vücut geliştirme, vücuttaki kas ve tendonları kademeli bir şekilde artan dirence maruz bırakarak, yani giderek daha ağır yükler altına sokarak, iskelet kaslarının büyüklüğünü ve gücünü arttırmayı hedefleyen bir güç antrenmanıdır.

Çoğu durumda bu gelişmeyi sağlamak için, kütleçekim kuvvetinden faydalanılır: Büyük kütleler, Dünya'ya doğru daha büyük bir kuvvetle çekildiği için, bu kütlenin altına giren veya onu kaldırmaya çalışan kişiler daha büyük bir ağırlık kuvveti hissederler. Bir dambıl veya halterin yaptığı, kişinin kaslarıyla dengelemeye çalışacağı büyük bir kütle (dolayısıyla yere doğru büyük bir ağırlık kuvveti) görevi görmesidir. Düzenli olarak bu tür bir yük altına giren kaslar, burada detaylarını izah ettiğimiz fizyolojik süreçlerden geçerek irileşir ve güçlenirler.