Tardigradlar ile ilgili şimdiye kadar yazdığımız yazılara göz gezdirdiyseniz bu canlıların sürekli olarak iyonize radyasyon ile karşı karşıya getirildikleri deneylerle karşılaşmışsınızdır. Bu durum elbette bir tesadüften ibaret değil!

Radyasyon; yaşamın oluşumunda etkili olan sıcaklık, pH, basınç gibi abiyotik faktörlerden biri olsa da diğer taraftan yaşamı her daim "tehdit" edecektir. Tehditten kastettiğimiz şey, radyasyonun doğası nedeniyle sahip olduğu iyonize etme özelliğidir. Bu özellik iyonize radyasyonun önüne çıkan canlı sistemlerini sekteye uğratmasına ve ölümle sonuçlanan sorunlara sebebiyet verir.

Sosyal öğrenme teorisi, sosyal davranışların başkalarının davranışlarının gözlem ve taklit yoluyla öğrenildiğini öne süren bir psikoloji teorisidir. Teori, psikolog Albert Bandura tarafından davranışçı psikolog B.F. Skinner'ın çalışmalarına alternatif olarak geliştirilmiştir. Davranışçılar çevrenin ve pekiştirmenin davranış üzerindeki etkilerine odaklanırken, Bandura bireylerin davranışları gözlem yoluyla öğrenebileceğini ifade etmiştir.

Bandura'ya göre insanlar, doğrudan veya dolaylı olarak başkalarıyla sosyal etkileşimlere girerek veya çeşitli medya araçları aracılığıyla davranışları gözlemler, bu sırada taklit yoluyla bazı davranışları kendileri de sergilemeye başlarlar. Dolayısıyla sosyal öğrenme teorisine göre öğrenme her zaman sosyal bir bağlamda olur ve illâ ödüllendirme veya cezalandırma olmasına gerek yoktur; ama tabii ki ek olarak ödüllendirilenler davranışlar daha sık taklit edilir, cezalandırılanlardan ise daha çok uzak durulur.

Yeni bir çalışmanın sonuçları, kırmızı cücelerin evrende en çoklukla görülen yıldızlar olduğunu ve hemen her birinin yaşanabilir bölgesinde üzerinde yaşam bulma şansının en yüksek olduğu bir gezegen bulunabileceğini gösteriyor.

Araştırmacılar bu buluşun uzayda yaşamın başka yerlerde de bulunabilme şansını artırdığını söylüyorlar ve bulgularını International Journal of Astrobiology dergisinde paylaştılar.^[1] Kırmızı cüceler, ya da diğer adlarıyla M-tipi cüce yıldızlar, Güneş'ten elli kata kadar daha sönük ve güneşin yüzde 10 ile 20'si ağırlıktalar. Evrendeki yıldızların yüzde 70'ini bu yıldızlar oluşturuyor.

Domates ve patatesin sadece isimleri birbirine benzemekle kalmıyor, aynı zamanda birlikte de çok iyi gidiyorlar. Her ne kadar birinin meyvesi, diğerinin ise yumruları yenilebilir olsa da bu durum birbirlerinin en yakın akrabaları olmalarını değiştirmiyor. Cell dergisinde yayınlanan bir çalışmada araştırmacılar, domatesin patatesin ortaya çıkmasını sağlamış olabileceğini belirtiyor.^[1] Ekibe göre erken dönem domates bitkileri, yaklaşık 9 milyon yıl önce başka bir atasal grup ile melezleşti ve bu birleşmeden yumru yapma özelliği için doğru gen kombinasyonuna sahip melez yavrular oluştu. Yeni araştırmayı yürüten Çin Tarım Bilimleri Akademisi'nden genom biyoloğu ve bitki ıslahçısı Sanwen Huang, şöyle özetliyor:

Yazarlar, bu melezleşmenin ilk patateslerin atalarının normal şartlarda ulaşamayacakları yeni bölgelere ve iklim koşullarına (sıcak çayırlardan soğuk dağ çayırlarına) yayılmasına yardımcı olduğunu savunuyor. Araştırmaya katılmayan Arkansas Üniversitesi'nden evrimsel biyolog Jeremy Beaulieu, çalışma ile ilgili yorumlarını şöyle aktarıyor:

Eşcinsellik, bir türün bir bireyinin, kendisiyle aynı cinsiyetten bir diğer bireye karşı romantik veya cinsel bir çekim hissetmesi veya bu iki birey arasında cinsel etkileşim yaşanmasıdır.^[1][2][3] Bu bakımdan eşcinsellik, bir cinsel yönelim grubudur ve kişinin kendi biyolojik cinsiyetinden olan diğer bireylere yönelik kalıcı bir duygusal, romantik ve/veya cinsel çekim hissetmesi olarak tanımlanabilir. Doğal olarak bu cinsel yönelim, kişinin deneyimlediği bu duygulara uygun olan davranışlar sergilemesini ve bu türden duygular deneyimler yaşayanlarla ortak bir komünite olma algısını da içerir.^[4]

Tarihte, eşcinsellere karşı çok sert ve çok acımasız birçok kampanya yürütülmüş olmasına karşın, bilimin ve toplumsal algının göreceli olarak gelişmiş olması sayesinde, bu karşıtlıklar (Türkiye de dahil hala birçok coğrafyada etkisi sert bir şekilde hissedilmekle birlikte) giderek azalmaktadır. Bu azalmada, bilimsel algımızın gelişmesinin, toplumsal hareketlerin dönüştürücü etkisinin ve halk arasında evrimin artık çok daha iyi anlaşılıyor olmasının çok büyük bir rolü olmuştur. 

Klasik koşullanma (veya tepkisel koşullanma), bilinçsiz veya otomatik olarak gerçekleşen bir öğrenme türüdür. Klasik koşullanma, doğal uyarıcılara verilen doğal bir tepkinin, yapay bir uyarıcı tarafından da uyarılır hale getirilmesini ifade eder. Rus fizyolog Ivan Pavlov tarafından keşfedildiği için Pavlovyen koşullanma olarak da bilinir. Davranışsal psikolojinin temelini oluşturduğu için genellikle psikoloji tarihindeki en önemli keşiflerden biri olarak kabul edilir.

Klasik koşullanmanın günümüzdeki en basit örneklerini reklamcılıkta görebiliriz. Örneğin, güzellik ürünleri satan firmalar, reklamlarında temiz ve pürüzsüz bir cilde sahip oyuncuları kullanır. Böylece reklamı izleyenler, ürünü "sağlıklı bir cilt" ile ilişkilendirir. Günlük hayatta klasik koşullanmanın bunun gibi birçok örneğini görmek mümkündür.

Neden yelleniyoruz (evet, tıbbi terminolojide "yellenme" olarak geçer)? Neden kokuyor? Bunlar birçoklarımızın merak ettiği ama pek de fazla cevaplanmayan sorulardır. Ancak kendimizi tanımak, her şeyimizi tanımaktan geçer. Hoşumuza giden şeylerimizi tanıyıp diğerlerini reddedemeyiz. Bu sebeple, sokaktaki Ahmet amcadan sevgilinize, Angelina Jolie'den padişahlara kadar herkesin yaptığı bu konuyu ele alma vakti geldi diye düşünüyoruz. Yellenmeyle ilgili 10 ilginç konuya değinerek bu işin üstesinden geleceğimizi düşünüyoruz, umarız başarılı olabiliriz. Başlayalım:

Yellenme, bağırsaklarımızda biriken her türlü gazın, buldukları her türlü delikten dışarı kaçma çabalarının bir ürünüdür diyebiliriz. Bu delik, genellikle anüsümüz olmaktadır. Ağzımızdan başlayan sindirim kanalımızın her basamağında gazlar birikir; hatta yutkunurken yuttuğumuz hava bile en nihayetinde bir çıkış noktası bulacaktır. Ancak çıkardığımız gazın önemli bir kısmı bağırsaklarımızdaki bakterilerin gerçekleştirdikleri kimyasal faaliyetlerin bir yan ürünü olarak üretilir. Tipik bir yellenme sırasında insanlar %59 azot, %21 hidrojen, %9 karbondioksit, %7 metan ve %4 oksijen dışarı çıkarırlar. Kimi zaman çıkarılan gazın %1 kadar kısmı hidrojen sülfat ve merkaptanlardan oluşur. Bunlar içerisinde sülfür bulunur ki işte bu gaz, o meşhur kokunun nedenidir. Bağırsaklarımızda sıkışan ve dışarı itilen gaz, boğucu kaslarımızın (bağırsakların kasılmasını sağlayan kaslar) kasılma miktarına ve sıkışmış gazın basıncına bağlı olarak çıkış sırasında bağırsak duvarlarını titretebilirler. Bu titreşimler, "pırt" sesinin nedenidir. Yoksa gazın kendisi elbette sese sahip değildir; organlarımızla etkileşimi sese neden olur. Tıpkı hava veren bir borunun ağzına parmağınızı kısmen bastırdığınızda çıkan ses gibi...

Siz ve arkadaşlarınızın devamlı dinlediği favori bir şarkısı var mı? Herkes bugünlerde yeni bir film veya dizi hakkında çılgınca konuşuyor mu? Yeni yayınlanan bir araştırma makalesi çalışma alanınızda büyük heyecan yaratıyor mu?

Bir şeyin nasıl zirveye çıktığı ve ardından kolektif bilincimizden ne denli hızlı çıktığı sorusu, sosyal bilimcilerin ve psikologların ilgisini uzun zamandır çekiyordu. Araştırmacılar; ister bir şarkı, ister araştırma makalesi, ister bir icat veya bir spor yıldızı olsun, kolektif hatıralarımızın hepsinin aynı matematiksel denklemle tanımlanabildiğini göstermek amacıyla büyük verileri (İng: "big data") kullandılar.