İstanbul, deprem araştırmacıları için büyük ilgi odağıdır. 15 milyonluk metropol; Marmara Denizi'nin altında, şehir sınırlarının hemen dışında uzanan Kuzey Anadolu Fay Zonu'nun çok yakınında bulunuyor. Burada, yeraltında, tektonik plakalar birbirine kenetlenmiş haldedir. Bu kenetlenme, plakaların hareket etmesine engel olur ve fay üzerinde sürekli bir enerji birikimine sebep olur. Bu kenetlenme kırıldığında, biriken enerji etrafa saçılacaktır ve büyük bir sarsıntı oluşacaktır. İşte deprem, budur. Bilim insanları önümüzdeki yıllarda bu bölgede 7 ve üzeri büyüklükte bir deprem olacağını tahmin ediyor.

İstanbul'a yönelik bu sismik tehdidin boyutu, levhaların ne kadar güçlü bir şekilde birbirine takıldığına ve depremin tam olarak nerede başlayacağına ("çekirdeklenme noktasına") bağlıdır. GFZ Alman Yerbilimleri Araştırma Merkezi'nden Marco Bohnhoff liderliğindeki bir ekip, bir sonraki büyük depremin Marmara Denizi'nin doğusundan başlama olasılığının daha yüksek olduğunu gösteren bir çalışma sunuyor.^[1] Bu, 15 milyondan fazla nüfusa sahip İstanbul için hem iyi hem de kötü haber demek. Bohnhoff, şöyle açıklıyor:

Pygmalion, Roma şairi Ovidius’un Metamorphōsēs (Dönüşümler) adlı eserinin onuncu kitabında yer alan mitolojik bir karakterdir. Sanatla ideal güzelliği birleştiren bu anlatı yalnızca Antik Çağ edebiyatında değil modern psikoloji kuramlarında da etkisini sürdürmüştür.

Pygmalion etkisi, bireylerin kendilerine yönelik beklentilere uygun biçimde davranışlarını şekillendirdiğini ifade eden psikolojik bir fenomendir. Başka bir deyişle, bir kişi hakkında beslenen olumlu (ya da olumsuz) beklentiler, o kişinin performansını ve öz-yeterlik algısını doğrudan etkileyebilir. Bu yazımızda Pygmalion mitinin anlatı düzeyindeki detaylarına değinilecek ve ardından bu mitin çağdaş psikolojide nasıl kavramsallaştırıldığı incelenecektir.

Seyirci Etkisi, görgü tanıklarının suça müdahale etme sorumluluğunu bir başkasına atmaya meyilli olmasına verilen psikolojik bir isimdir. Yani Seyirci Etkisi Teorisi'ne göre bir tanık, bir olaya tek başına şahit olursa, o tanığın kurbana yardım etme ihtimali, birden fazla tanığın olaya tanık olduğu duruma göre daha yüksek olacaktır. Yani paradoksal bir şekilde, ortada ne kadar çok tanık varsa, kurbanın yardım görme ihtimali artmamakta, tam tersine tanıkların birbirine güvenerek kurbana yardım eli uzatmama ihtimali o kadar artmaktadır.

Örneğin otoyolda ölü bir hayvan ya da tehlike arz edebilecek bir çöp gördüğünüzde, durup sorunu çözmek yerine "Nasılsa bir başkası halleder." diyor olabilirsiniz. İşte bu, Seyirci Etkisi'nden kaynaklanmaktadır: Belki daha ıssız bir yolda karşılaşsanız, aynı unsur aslında daha az risk teşkil etmesine rağmen (çünkü daha az trafik vardır), durup da o riski ortadan kaldırma ihtimaliniz daha yüksek olabilir. Elbette insanlar "Aman canım benim sorumluluğum mu?" gibi yollarla bu davranışlarını rasyonalize etmeye çalışmaktadırlar - ki yazının ilerleyen kısımlarında buna da döneceğiz.

28 Nisan'da eBioMedicine'de yayınlanmış bir rapora göre, 2018 yılında dünya genelinde 55-64 yaşları arasında olan kişilerin 2,6 milyondan fazlası kardiyovasküler hastalıklar nedeniyle öldü. Bu ölümlerin yüzde 13,5'i ftalat adı verilen ve evlerimizde sıklıkla kullandığımız plastiklerde yaygın olarak bulunan bir kimyasala maruz kalmayla ilişkili olabilir.^[1]

Ftalatlar şampuanlarda, losyonlarda, gıda ambalajlarında, kan torbaları gibi tıbbi malzemelerde bulunan bir grup kimyasal maddedir.^[2] Bu kimyasallar genellikle plastikleri daha yumuşak ve daha esnek hale getirmek için kullanılırlar.

İsrail Teknoloji Enstitüsü'nden bilim insanları, DNA ve enzimler gibi biyomoleküller kullanarak, genetik kod manipülasyonu yapabilen, önceki hesapların çıktılarını, yeni hesaplarda girdi olarak kullanabilen, böylece arka arkaya işlem yapabilen bir ileri biyolojik dönüştürücü geliştirdi. Bu buluş, biyoteknolojideki gen konu ve kişisel gen terapisi için yeni imkânlar sağlayabilir. Keşfin sonuçları 23 Mayıs 2013'te Chemistry & Biology dergisinde yayınlandı.

Bu tür biyomoleküler aletlere olan ilgi çok güçlüdür çünkü normal bilgisayarların aksine bu bilgisayarlar biyolojik sistemlerle ve hatta yaşayan organizmalarla etkileşime girebilirler. Bu bilgisayarlarda arayüze gerek yoktur çünkü donanım, yazılım, giriş ve çıkış dahil olmak üzere moleküler bilgisayarların tüm parçaları çözümlerini programlanabilir kimyasal olaylar zinciri boyunca yaparlar.

İndiyum, atom numarası 49 olan ve sembolü "In" ile gösterilen kimyasal bir elementtir. İndiyum, alkali metal olmayan en yumuşak metaldir. Görünüş olarak kalay benzeri gümüşi beyaz bir metaldir. Yer kabuğunun milyonda 0.21 parçasını oluşturan bir geçiş metalidir. İndiyum, sodyum ve galyumdan daha yüksek, ancak lityum ve kalaydan daha düşük bir erime noktasına sahiptir. Kimyasal olarak indiyum galyum ve talyuma benzer ve özellikleri bakımından ikisinin ortasında yer alır.

İndiyum nispeten nadir bir elementtir. Yerkabuğundaki miktarı milyonda yaklaşık 0.1 parça olduğu tahmin edilmektedir. İndiyum genellikle çinko cevherlerinde bulunur. Kanada, Çin ve Rusya'dan ithal edilmektedir. 1996'da Amerika Birleşik Devletleri'nde yaklaşık 45 ton metal kullanıldığı bildirilmiştir.

Bu yazıda, öğrenmenin imkansız olduğunu ‘sonsuzluk’ kavramıyla ispat edeceğim.

Tarihe baktığımız vakit birçok filozofun daha önce ‘öğrenmek’ üzerine felsefe yaptığını görürüz. Bu felsefe; öğrenmenin nasıl olması gerektiği, nelerin öğrenilip nelerin öğrenilmemesi veya öğrenimin nasıl olması gerektiği üzerine kurulu bir felsefe sistemi değildir. Bu felsefe sistemi doğrudan, ‘öğrenmenin’ mümkün olup olmadığı üzerine kurulu bir felsefe sistemidir. İlk bakışta, bu sorunun saçma olduğunu çünkü doğduğunuzdan beri sürekli bir şeyler öğrendiğinizi ve bu öğrendiğiniz şeylerin de sizi bugünkü siz yaptığını düşünebilirsiniz. Hatta şu anda bu yazıyı okurken bile sürekli bir şeyler öğrendiğinizi veya öğreneceğinizi düşünmeniz kuvvetle muhtemeldir. Öğrenmek, hayatımızın temeli iken bir şeyler öğrenmenin imkansız olduğu fikrine soğuk hatta alaycı yaklaşmanız gayet doğaldır. Ancak nitekim ben bu yazıda, bir şeyleri ‘bildiğimiz anlamda’ öğrenmenin imkansız olduğu görüşünü savunacağım.

Mutasyon, kelime anlamıyla genetik materyalde meydana gelen rastlantısal değişim demektir. Bu değişim, genetik dizideki bir nükleotidin bir başkasına dönüşmesi kadar basit olabileceği gibi, bir kromozomun baştan sona fazladan kopyalanarak sayısının artması kadar devasa da olabilir. Birçok mutasyon ise genellikle spesifik bir geni veya birkaç geni etkileyen boyuttadır.

Mutasyonları anlamak için, öncelikle mutasyonlarda gördüğümüz rastgeleliği anlamamız gerekmektedir. Fakat sadece rastgelelik üzerinden yapılacak bir mutasyon analizi yetersizdir; fayda/zarar dengesi, mutasyonların çeşitlerine örnekler, belirli mutasyonların elenmesinin güçlüğü gibi birçok konuyu öğrenmek gerekmektedir. Bu yazımız, ihtiyacınız olan temeli size fazlasıyla kazandıracaktır.