Dikkat eksikliği ve aşırı hareketlilik ile ilişkili belirtilere ilk kez 1775 yılında Melchoir Adam Weikard tarafından yazılan tıp kitabında rastlanmıştır. Bu kitapta Weikard, dikkati kolayca dağılabilen, dikkatini sürdüremeyen, aşırı aktif ve oldukça dürtüsel bazı çocuk ve yetişkinlerden bahsetmiştir. Bu bireylerin yaşadıkları sorunun yetersiz çocuk yetiştirme pratikleri ve biyolojik yatkınlıktan kaynaklanıyor olabileceğini, tedavisinde süt, bitkisel ürünler, sessizlik, yalnız kalma, at sürme gibi uygulamaların etkili olabileceğini belirtmiştir.^[1]

1700lü yıllarda yapılan etkileyici şekilde çağdaş tanımlamanın aksine dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtileri, sonraki yıllarda "minimal beyin hasarı", "çocukluk dönemi hiperkinetik reaksiyonu", "dikkat eksikliği bozukluğu" gibi isimlerle anılmış ve bu isimlerle uyumlu olarak kimi zaman beyin hasarı kimi zaman sadece hiperaktivite ile ilişkilendirilmiştir. Bugün artık bu belirtileri Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olarak isimlendiriyor, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu'nu yaşam işlevselliğini ve gelişimi olumuz yönde etkileyen dikkat eksikliği ve/veya hiperaktivite-dürtüsellik olarak tanımlıyoruz. Ayrıca bu bozukluğun çocuklarda yaklaşık %5-7, yetişkinlerde ise yaklaşık %3-5 olan görülme oranları ile yaygın bir nörogelişimsel bozukluk olduğunu biliyoruz.^[2]

Bir deniz kaplumbağasını düşünün.

Yumurtadan çıktıktan hemen sonra, hiçbir ebeveyn yönlendirmesi olmaksızın denize gidip, kendi başına okyanusun tüm zorluklarına göğüs germeye çalışır. Tamam, bunu yapabilmelerinin yegâne nedeninin evrim olduğunu biliyoruz; burada anlatmıştık. Ve tamam, bu deniz kaplumbağalarının sadece %1'i kadarı yetişkinliğe erişebiliyor; yani doğan her 100 yavrudan 99 tanesi avcılara yem oluyor veya avlanamayarak ölüyor - dolayısıyla diğer türlerde de hassaslıkla tasarlanmış bir süreç değil, vahşi bir yaşam mücadelesi, bol miktarda şans ve atalardan miras alınan genlerin dikte ettiği davranışlar sayesinde hayatta kalma çabası görüyoruz. Ancak yine de doğar doğmaz bir hareketlilik, kendi başına yaşam mücadelesi verme, hayatta kalma konusunda belirli eğilimler var!

2014'te Şili'de olan depremlerle ilgili olarak ilk ilgi çeken nokta, 8.2 büyüklüğündeki bir depremin sadece 6 can almış olması (onların da 2 veya 3 tanesi kalp krizinden ötürü). Tabii ki can sayısı birbiriyle kıyaslanmaz; ancak yine de insan sorgulamadan edemiyor: Türkiye'deki 7.4 büyüklüğündeki deprem yaklaşık 17.000 insanı öldürürken, 8.2 büyüklüğündeki bir deprem nasıl sadece 6 kişiyi öldürebiliyor?

Tabii burada demagoji kaygımız yok; bunun tek suçlusu yapılanma konusundaki eksikler değil. Nüfus yoğunluğu, deprem saati, vb. konuların bir depremin ne kadar büyük bir yıkım yarattığı konusunda büyük etkisi var. Ancak elbette depreme dayanıklı yapılaşmanın düzeyinin, büyük bir deprem sırasında ne kadar çok canın yitirildiğinin ana sorumlusu olduğu görmezden gelinemez.

Aslında her bitkisel/hayvansal ürünün tadı, her birimize aynı şekilde güzel/tatlı gelmemektedir (bir karganın sesini ya da ceset çiçeklerini düşünün). Bize güzel/tatlı gelenlerin bu şekilde algılanmasının nedeni, türümüzün o canlılarla aynı ortamda, bir arada evrimleşmesi ve evrimsel süreç boyunca sürekli etkileşim içerisinde olmasıdır. Buna, evrimsel biyolojide "karşılıklı evrim" adı verilmektedir. Bu konuda daha fazla bilgiyi buradan alabilirsiniz.

Ancak bu tür "ilişkilendirme hataları" aynı zamanda, buradan okuyabileceğiniz gibi "Neden-Sonuç İlişkisi Yanılgısı" olarak adlandırdırabileceğimiz, insanların sıklıkla düştükleri bir hatalı argüman türüdür; bir çeşit "mantık hatası"dır. Yani iki olay arasındaki neden-sonuç ilişkisi tam tersi şekilde kurularak, düşünsel bir hataya düşülmektedir. İzah edelim:

11 Temmuz 2017 tarihinde Neurology Genetics’te yayınlanan bir çalışma, beyin tümörünün tedavisinde yepyeni bir araçtan faydalanabileceğimizi ilan ediyor: Yapay zeka.

IBM tarafından “bilişsel hesaplama” platformu olarak dizayn edilen Watson, diğer kullanım alanlarının yanı sıra, yeni ilaçların keşfi ve hasta bakımında doktorlara yardımcı olunması gibi sağlık alanındaki birçok problemin çözümünde kullanılıyor. Bu yazıda ele aldığımız çalışmaysa beyin tümörü üzerine. New York Genome Center (NYGC)’daki araştırmacılar ve IBM Watson for Genomics’in beta sürümünün birlikteliğiyle gerçekleştirilen çalışmanın sonuçları, IBM Watson’ın 10 dakikada beyin tümörlü bir hastanın genomunu analiz edip bir tedavi planı önerebildiğini ortaya koyuyor - insan uzmanlarsa benzer bir planı hazırlamak için 160 saate ihtiyaç duymakta. Sonuçlar oldukça heyecan verici olsa da araştırmacılar makinelerin insanlar karşısında kesin zafer kazanmadığını belirtiyor.

Proteinler, canlı organizmaların kas, saç, kolajen gibi vücut dokularında yapısal olarak yer alan; buna ek olarak enzim ve antikor örneklerinde olduğu gibi fonksiyonel olarak da görev alan; aminoasit adı verilen yapıtaşlarının bir veya birden fazla zincir oluşturacak şekilde bir araya gelmesiyle oluşan; karbon, hidrojen ve oksijene ek olarak her zaman azot ve kimi zaman sülfür içeren, canlıların var oluşu ve sağlığı için vazgeçilmez öneme sahip, büyük biyomoleküllerdir (makromoleküllerdir). Biz insanlar, proteinlerimizi vücudumuzda üretir veya dışarıdan beslenme yoluyla alırız; benzer şekilde, vücudumuzdaki aminoasitlerin bir kısmını kendimiz üretebilirken, diğerlerini dışarıdan, o aminoasitleri üretebilen canlıları yiyerek almamız gerekir.

Bu teknik tanımı birazcık daha sadeleştirecek olursak: Proteinler, genellikle kas dokusu ile ilişkilendirilir; ancak canlılığı oluşturan bütün doku ve organların yapısında proteinler görev alır. Proteinler, aminoasit denen daha ufak moleküllerin uç uca, üst üste, yan yana peptit bağı adı verilen bir bağ türüyle bağlanması sonucu oluşan bir molekül kompleksidir. Peptit bağı, aminoasitlerin su kaybetmesi (dehidrasyonu) ile oluşan, kovalent yapılı bir bağdır. Aminoasitleri, farklı renklerde boncuklar olarak düşünecek olursanız, proteinler de bu boncukların bir araya gelmesinden oluşan kolyeler gibidir. Her boncuk; karbon, oksijen, hidrojen, azot ve bazen kükürt atomları içeren aminoasidi temsil eder. Yani bir protein, esasen bu küçük tekil aminoasitlerden oluşan bir dizedir.

Hayatımızın bir parçası haline gelen medya, gündelik hayatımızın merkezine yerleşmiştir. Dünyada ve çevremizde yaşanan gelişmeleri takip etmek için medyadan yararlanırız. Günün her anında etkileşim içerisinde olduğumuz medyanın en sık başvurduğumuz içeriği haber metinleridir. Medyanın en çok yararlandığımız, gelişen teknoloji, görsel ve tasarımsal tekniklerle süslenen haber metinlerini anlamak için haber kavramını iyice irdelememiz gerekmektedir.

Literatürde haber tanımlarına ilişkin çok sayıda değerlendirmeler mevcuttur. Bu değerlendirmelerde ortak bir görüş ve tanım bulunamamıştır. Araştırmacıların haber tanımı konusunda görüş birliği sağlayamamış olsa da birçok tanım literatüre girmiştir. İlk yapılan haber tanımlarında “olan her şey haberdir”, “dün bilmediğiniz haberdir”, ”insanların üzerinde konuştuğu haberdir”, “haber okuyucuların öğrenmek istedikleridir” şeklinde tanımlar dikkat çekmektedir (Tokgöz, 2013: 52-53).