Balıklar cilt bakımı yaptırmak istediklerinde nereye giderler dersiniz? Mercan resifleri, balıklar için doğal "güzellik salonları" gibidir. Bu güzellik salonları, küçük "temizlikçi" balıkların kendilerine hizmet etmesini bekleyen balık "müşteriler" ile dolu, hareketli sosyal aktivite alanlarıdır.

Tıpkı bir araba yıkama ekibinin Buick marka bir arabanın her köşesini temizlemesi gibi bu küçük balıklar da müşterilerinin etrafında ve bazen ağzının içinde özenle çalışıp müşterilerinin pullarındaki bakterileri ve parazitleri özenle temizliyor. Hatta bazen bu minik temizlikçiler, müşterilerine sürtünerek rahatlatıcı bir masaj bile yapıyor. Peki acaba bu güzellik salonlarını temizlik dışında resif boyunca mikropların ve bakterilerin yayılmasında da iyi veya kötü bir rol oynuyor olabilir mi? Örneğin tıpkı yoğun sağlık klinikleri gibi hastalık taşıyan mikropların yayılmasına neden oluyorlar? Yoksa faydalı mikroorganizmaların resif sakinleri arasında paylaşılmasını mı sağlıyorlar? Bu soruların cevabı, mercan resiflerini koruma ve yeniden canlandırma çabaları açısından büyük önem taşıyor.

Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesini çizmeniz istense, ne çizerdiniz? Muhtemelen merkeze Güneş'i büyük bir daire olarak yerleştirdikten sonra, Dünya'yı temsil eden daha ufak bir daire çizerdiniz. Dünya'nın yörüngesini gösteren çizgiyi, Dünya'yı temsil eden dairenin tam merkezinden geçecek şekilde çizerdiniz. Bu yörünge muhtemelen daireye yakın bir elips olurdu. Kısaca, çizeceğiniz şeyin 3 boyutlu görüntüsü muhtemelen yukarıdaki ana görseldeki gibi olurdu.

Ancak bu hatalıdır. Evet, yüzeysel olarak baktığınızda Ay Dünya'nın etrafında, Dünya Güneş'in etrafında, Güneş Samanyolu Galaksisi'nin merkezindeki karadeliğin etrafında eliptik bir yörüngede döner, haklısınız. Fakat "elips" ya da "çember/daire" gibi şekiller, geometrik olarak hayal edilen, kusursuz geometrilerdir. Bu durum, gök cisimlerinin yörüngelerinin kusursuz bir düzgünlüğe sahip olduğu yanılgısını yaratır. Bu, büyük bir hatadır.

Bir lambanın düğmesine bastığınızda, odanızdaki ışık anında yanar. Bir lambanın düğmesine bastığınızda, Edison lambası (enkandesan lamba) gibi bir lambayı oluşturan bir filament, yani incecik bir iplik üzerinden geçen güçlü bir elektrik akımı, filamenti oluşturan maddenin atomlarını ısıtır ve ısınan filament etrafa fotonlar saçar. Bunun temellerini, ışık hızının nereden geldiğiyle ilgili yazılarımızda ve videomuzda anlatmıştık. Ama buradaki kritik soru şu: Filamenti ısıtan elektrik enerjisi nereden geliyor? Dahası, o yazımızda ışık hızının anında ışık hızına ulaştığını söylemiştik. Peki elektriğin hızı da ışık hızında mı? Eğer öyleyse, elektrik de anında ışık hızına mı ulaşıyor? Değilse, elektriğin hızı ne kadar, ne düzeyde?Sahi, elektrik dediğimiz şey ne? Bunca elektron nereden geliyor?

Eğer elektriğe dair kafanızda soru işaretleri varsa ve özellikle de okullarda öğretilenler nedeniyle elektriğin su gibi akan veya suyun akarken iş yapması gibi akarken iş yapan bir olgu olduğuna inandırıldıysanız, bu yazımızda insan medeniyetini mümkün kılan elektriği daha doğru tanıma imkanınız olacaktır.

Toplumsal eşitsizliğin tarihi engindir. Zenginler ve fakirler, kadınlar ve erkekler, siyasetçiler ve yönetilenler... İnsan doğası kusursuz olmadığı için, insanların inşa ettikleri sistemler de kusursuz olamamaktadır. Buna rağmen, atalarımız her gün bir yandan av olmadıklarından emin olup, bir yandan avcılık ve toplayıcılık ile karınlarını doyurmak zorunda kalırken, günümüzde köşebaşındaki marketten karnımızı doyuruyoruz. Toplumsal buhranın sebep olduğu beklenmedik bir cinayete kurban gitme olasılığımız da ziyadesiyle düşük. Demek ki biyolojik tarihimizden gelen sorunların üstesinden istediğimizde gelebiliyoruz. Çözümlerimiz de inşa ettiğimiz sistemlerin kendisi kadar kusursuz olamıyor; ancak kabul edilebilir düzeyde çözümler üretebiliyoruz. İş kadın-erkek eşitliğine geldiğinde bunu neden hala yapamadık? Ve bu yönde atılan adımlar neden güçlü bir ayak direyiş ile karşılanıyor?

Bunun elbette birçok nedeni var. Kimisi feministler tarafından verilen mesajları isabetsiz buluyor. Kimisi ortada herhangi bir eşitsizlik problemi olmadığı kanaatinde... Kimisi, yöntemin feministlerinkinden farklı olması gerektiğini düşünüyor. Kimisi tamamen alakasız ve yanlış konulara odaklanıldığı düşüncesinde... Ancak bu ve bunun gibi düşünen gruplar azınlıkta. Geri kalan herkes kadın-erkek eşitsizliğinin kabul edilemez ama çözülebilir bir problem olduğunda hemfikir. İşte bu büyük kitlenin problemi ise susmak... Uğraşmak istemiyorlar, tartışmalara girmek istemiyorlar, konu hakkında bilgisiz olduklarını düşünüyorlar, toplumda daha büyük problemler olduğuna kanaat getirmiş durumdalar... Dolayısıyla susuyorlar. Bu da, özellikle de internetin gericiliği ve popüler fikirlerin yerilmesini ön plana çıkaran yorum/beğeni sistemleri ve algoritmaları ışığında, azınlığın sesinin, bir gürültü olarak da olsa, çoğunluğun sessizliğinin yerini almasına neden oluyor.

Doğada canlı gruplarının avcılarına karşı geliştirdiği farklı savunma mekanizmaları mevcuttur; kamuflaj, mimikri, çeşitli özelleşmiş yapılar ve zehir bu savunma başında gelir. Bu mekanizmaların arasında doğası sebebiyle en çok çalışılan ve merak uyandıran başlık zehirdir.^[1][2]

Özellikle bazı canlı grupları zehirleri nedeniyle "en çok korkulan", "en tehlikeli" gibi isimlerle anılır olmuştur. Bazı böcekler, örümcekler, kurbağalar, yılanlar, kaplumbağalar zehirlidir ve her biri yaşadığı habitatın coğrafyasına göre farklı kimyasal içerikli zehirlere sahiptir. Bu başlıklar içerisinde yılanların zehirleri en tehlikelilerden biri olarak kabul görür.

Sosyoekonomik durum (SED), bireylerin sağlık durumlarını doğrudan ve dolaylı olarak etkileyen kritik bir faktördür. Gelir, eğitim seviyesi, meslek, sosyal sınıf ve yaşam koşulları gibi unsurları kapsayan SED; sağlık hizmetlerine erişim, sağlıklı yaşam alışkanlıklarının benimsenmesi ve hastalıkların önlenmesi üzerinde derin bir etkiye sahiptir. Bu makalede, SED’nin sağlık üzerindeki çok boyutlu etkilerini, farklı gelir grupları arasındaki yaygın hastalık örnekleriyle inceleyeceğiz.

Sağlıkta eşitsizliklerin belirleyicileri ise SED ile bağlantılı şu faktörlerdir:

Doğayı ve canlıları tanımak, yaşam alanlarını tanımaktan geçer. Ancak günümüzde pek az insan etrafına gerçekten iyi bir bakış atarak canlıların yaşam alanlarını ve bu alanlar içerisinde birbirleriyle olan ilişkilerini inceliyor. Çok az insan ekolojik çalışmalardan haberdar ve birçok insan ekolojiyi "çevre korumacılığı"ndan ibaret sanıyor. Ancak ekoloji, bundan çok daha geniş, uçsuz bucaksız bir bilim dalı ve evrimsel biyolojinin de belki de en yakın olduğu dallardan biri. Bu sebeple ekolojiyi anlamak, evrimi anlamanın başlıca gereksinimlerinden biri. İşte bu videoda, size ekolojinin en ilginç konularından birisi olan sulak alanlar ve haliçleri anlatmaya çalışacağız.

Hayvanlar alemi çok geniş olmasına rağmen bilim insanları da biliyor ki bu alemin yalnızca küçük bir kısmı hakkında bilgi sahibiyiz. An itibariyle 2.3 milyon türden haberdar olmakla beraber, bazı tahminlere göre de her yıl ortalama 15,000 yeni türün bulunmasıyla bu sayı daha da artıyor.

Amerika’daki 12 farklı kurumdan yıllar boyunca bütün bu hayvanları belgelemek ve sayılarını belirlemek için bir araya gelen araştırmacılar, bilinen tüm türleri ve aralarındaki evrimsel ilişkiyi görselleştirmek amacıyla kapsamlı bir şema oluşturdu. Ortaya çıkan şema, geçen sene Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) dergisinde yayımlandı.