5 Soruda COVID-19 Testi: Koronavirüs Testi Nasıl Yapılıyor? Nasıl Çalışıyor? Kimlere Test Uygulanması Öneriliyor?

Tüm dünya, koronavirüsün yayılmasını kontrol altına almak için çabalıyor. Koronavirüs testi, gösterilen bu çabanın odak noktası. Moleküler biyolog ve araştırmacı Maureen Ferran, koronavirüsü tespit eden testlerin nasıl çalıştığı ve yeterli olup olmadığı hakkında bazı temel soruları yanıtladı.

Test, Kimlere Yapılıyor?

Şu anda birine koronavirüs testi yapılması için iki ana neden gerekiyor: virüse ait semptomlara sahip olmak ya da enfekte bir kişiyle etkileşime geçmek.

SARS-CoV-2 isimli koronavirüsün neden olduğu COVID-19'un ana semptomları ateş, kuru öksürük ve nefes darlığı. Bu semptomlar grip ve soğuk algınlığının semptomlarına çok benziyor, bu yüzden virüs testinin gerekli olup olmadığını belirlemek için bir uzman şart.

Başlangıçta, ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (HKM veya CDC), sadece semptomları olan ve virüse maruz kalma ihtimali olan kişileri teste tabi tutmayı önerdi. Ancak, sağlık görevlilerini şaşkına çeviren durum şuydu: ABD'de test sonucu pozitif çıkan ilk kişilerin hiçbir belirgin maruziyeti yoktu. Bu gelişme sonucunda, virüsün lokal olarak bulaştığı, yani kişiden kişiye kolayca geçtiği ve/veya kişilerin virüsü ciddi semptomlar yaşamadan bulaştırabildiği öne sürüldü.

Buna cevaben 4 Mart 2020'de HKM, önergesini, talep bir doktor tarafından onaylandığı sürece COVID-19 semptomları gösteren herkesin test edilmesine izin verilmesi yönünde değiştirdi. Mevcut testlerin sayısı sınırlı olduğundan, HKM, doktorları gereksiz yapılan testleri en aza indirme ve test sipariş etmeden önce hastanın virüse maruz kalma şartlarını iyice gözden geçirme konusunda uyarıyor.

Bu yazının yazıldığı sıralarda COVID-19'un tedavisi yok; ama bu, virüs testi yapılmasının gereksiz olduğu anlamına gelmiyor. Testin en önemli yanı, enfekte hastaların karantinaya alınmasını ve böylece virüsün yayılmasının yavaşlatılmasını sağlaması. Testin bir başka yararı da, sağlık görevlilerinin vaka sayısı ve virüsün popülasyonda nasıl yayıldığıyla ilgili daha doğru bir tablo oluşturmasına olanak vermesi.

ABD News

Test Süreci Nasıl İşliyor?

Süreç oldukça kolay ve test, hemen hemen her yerde yaptırılabiliyor. Genelde burun arkasından hücre almak için hastanın burun boşluğundan ilaçlı bir pamukla girilmesiyle başlıyor. Daha sonra, alınan örnek, hastanın enfekte olup olmadığının belirlendiği laboratuvara gönderiliyor. Aynı işlem, grip için test edilen bir hastadan örnek almak için de kullanılıyor.

Test Nasıl Çalışıyor?

Bir kişiden örnek almak kolay. Asıl mesele, kişinin enfekte olup olmadığını belirlemek. Mevcut yöntem, hastanın hücrelerinde virüsün genetik materyalini yani RNA'yı arıyor.

Hastanın numunesinde RNA varlığını tespit etmek için, laboratuvarlar, ters-transkripsiyon polimeraz zincir reaksiyonu (İng: "reverse-transcription polymerase chain reaction") adı verilen bir test gerçekleştiriyor. Bu yöntem ilk önce herhangi bir RNA'yı DNA'ya dönüştürüyor. Daha sonra DNA, PZR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu) aleti olarak adlandırılan özel bir ekipmanla milyonlarca kez çoğaltılıyor.

Numunede virüsün genetik materyali bulunursa, hasta enfekte olmuş demektir.

Bir testin sonucunu almak ortalama 24-72 saat sürüyor. Testin ilk geliştirildiği zamanlar, Çin'de alınan numuneler pozitif olmasına rağmen test sonuçlarının %3'ü negatif çıkınca testin doğruluğu hakkında bazı endişeler uyanmıştı. Ancak bu tür genetik testler çoğunlukla doğru sonuç veriyor (hızlı grip testlerinden bile daha doğru!) ve testin faydaları, oluşabilecek hatalardan çok daha ağır basıyor.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

ABD'nin Elinde Yeterince Test Var mı?

Testlerin mevcudiyeti hala büyük bir sorun. 29 Şubat'a kadar HKM, testleri geliştirmek, üretmek ve tanıda kullanmak üzere Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi (İng: "U.S Food and Drug Administration") tarafından onaylanan tek merkezdi. Ancak, şüpheli vakaların artması ve doktorların test için daha fazla kişiyi onaylaması üzerine, test talepleri yükseldi.

Koronavirüs testi bir kit, özel ekipman ve eğitimli personel gerektiriyor. Test kitlerinin hatalı ve yavaş gelişimi ve tüm testlerin HKM'de işlenmesinin şart koşulması, ABD genelinde bu sürecin yavaşlamasına neden oldu.

Hükümete testlerin artırılmasına yönelik baskı yapılınca, Gıda ve İlaç İdaresi 29 Şubat'ta yeni bir plan çizdi. Bu planla, ticari ve akademik laboratuvarların kendi testlerini yapmasına ve diğer laboratuvarların da hastalardan numune almasına izin verildi.

Bir HKM girişimci şirketi olan Entegre DNA Teknolojileri (İng: "Integrated DNA Technologies"), 6 Mart'ta 700 bin testi ticari, akademik laboratuvarlara ve sağlık laboratuvarlarına gönderdi. İki büyük test üreticisi, Quest Diagnotics ve LabCorp, kendi testlerini yapmaya başladı ve bu testler 9 Mart'ta kullanıma sunuldu. Birçok şirket, hastane ve kurum artık COVID-19 teşhisi için daha fazla test geliştirme yarışında.

Sağlık ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Sekreteri olarak görev yapan Alex Azar, 10 Mart'ta, toplam 2.1 test kitinin mevcut olduğunu ve bunun 1 milyonundan fazlasının sertifikalı laboratuvarlara gönderildiğini açıkladı. Bu hafta içinde daha fazlasının gönderilmesi bekleniyor.

Herkes Test Yaptırmak Zorunda mı?

Gerçekçi olmak gerekirse, ABD'de hasta olan herkesi test etmek mümkün değil. Bu nedenle, birçok sağlık görevlisi testlerin teste en çok ihtiyaç duyan hastalar için kullanılması gerektiğini düşünüyor: COVID-19 hastalarıyla temasta bulunan sağlıkçılar gibi yüksek risk altında bulunanlar, yüksek enfeksiyon bölgelerinde semptom gösteren kişiler ve 65 yaş üstünde olan ve kalp, akciğer rahatsızlığı ya da diyabet gibi kronik hastalıklara sahip olan kişiler. Daha fazla test mevcut hale geldikçe, daha fazla insanı test etmek mümkün olacak.

Ayrıca özel ekipman ve personel gerektirmeyen daha hızlı testler geliştirmeye de ihtiyaç var. Bu testler, uzmanların salgının nasıl ilerlediğini ve virüsün toplum üzerindeki etkisinin nasıl olacağını daha iyi anlamasını sağlıyor.

Ve tüm salgınlarda olduğu gibi, bu salgın da bir gün sona erecek. Ancak bu süreç içerisinde, insanlar ellerini yıkamalı ve virüse maruz kalma risklerini en aza indirmeye çalışmalı.

Bu yeni virüsle ilgili daha öğrenecek çok şey var.

Bakalım COVID-19 2004'teki SARS gibi yok olup gidecek mi, yoksa grip gibi gündelik hayatımızın bir hastalığı mı olacak?