Daha önceden detaylarını gördüğümüz üzere, Şamanizm inancına göre şaman, doğa üzerinde bilinmez bir güce sahiptir. Onu yararlı veya zararlı olarak kullanması kendisine bağlıdır.^[1] Bu durum animistik inançlar çerçevesinde değerlendirilirse daha iyi anlaşılabilir: Doğa ile iç içe yaşayan toplulukların, hayatlarının devamı da bir nevi doğaya bağlıdır. Bu bağlılık, doğanın sunduğu veya sunmadığı nimetlerle ilgilidir. Bundan dolayı şaman gibi bazı insanların doğa üzerinde söz sahibi olabilmesi, toplum tarafından arzulanan bir durumdur. Belki de eski toplumların şamanlara inanama sebeplerinin bir tanesi de doğayla savaşabileceğine ve belki de onu alt edebileceğine dair olan inanma ihtiyacıdır.

Şamanların sahip olduğuna inanılan en önemli güç, bir hayvan formuna dönüşebildiği inancıdır. Aslında mitik zamanlarda kabilenin her üyesinin kendisini bir hayvan formuna dönüştürebileceğine inanılırdı. Sonradan bu yetenek şamanlara münhasır kalmıştır. İnanca göre, daha önceden detaylarını gördüğümüz üzere trans halindeki şaman, hayvan formunda olan atasının doğasını yaşayabilirdi. O, zamanı ortadan kaldırıp mitin söylendiği ilkel durumları tekrar oluşturabilirdi.^[2] Bu olgu günümüzde yapılan bazı ibadetlerle de paralellik gösterir: Kimi ibadetlerde amaç, ibadetin yapıldığı ilk zamana dönebilmek ve onu tekrardan yaşamak ve/veya yaşatmaktır.

Üretken yapay zeka (İng: "generative AI") teknolojileri, şiir ve bilgisayar programları yazabiliyor ya da Hollywood filmlerinden fırlamış gibi görünen oyuncak ayı resimleri ve çizgi film karakterlerinin videolarını yaratabiliyor.

Şimdi ise yeni yapay zeka teknolojisi, DNA'nızı düzenleyebilecek mikroskobik biyolojik mekanizmalar için planlar üreterek bilim insanlarının hastalıklarla bugünkünden çok daha hassas ve hızlı bir şekilde mücadele edebilecekleri bir geleceğe işaret ediyor.

Türkiye, tektonik olarak aktif yani depremlerin sıklıkla meydana geldiği bir bölgede bulunuyor. Bunun hayatımıza etkisini 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerinde bir kez daha gördük. Bu yazıda kısaca bölgemizin depremselliğinden, sismik tehlike ve sismik risk parametrelerinden ve tektoniğinden bahsedip hepimizi derinden etkileyen Kahramanmaraş depremlerinin yer bilimleri açısından inceleyeceğiz.

Kahramanmaraş depremlerinin olduğu bölge, Arap levhasının Anadolu levhasıyla buluştuğu Doğu Anadolu Fay Zonunda meydana gelmiştir.

mimesis doğanın canlıların insanın sanatla arasındaki ilişkidir bir doğa resmi, hayvan tasfirli makale, yunanca taklit anlamına gelen bu kelime geçmiş dönem yunan flozoflarını belli müzakerelere yöneltmiştir, o dönemde sanatın,doğanın kopyası olmasında çoğunluk ortak fikirde olmasına karşın gidişat yolları farklıdır belli bir kitle sanatın kopya olduğunu kabul eder fakat sanatin sadece kopyayla sınırlı kalmayacağını savunur sanatçının kopyayı taslak olarak kullanıp baştan yaptığını söyler savunma olarak, eğer sadece kopya olsaydı hiçbir resim arasinda fark olmayacağını bir takım benzerlikler olsada ön planda farkları olduğunu savunur bu farkı sanatçı katmasına rağmen bir sanatçının iki eserinin arasinda bile belirgin farkla olduğunu söyler diğer bir kitle ise daha mistik şeylere inanır sanatın baştan aşağı kopya olduğunu savunur hatta kopyanın kopyası, bir insan daha orjinalini görmemişken nasıl kopyayı orjinale benzetebilir bir ayna misali sadece gördüğünü yansıtabilir,sanatçılar zaten o sanatı yapıcak kabiliyete sahip olmadıkları için en fazla tekrarlayabilirler ki sanatçılar bile bir kopyadır, mükemmelin kopyası, ideallerin kopyası,eşsiz, eksilmeyen ,artmayan saf estetik, hep var olan ,doğumsuz ,olümsüz ruhsal güzellik, bilinmeyen, görülmeyen ,asil gerçek ,güzelliklerin atası.

idealler, idealler bizim gerçek dediklerimizin gerçeği bizim gerçeklerimiz onların yansıması hiç güneş doğmayan bir yerde ayın güzelliğini resmeden bir adam aydır onun gözlerini kamaştıran ne kadar fani bilmez ayın kimin gölgesi olduğunu aydır onun güneşi aklı almaz aydan daha parlak ihtişamlı bir gerçeği sırf aklı almıyor diye gerçek yok olmaz, biz de bu ressam gibiyiz platonun düşüncesine göre biz ideallerin yansımasıyız platon bu düşüncesini mağara alegorisinde net bir şekilde açıklar "yer altında bir mağara icinde doğduğundan beri dışarı çıkmamış elleri kelepçeli insanlar yüksek yerde bir ateş parlıyor arkada mahkumlar ve ateş arasında bir yol var yolda alçak bir duvar âdeta kuklacıların sahnesine benziyor, kuklacıların elinde insana ,ağaca , taşa benzeyen kuklalar var kuklacılar konusuyor kuklaları hareket ettiriyor mahkumlar sadece ateşin duvara vuran gölgeleri kuklacilarin yankılarını duyabiliyor bu gölgeler onların gerçeğidir kim inandırabilir onları bunların hepsinin sahte olduğuna tüm gerçeklerinin yalan olduğuna gerçeği göstersek bile görmek isterler mi güneşi göstersek acımaz mı gözleri gölgelerini gördükleri şeylere bakarken gözleri kamaşmaz mı aklı karışmaz mı ona şimdiye kadar gördüklerin gölge desek,inkâr etmez mi o gölgeler gerçekten daha gerçek gelmez mi zorlasak onu ışığa bak diye çevirmez mi gözlerini bakabildiklerine gölgeler daha açık daha mantıklı gelmez mi gördüklerinden rahatça görücek tabi önce gölgeleri sonra sudaki yansımaları en son güneşi,yıldızları,ayı o zaman gerçeği anlar.Tekrar karanlığa soksak onu dayanabilir mi,mağaradakilere anlatsa gerçeği ona inanırlar mı,alay etmezler mi onunla, adam onları yukarı çıkarmaya çalışsa öldürmezler mi adamı."platona göre bizim gerçeğimiz mağara,güneşimiz ateş,idealler mağara çıkışı platona göre sadece sanat değil herşey kopyadır bu yüzden sanatın yanlış olduğunu sansürlenmesi gerektiğini söyler çünkü kötünün kopyası yoktur,iyinin kopyası vardır eğer sanat ideallerin kopyası ise sanat güzel,iyi ve estetik olmalıdır yani komedi,trajedi,destan sansürlenmeli insan ahlakını bozduğunu söyler bu yüzden yazarları yozlaşmış olduğunu söylemektedir.

Su, Dünya üzerindeki tüm canların ihtiyaç duyduğu tek şey. Yağmur-nehir-okyanus-yağmur döngüsü, gezegenimizin iklimini sabit ve yaşanabilir kılmada önemli bir role sahip. Bilim insanları galakside yaşam işaretlerini nerede araştıracaklarını konuşurken sulu gezegenler her zaman listenin en başında oluyor.

Yeni bir çalışma, önceden düşünülene kıyasla çok daha fazla gezegende yarısı su yarısı kaya olacak kadar bol miktarda su bulunduğunu öne sürüyor. Ancak tüm bu sular, yüzeyde okyanus veya nehirler gibi akmak yerine, kayaların içerisinde gömülü olabilir. Chicago Üniversitesi doktora sonrası araştırmacı ve makalenin ilk yazarı olan Rafael Luque şöyle söylüyor:

Toplumsal eşitsizliğin tarihi engindir. Zenginler ve fakirler, kadınlar ve erkekler, siyasetçiler ve yönetilenler... İnsan doğası kusursuz olmadığı için, insanların inşa ettikleri sistemler de kusursuz olamamaktadır. Buna rağmen, atalarımız her gün bir yandan av olmadıklarından emin olup, bir yandan avcılık ve toplayıcılık ile karınlarını doyurmak zorunda kalırken, günümüzde köşebaşındaki marketten karnımızı doyuruyoruz. Toplumsal buhranın sebep olduğu beklenmedik bir cinayete kurban gitme olasılığımız da ziyadesiyle düşük. Demek ki biyolojik tarihimizden gelen sorunların üstesinden istediğimizde gelebiliyoruz. Çözümlerimiz de inşa ettiğimiz sistemlerin kendisi kadar kusursuz olamıyor; ancak kabul edilebilir düzeyde çözümler üretebiliyoruz. İş kadın-erkek eşitliğine geldiğinde bunu neden hala yapamadık? Ve bu yönde atılan adımlar neden güçlü bir ayak direyiş ile karşılanıyor?

Bunun elbette birçok nedeni var. Kimisi feministler tarafından verilen mesajları isabetsiz buluyor. Kimisi ortada herhangi bir eşitsizlik problemi olmadığı kanaatinde... Kimisi, yöntemin feministlerinkinden farklı olması gerektiğini düşünüyor. Kimisi tamamen alakasız ve yanlış konulara odaklanıldığı düşüncesinde... Ancak bu ve bunun gibi düşünen gruplar azınlıkta. Geri kalan herkes kadın-erkek eşitsizliğinin kabul edilemez ama çözülebilir bir problem olduğunda hemfikir. İşte bu büyük kitlenin problemi ise susmak... Uğraşmak istemiyorlar, tartışmalara girmek istemiyorlar, konu hakkında bilgisiz olduklarını düşünüyorlar, toplumda daha büyük problemler olduğuna kanaat getirmiş durumdalar... Dolayısıyla susuyorlar. Bu da, özellikle de internetin gericiliği ve popüler fikirlerin yerilmesini ön plana çıkaran yorum/beğeni sistemleri ve algoritmaları ışığında, azınlığın sesinin, bir gürültü olarak da olsa, çoğunluğun sessizliğinin yerini almasına neden oluyor.

Hayvanların ölüme nasıl tepki verdikleri uzun bir süredir insanların ilgisini çekmektedir.^[9] Ancak bu konudaki sistematik çalışmalar oldukça yenidir; öyle ki, bu alandaki bilimsel sahaların tanımlanması bile sadece birkaç sene öncesine dayanmaktadır.^[10] Buna rağmen, özellikle de yas tutma, matem tutma, keder sergileme gibi davranışlar, hayvan davranış bilimcilerin (etologların) giderek yükselen ilgi alanları arasında bulunmaktadır.^[11]

Bu yazımızda, hayvanların ölüm sonrasında sergiledikleri bazı tepkilerden yola çıkarak, bilimsel araştırmaların bu konuda neler söylediğine bakış atacağız. Bunu yapmadan önce, bazı kavramları netleştirmekte fayda görüyoruz:

Şamanizm, uygulayıcısı olarak görülen şamanın, trans gibi değişmiş bir bilinç durumu yardımıyla ruhlar dünyasıyla irtibat kurabildiğine inanılan bir inanç sistemidir.^[1] Ruhlar dünyasıyla olan bu irtibatın ana amacı, ruhlar veya manevi enerjileri fiziksel dünyaya yönlendirerek onlardan şifa, kehanet veya başka türlü bir yardım almaktır.

Şamanizm, her din veya inançta olduğu gibi zaman ve mekana bağlı olarak çeşitli kültürlerden etkilenmiştir. Bu yüzden tek ve müstakil bir Şamanizm tanımına bağlı kalmak hatalı olacaktır; ancak istisnaların her zaman olabileceğini göz önünde bulundurarak şöyle bir genelleme yapabiliriz: Şamanizm olgusunun merkezinde, ruhlar ve katmanlar (dünyalar) arasındaki aracı rolü bulunan bir şamanın olduğu bir inanç sistemidir. Özellikle eski dönemlerde yaşamış insanlarının dünya ve evren algısının bu rolde katkısı büyüktür.

Uzun boy, topluluk içinde daha fazla dikkat çekilmesine, basketbol takımında mutlaka bir yeriniz olduğuna, hatta oldukça yüksek bir özgüvene delalet edebilir. Ancak uzun boylu insanlarda sağlık konusunda bazı risklerin de değerlendirilmesi gerçeğini göz ardı etmemek gerekir. Ayakkabı, kıyafet ve yolculuk konusunda zorluklar yanında, sağlık ile ilgili zorluklar da çekmek mümkündür. Yanlış anlaşılmaması için, netleştirmekte fayda var: Boyunuzun uzun olması, sizin sağlıksız ve kötü bir hayat yaşayacağınız anlamına gelmez; ancak uzun boyluluk sadece bazı hastalıklara yakalanma riskini artırabilmektedir.

Çekicilik ve özgüveni arttırdığı hatta cinsel seçilim sonucunda kısa boylu erkeklerin azalmasına dahi yol açabildiği bilinen boy konusu, çocukluk dönemi veya ilerleyen yaşlarda başınızı ağrıtabilir. Uzun boylu olmak, genetik faktörler dışında yaşam boyunca veya doğumdan önce, büyüme ve gelişimin farklı aşamalarında, aşırı beslenme ile alakalı olabilir. Özellikle de çocuk gelişiminin farklı aşamalarında artan süt, süt ürünleri ve diğer hayvansal protein alımıyla aktive olduğu düşünülmektedir.^[1] Boyla ilgili genetik varyantların küçük bir kısmı, kandaki atardamar tıkayıcı yağ seviyelerini etkileyen bazı genlerle bağlantılıdır bu yüzden kardiyovasküler ve nörolojik bazı hastalıklar için risk faktörü bulunmaktadır.

Bir sorunla karşılaşınca, ilk yapmanız gereken şey bir çözümün olduğunu varsaymaktır. Çözümün imkânsız olduğunu düşünürseniz, ilk fırsatta pes edersiniz. Çözümün ne olduğunu en baştan bilmeyebilirsiniz, o an için hiçbir fikriniz dahi olmayabilir. Ama orada bir yerlerde, siz ne olduğunu şimdilik bilmeseniz de, bir çözümün var olduğuna inanmazsanız, o sorunu çözemezsiniz.

Ülkeyi değiştirmek istiyorsanız, ülkenin değiştirilebilir olduğuna inanmanız gerekiyor. Türkiye’de muhalefet ve muhalefete akıl veren birçok insan ise buna inanmıyor. Ülkeyi olduğu gibi, değişmez bir öz olarak kabul eder ve o değişmez özelliklerle çelişmeyecek, onları rahatsız etmeyecek şekilde siyaset yapmaya çalışırsanız, hiçbir şeyi değiştiremezsiniz. Sistemi değiştiremediğiniz gibi, ideallerinizi satsanız dahi iktidara gelemezsiniz. “Toplumu anlayarak”, kendinize ait olmayan bir siyasi görüşü taklit ederek destek toplayamazsınız. Çünkü insanlar ideolojilerine göre karar vermiyorlar kime oy vereceklerine. Çünkü insanların ideolojileri yok.