Yaratılış / Evrim Sürekliliği Skalası (Scott Skalası): Evrimin Felsefi Yorum Sürekliliği

Eugene C. Scott tarafından yazılan "Yaratılış / Evrim Sürekliliği" makalesinde, canlıların var oluşuna yönelik görüşler çeşitli kategoriler altında toplanmıştır. Bu kategorilerden haberdar olmak, kişilerin kendi görüşlerini şekillendirmesinde rol oynayabilir.

Bu ölçek, Evrim Ağacı olarak bizim tarafımızdan da üyelerimizin kişisel profillerinde detaylandırılmış bir şekilde kullanılmaktadır ve her bir maddenin tanımı özetle şu şekildedir:

1. Düz Dünyacı: "Kutsal kitaplar, özellikle de İncil, harfi harfine okunmalıdır. Bu yapıldığında görülecektir ki, bilim insanlarının iddia ettiğinin aksine Dünya küresel değil, düzdür. Canlılık, Tanrı tarafından son haliyle, bir anda var edilmiştir." 
2. Dünyamerkezci: "Modern fizik, astronomi ve biyoloji uydurmadır. Dünya, hem Güneş Sistemi'nin, hem de Evren'in merkezinde yer almaktadır. Canlılık, Tanrı tarafından son haliyle, bir anda var edilmiştir." 
3. Yaratılışçı (Genç Dünya): "Dünya küresel olsa da ve Güneş merkezde olsa da, Dünya 4.5 milyar yıl önce değil, sadece 6000-10000 yıl kadar önce, üzerindeki tüm canlıların son haliyle birlikte, Tanrı tarafından bir anda yaratılmıştır. Büyük Patlama asla yaşanmamıştır. Evrim de asla yaşanmamıştır." 
4. Yaratılışçı (Yaşlı Dünya): "Evreni ve tüm canlılığı Tanrı son halleriyle yaratmıştır; ancak bunun tam süresi ve biçimi tam olarak bilinemez. Muhtemelen Dünya 10.000 yıldan çok daha yaşlıdır; ancak bu, evrimin yaşandığı anlamına gelmez." 
5. Akıllı Tasarımcı: "Evren'in ve canlılığın karmaşıklığı, onların Tanrı tarafından özenle tasarlanarak var edildiğini göstermektedir. Eğer doğada Doğal Seçilim varsa bile, mutasyonlar ve seçilim bir türü diğerine dönüştüremez. Canlılar ortak ataları paylaşmamaktadır, paylaşsalar bile bu son derece sınırlıdır ve tüm canlılığa genellenemez." 
6. Teistik Evrimci: "Evren ve canlılık, Tanrı tarafından koyulan kurallar çerçevesinde var olmaktadır. Modern bilim, gerçeklere ulaşmak konusundaki en iyi yol göstericidir; fakat bilimin keşfettiği her şey Tanrı'nın ürünüdür. Bir tür bir diğerine tabii ki evrimleşebilir; ancak bunu kontrol eden (veya en azından kurallarını belirleyen) Tanrı'dır." 
7. Agnostik Evrimci: "Evrimin gerçekliği, Tanrı'nın var olup olmadığından tamamen bağımsızdır. Evrimin var olduğundan bilim sayesinde emin olabiliriz; ancak Tanrı'nın var olup olmadığını bilmemizin hiçbir yolu yoktur. Evrimin gerçekliği ile Tanrı'nın varlığı birbirini ilgilendiren konular değildir." 
8. Materyalist Evrimci: "Tanrı'nın var olma ihtimali zaten yok denecek kadar azdır (veya sıfırdır). Dolayısıyla Tanrı'yla ilgili konuları evrime dahil etmek anlamsızdır. Modern bilim ve onun metotları, Evren ve canlılığa dair gerçeklere ulaşmak konusunda sahip olduğumuz tek (veya en güçlü) araçtır. Evrim gerçektir."

Elbette ki, bu kategorilere de sığmayan kişiler ve görüşler bulunmaktadır. Dahası, burada sayılanların altında da çok sayıda kategori bulmak mümkündür. Ancak bu kategoriler, net tanımlanmamış kategorileri biraz daha netleştirerek, insanların yeni dünya görüşleri tanımasına katkı sağlayabilir.

Bu skalanın doğrudan din felsefesiyle ilgili olan versiyonuna (Dawkins Skalası) buradan ulaşabilirsiniz. Cinsel kimlik ile ilgili benzer bir diğer skalaya buradan erişebilirsiniz.

Daha Kısıtlı Bir Kategorizasyon

Günümüzdeki evrimsel biyoloji ile yaratılışçılık konusundaki görüşleri 3 genel grup altında toplamak mümkündür:

1) Yaratılışçılık

Canlıların ve Evren'in doğa üstü bir yaratıcı tarafından ayrı ayrı ve özel olarak yaratıldığını ileri süren ve hiçbir şekilde evrime yer bırakmayan, evrimin bir yalan olduğunu düşünen akımdır. Bu grup, 18. yüzyıldan beri birçok farklı forma girerek bilimsel argümanların karşısında yer almıştır. Bu görüştekiler için bilimin amacı yaratıcıya ulaşmak olmalıdır. Her dinin kendi yaratılışçıları, kendi dinlerindeki tanrıların "doğru tanrı" olduğunu savunmaktadır. 1859'da Evrim Kuramı'nın ortaya konulmasına kadar yaratılışçılar sadece bir felsefi akım olarak varlıklarını sürdürmektelerdi. Ancak evrim gerçeğini keşfedilmesiyle birlikte tamamen teistik olan yaratılışçılık görüşü "evrim karşıtlığı" haline de dönüştü. Günümüzde evrimin karşısında olan ana kitle olarak yaratılışçıları gösterebiliriz.

Yaratılışçıların neredeyse tamamı teistik düşünceye sahiptirler. Kendi kutsal kitapları ile o kitaplarda tanımlanan yaratıcı gücün her şeyin yaratıcısı olduğunu ve diğerlerinin hatalı veya eksik olduğunu savunurlar. Bu kitaplardan yola çıkarak varlıkların var oluşlarını açıklamaya çalışırlar. Her canlının birbirinden bağımsız olarak yaratıldığını düşünürler.

Kendi içlerinde birçok alt gruba bölünmüşlerdir: genç Dünya yaratılışçıları (Dünya'nın 10-60 bin yıl yaşında olduğuna inanırlar), eski Dünya yaratılışçıları (Dünya'nın daha yaşlı olduğunu kabul ederler; ancak yine de türlerin evrimleşmediğini, yaratıldıklarını söylerler), Yeni Yaratılışçılık, "yaratılış bilimi", teistik evrim görüşü, vs. Örneğin teistik evrim görüşünde kutsal kitapların evrimi halihazırda açıkladığı iddia edilmektedir. Dolayısıyla yaratılışçılar içerisinden çıkan bu grubun evrim bilimiyle uzlaştığı ve kendi inançlarına adapte ettiği görülür. Yine de bu grup da, yaratılışçıların geneli gibi türlerin yaratıcı kontrolünde var edildiklerine inanırlar ve "başıboş", doğal süreçleri kabul etmezler.

Yaratılışçılık'ın ne olduğuna yönelik kapsamlı bir makaleyi buradan, yaratılışın evrimle çelişip çelişmediği konusundaki bir tartışmayı buradan okuyabilirsiniz.

2) Akıllı Tasarım

Yaratılışçılar'ın içerisinden ayrılan bir grup olarak Akıllı Tasarım savunucuları, tekil bir İbrahimi dini temel almamaktadır ve bu sayede dinin bağlayıcılığından bir miktar kurtulmuşlardır. Ancak bu şahıslar halen bir yaratıcının canlılığı var ettiğine inanırlar. Bu yaratış biçimi hakkında birçok akıllı tasarımcı farklı görüşlere sahip olmakla birlikte, yaratılışçıların aksine türlerin belli sınırlar dahilinde evrimden geçerek var olmuş olabileceğini; ancak bu evrimin de yaratıcı kontrolünde olduğunu savunmaktadırlar. Tıpkı yaratılışçılar gibi bu yaratıcı güce dair hiçbir bilimsel kanıta sahip olmayan bu görüş, iddialarının doğruluğunu "evrenin ve canlıların kusursuzluğu veya karmaşıklığı" üzerinden giderek, dolaylı yollarla ispatlamaya çalışmaktadırlar.

Yaratılışçıların aksine, akıllı tasarımcıları tek bir kategoriye koymak çok güçtür. Çünkü "akıllı tasarım" görüşü, yaratılışçılık ile pozitivizm (doğalcılık) arasında bir "geçişi grubu" gibidir. Kimi akıllı tasarımcının görüşleri yaratılışçılığa daha yakındır, kimisininki ise doğalcılığa. Kimi yaratıcı bir güç ile birlikte kitapların da doğru olabileceğini savunurken, kimi sadece yaratıcıyı kabul eder. Kimisi kutsal kitapların olduğu gibi yorumlandığında da bilimsel gerçeklerle uyuştuğunu söylerken, kimisi kutsal kitapların metaforik anlatımlar olduğunu savunmaktadır. Yani tek bir akıllı tasarımcı görüşünden bahsetmek olanaksızdır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Her şeye rağmen bu grup, yaratılışçıların aksine gerçekleri sorgulayan ve anlama yolunda önemli adımlar atabilmiş ("reformist") kişilerdir. Yine de inançlarını tamamen bilime dahil etme hatasına düşerek, bilimsel arenada hiçbir zaman kabul görmeyecek ve bilimsel temellere oturtulamayacak bir fikrin peşinden gittikleri söylenebilir. Birçok akademisyen, akıllı tasarımı yaratılışçılığın süslenmiş veya gizlenmiş hali olduğunu savunmaktadır ve mahkemeler de benzer sonuçlara ulaşmıştır.

3) Doğalcılar (Natüralistler, Pozitivistler)

Bu kişiler, yaratılışçılığın öteki kutbunda bulunan insanlardır. Bu insanlar Evren içerisindeki tüm olayların, doğaüstü bir süpergüçten bağımsız olarak, tamamen doğal yollarla var olabileceğini savunurlar. Bilimin varsayılan tutumunun bu anlayış üzerine kurulduğu söylenebilir - ki bu da, "boş hipotez" isimli temel bir kavramdan kaynaklanmaktadır. Bu konuda daha fazla bilgiyi buradan alabilirsiniz. Bilimsel yöntem, hiçbir yaratıcı gücü denklemin içine dahil etmez ve her şeyi pozitif bilimler aracılığıyla, materyalist bir temelde açıklamaya çaba gösterir. Bu sayede objektiviteyi en üst düzeyde tutmayı hedefler.

Doğalcıların birçoğu ateist olmakla birlikte, akıllı tasarıma yakın bir çizgide bulunan, deistik bir evrim görüşünü savunan doğalcılar da vardır. Bu şahısların fikrine göre doğa ve evren, yaratıcının belli başlı sınırları dahilinde var edilmektedir. Ancak yaratıcı süreçlere doğrudan müdahale etmez ve "doğal akışına" bırakır. Yani yaratıcı, bu kişiler için bir "gözlemci" konumundadır. Bu yüzden süreçlerin doğal; ancak kısmen tasarlanmış olduğunu savunurlar. Genelde azınlıkta olan bir gruptur.

Sonuç

Görülebileceği gibi evrime inanç açısından bakışları bir skalaya yerleştirebiliriz. Bu skalanın kesin sınırları olmamakla birlikte, katı yaratılışçılıktan, katı doğalcılığa kadar giden ve arada akıllı tasarım ara basamağının bulunduğu bir skala hayal edilebilir. İşte yukarıdaki Scott Skalası'nı bunu göstermeye çalışmaktadır.

Bu skalanın doğrudan din felsefesiyle ilgili olan versiyonuna (Dawkins Skalası) buradan ulaşabilirsiniz. Cinsel kimlik ile ilgili benzer bir diğer skalaya buradan erişebilirsiniz.