Yapay Zekâ Kullanılarak Oluşturulan İçerikler, İnsan Eserlerine Kıyasla Çok Daha Az Karbon Salımına Neden Oluyor!

Yapay zekâ bugün hayatımızın hemen hemen her alanına girmeye başlamıştır. Öyle ki artık eğitimden, hukuk uygulamalarına veya sağlığımıza kadar hemen hemen her alanda yapay zekâ kullanımını görmek mümkündür. Yapay zekânın bu hızlı ilerlemesi ile birlikte, bu teknolojinin çevresel etkisi üzerine tartışmalar da gündeme gelmeye başlamıştır. 2024 tarihli bir araştırma, yazı yazma ve illüstrasyon yapma görevleri için, yapay zekanın insanların aynı görevleri yapmasına kıyasla yüzlerce kat daha az karbon salımı yaptığını ortaya koymuştur.^[1] Ancak elbette bu durum, yapay zekânın insan yazar ve illüstratörlerin yerine geçebileceği veya geçmesi gerektiği anlamına gelmez ve bu konu da kendi başına bir tartışma konusudur.

Yapay Zekâ Uygulamaları Daha Yeşil Bir Alternatif Olabilir mi?

İnsan faaliyetlerinin çevresel etkileri ve bunun sonucunda ortaya çıkan karbon emisyonları, uzun yıllardır bilim insanlarının dikkatini çeken bir konu olmuştur. Ancak teknolojik ilerlemelerin, özellikle de yapay zekânın bu denge üzerindeki etkileri hakkında yapılan karşılaştırmalı çalışmalar oldukça sınırlı kalmıştır. Bu bağlamda, son dönemde yapılan bir araştırma, teknolojinin çevre üzerindeki etkisini daha net bir şekilde ortaya koymaktadır.

Bahsi geçen araştırmada araştırmacılar, yapay zekâ sistemlerinin insan faaliyetlerine alternatif olarak sunduğu potansiyeli değerlendirmek üzere bir analiz gerçekleştirdiler. Bu analizde, yapay zekâ sistemlerinin metin üretimi ve illüstrasyon oluşturma süreçlerindeki karbon ayak izleri, insanların aynı görevleri yerine getirirken ortaya çıkardıkları karbon emisyonlarıyla karşılaştırıldı. Elde edilen bulgular, teknolojik süreçlerin insan faaliyetlerine göre önemli ölçüde daha az çevresel etkiye sahip olduğunu gösterdi.

Metin üretimi söz konusu olduğunda yapay zekâ sistemleri, sayfa başına insan yazarlara kıyasla 130 ile 1,500 kat daha az karbondioksit eşdeğeri (CO₂e) salımı yaparak önemli bir verimlilik sergiledi. Benzer şekilde, illüstrasyon alanında da yapay zekâ tabanlı sistemler insan çizimlerine kıyasla her bir resim için 310 ile 2,900 kat daha az CO₂e salımı gerçekleştirdi. Bu sonuçlar, yapay zekânın çevresel sürdürülebilirlik açısından önemli faydalar sunabileceğini gösterir nitelikler taşımaktaydı.

Karbondioksit Eşdeğeri Nedir?

Karbondioksit eşdeğeri (CO²e), sera gazı emisyonlarının toplam etkisini, karbondioksitin (CO₂) atmosferdeki ısı tutma kapasitesine eşdeğer bir biçimde ifade etmek için kullanılan bir terimdir.^[3] Bu kavram, CO₂ dışındaki sera gazlarının (metan, azot oksit vb.) küresel ısınma üzerindeki etkilerini, karbon dioksit ile karşılaştırılabilir bir ölçüte dönüştürerek standartlaştırır. Daha basit bir anlatım kullanacak olursak; karbondioksit eşdeğeri, farklı çeşitlerdeki kirletici gazların etkisini hepsi sanki karbondioksitmiş gibi hesaplayarak karşılaştırabilmemizi sağlar. Bu sayede, tüm gazların küresel ısınmaya olan etkisini tek bir sayıda toplayıp anlayabiliriz.

Araştırmada Nasıl Bir Yol İzlendi?

Araştırmacılar, insanların yazı yazmasının karbon ayak izini hesaplamak amacıyla, belirli bir zaman dilimi içerisinde belirli görevlerin gerçekleştirilmesi sırasında tüketilen enerji miktarını inceleyen Enerji Bütçesi (İng: "Energy budget") kavramını temel aldılar. Bu bağlamda, kelime işlemci yazılımına sahip bir bilgisayarın saat başına ne kadar enerji harcadığını dikkate alıp ortalama 250 kelime içeren bir sayfanın yazılması için gerekli olan zaman ile bu enerji tüketimini çarparak, bir insanın yazı yazarken ortaya çıkardığı karbon ayak izi için bir tahminde bulunuldu. Aynı metodoloji, ChatGPT gibi yapay zekâ sistemlerini çalıştıran CPU'lar (işlemciler) için de uygulanarak bu sistemlerin metin üretirken ne kadar enerji tükettiği ve buna bağlı olarak ne kadar karbon salımı yaptığı hesaplandı.

Araştırmada, Amerika Birleşik Devletleri ve Hindistan'daki kişilerin yıllık ortalama karbon emisyonları da göz önünde bulunduruldu. Amerika'da yaşayanların yıllık karbon emisyonu ortalama 15 metrik ton CO₂e iken, Hindistan'da bu değer ortalama 1.9 metrik ton CO₂e olarak belirlendi. Bu iki ülke, 300 milyondan fazla nüfusa sahip ülkeler arasında kişi başına çevresel etki açısından sırasıyla en yüksek ve en düşük değerlere sahip oldukları ve yapay zekânın farklı coğrafyalardaki emisyon seviyeleri ile karşılaştırılmasına olanak sağladıkları için araştırmada yer aldı.

Yapılan analiz sonuçlarına göre Bloom isimli yapay zekâ sistemi, Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan bir kişinin bir sayfa metin yazmasına kıyasla 1,400 kat daha az karbon emisyonuna sebep olurken Hindistan'da yaşayan bir kişiye kıyasla 180 kat daha az emisyona yol açtı. İşin illüstrasyon kanadında ise, sonuçlar DALL-E 2'nin bir insan sanatçıya kıyasla yaklaşık 2.500 kat, Hindistan'daki bir sanatçıya göre ise 310 kat daha az CO₂e salımı yaptığını gösterdi. Midjourney için ise bu rakamlar sırasıyla 2.900 kat ve 370 kat daha azdı.

Goldpenguin

Araştırmanın yazarlarına göre, yapay zekânın insan üretimiyle karşılaştırılmasında karbon salımları tek ölçüt değil. Mevcut teknolojiler genellikle insan seviyesinde yazı veya sanat eseri üretemiyor. Ancak teknolojiler geliştikçe, yeni iş alanları açma potansiyeline fazlasıyla sahipler. Lakin bu gelişim, mevcut işleri de tehlikeye atabilir. İstihdamdaki bu kayıplar ciddi ekonomik ve sosyal sorunlara yol açabilir. Bu bağlamda, yazarlara göre, yapay zekâ ile insan çabalarının bir arada kullanılması, insanların daha etkin çalışmaları için yapay zekâdan yararlanmaları ve son ürün üzerinde kontrol sahibi olmalarını sağlayacak bir iş birliği en sağlıklı yol olacaktır.

Öte yandan yazarlar, yapay zekâ teknolojisinin gelişimiyle birlikte ortaya çıkan hukuki ve etik meselelere dikkat çekiyorlar. Özellikle yapay zekâ sistemlerinin eğitiminde kullanılan telif hakkı içeren içeriklerin kullanımı gibi konuların önemine vurgu yapıyorlar. Ayrıca, yapay zekâ tarafından üretilen içeriklerin artmasıyla birlikte, bu teknolojilerin tükettiği enerji miktarının ve buna bağlı olarak ortaya çıkan karbon salımlarının da artabileceği ihtimaline işaret ediyorlar. Bu bağlamda, yapay zekâ ve insan emeğinin bir arada, iş birliği içinde kullanılmasının her iki taraf için de en faydalı yöntem olduğunu belirtiyorlar. Araştırmanın baş yazarlarından Torrance, yapay zekanın enerji tüketimine ilişkin şu ifadeleri kullanıyor:^[2]

Yapay zekânın mutlak anlamda iyi veya daha üstün olduğunu iddia etmiyoruz. Ancak bu örneklerde yaptığımız incelemelerde, yapay zekânın daha az enerji tükettiğini gözlemledik.

Sonuç

Bu çalışma, yapay zekânın çevresel etkilerini daha iyi anlamak ve Birleşmiş Milletlerin sürdürülebilir tüketim, üretim modellerini destekleme ve iklim değişikliğiyle mücadele gibi küresel hedeflere katkıda bulunmak amacıyla gerçekleştirildi. Yazarlar ayrıca, yazı taslaklarını hazırlamada yapay zekâdan yardım almanın verimliliği artırabileceğini, ancak bu taslakların insan dokunuşuyla dikkatlice gözden geçirilmesi ve geliştirilmesi gerektiğini de kabul ediyorlar. Torrance bu durumu şöyle değerlendiriyor:

Yapay zekâ bir lanet değil, bir nimettir. İyi yazarları daha da iyileştirebilir, ortalama yazarları geliştirebilir ve yazmayı daha erişilebilir kılabilir. İnsanları daha üretken kılarak insan potansiyelini güçlendirebilir. Teknolojinin birçok yönden geliştiğine ve gezegenimiz üzerindeki olumsuz etkimizi azalttığına dair büyük bir iyimserliğim var. Umarım bu sadece bir başlangıçtır ve insanlar bu konuyu daha fazla araştırmaya devam ederler.