Solunum Yoluyla Bulaşan Virüslerden Korunmak İçin Maske Kullanmak Faydalıdır ve Salgınları Yavaşlatabilir, Hatta Durdurabilir!

İddia

Virüslerden korunmak için maske kullanmak işe yaramazdır. COVID-19 salgını gibi salgınlar sırasında insanlar boşuna yüz maskesi kullanıyorlar.

Gerçek mi?

Sahte

Gerçek Ne?

Maskeler, özellikle de solunum yoluyla bulaşan hastalıklara karşı korumada etkili bir yöntemdir. Hastalık semptomu gösteren (veya henüz semptomları göstermese bile virüse sahip olan) kişilerin hastalığı diğerlerine yaymasını engellemek açısından bir zorunluluk olarak görülmektedir. Sağlık personelinin ve hasta olduğu bilinen kişilerin maske takımının zorunlu olması da bu maskelerin enfeksiyonları önlemek konusunda etkili olduğunu göstermektedir.

Dikkatli Olunması Gereken Detaylar

Kullanım Biçimi Önemlidir!

Ancak bir maskenin etkili olup olmadığı, kullanılan maskenin türüne (örneğin N95 veya KF94 tipi maskelerin kullanılmasına), bu maskelerin doğru takılıp takılmadığına, hijyeninin doğru yapılıp yapılmadığına bağlı olarak belirlenmektedir. Düzgün kullanılmayan maskeler, bireyi korumak yerine ciddi bir patojen yuvası (rezervuarı) haline gelebilir ve sizi ve yakınlarınızı hasta edebilir.

Maske, Tek Başına Sizi Koruyamaz!

Ayrıca maske kullanımı, eğer ki popülasyonun geniş bir kesimi, virüse karşı yeterince etkili maskeler kullanmıyorsa, viral enfeksiyon mücadelesinde tek başına etkili olabilen bir yöntem değildir. Bu nedenle, sadece maskelere güvenilmemeli ve buradaki yazımızda anlattığımız önlemlere maske kullanımından bağımsız olarak uygulanmalıdır.

Maske Stoklamayın!

Salgının durdurulabilmesi açısından şu uyarı yapılmalıdır: Maskeler stoklanmamalı, gereğinden fazla alınmamalı ve hastalıkla en ön safta mücadele eden sağlık personeline öncelik tanınmalıdır.

Şu bir gerçek: Maske sayısı sınırlıdır ve sağlık personelinin ihtiyacı, diğer herkesten daha fazladır. Ancak bu yöndeki bir arz-talep dengesizliği, maskelerin işlevsiz olduğunu iddia etmek için yeterli ve geçerli bir sebep değildir.

Herkesin riski doğru bir şekilde anlaması gerekmektedir: Her gün hastalarla uğraşan ve doğrudan doğruya virüsle mücadele eden doktorların ve diğer sağlık personelinin maske ihtiyacı, evden çıkmayarak kendini koruyabilecek insanlara nazaran kat kat fazladır. Bu nedenle maske stoklamak anlamsızdır, tehlikelidir ve maske takıldığı için sosyal mesafelendirme kurallarının delinebileceği düşüncesi büyük bir hatadır.

Devletler, maske üretim kapasitelerini hızla arttırarak öncelikle tüm sağlık personelinin, sonrasındaysa tüm vatandaşların maskelere erişimi olduğunu garanti etmelidir.

İddianın Kökeni

Uzak Doğu'da solunum yoluyla bulaşan hastalıklara karşı önlem amaçlı kullanılan yüz maskeleri, COVID-19 Koronavirüs (SARS-CoV-2 veya 2019-nCoV) salgını sırasında da yeniden gündeme geldi. Çin Hükümeti'nin insanlara maske takmasını önermesi, kısa sürede ülkedeki maske stoklarının tükenmesiyle sonuçlandı. Maskelerle ilgili akademik camiada farklı bulgular bulunuyor olmasından ötürü, bu öneri çeşitli belirsizliklere neden oldu.

Çin'de maske kullanımı tavsiye edilirken, ABD Hastalık Kontrol Merkezi ve Dünya Sağlık Örgütü gibi kuruluşların maske kullanımını tavsiye etmemesi, halk arasında kafa karışıklığına sebep olmaktadır.

Amerikan Hastalık Kontrol Merkezi (CDC), konuyla ilgili şöyle söylemektedir:

Halkın, solunum hastalıklarını önlemek için yüz maskeleri kullanmasını genel olarak tavsiye etmemekteyiz. Ve yeni virüs [2019-nCoV] için de bu şekilde maske kullanımını önermemekteyiz. Maske kullanmak yerine, yeni koronavirüsün semptom ve işaretlerine, örneğin ateş ve öksürük belirtilerine dikkat etmek daha faydalı olacaktır.

Science dergisinde yayınlanan ve Çin Hastalık Kontrol Merkezi (CCDC) genel direktörü George Gao ile yapılan röportajda ise uzman şöyle diyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Bana kalırsa ABD ve Avrupa'nın yaptığı en büyük hata, insanların maske takmamasıdır. Bu virüs damlacıklar yoluyla ve yakın temas ile yayılmaktadır. Damlacıklar bu konuda büyük bir role sahiptir ve bu nedenle maske takmalısınız. Çünkü konuşurken ağzınızdan sürekli damlacıklar fışkırır. Birçok kişide hastalık asemptomatik (semptomsuz) olarak geçirilmektedir ve semptom-öncesi enfeksiyonlar olduğu bilinmektedir. Eğer yüz maskeleri kullanacak olurlarsa, virüs taşıyan damlacıkların ağızlarından çıkmasına ve diğerlerine ulaşmasına engel olurlar.

Bilgiler

Dünya Sağlık Örgütü, Maske Kullanımını Neden Önermiyor?

An itibariyle Dünya Sağlık Örgütü ve ABD Hastalık Önlem Merkezi gibi kurum, COVID-19 koronavirüs hastalığının belirtisi olmayanların maske kullanmamasını önermektedir. Bu önerinin ana sebebi, bu maskelerin kısıtlı sayıda bulunması ve sağlık personelinin hasta olmayan insanlara nazaran bu maskelere çok daha fazla ihtiyacı olmasındandır.

Dünya Sağlık Örgütü, 19 Mart 2020 tarihli dokümanında şöyle açıklıyor:

Öneri olmaksızın tıbbi maske kullanmak, gereksiz masrafa ve tedarik yüküne sebep olabilir.

İkinci bir neden, maske kullanımının salgını önlemede tek başına yeterli olacağı sanısına sebep olmasıdır. Aynı dokümanda şöyle deniyor:

Tek başına maske kullanımı, yeterli koruma sağlayamaz ve diğer yöntemlerin de kullanılması gerekmektedir. Eğer maskeler kullanılacaksa, COVID-19'un insandan insana yayılmasını önlemek için ek olarak el hijyenine ve diğer enfeksiyon koruma ve kontrol (IPC) önlemlerine dikkat edilmelidir. (...) Maske kullanımı, hatalı bir güven hissi yaratabilir ve el hijyeni pratikleri gibi diğer temel önlemlerin alınmasını azaltabilir.

Genel olarak, maske kullanımına (tek başına) güvenmek yerine, buradaki yazımızda anlattığımız önlemleri bir bütün olarak almanızı önemle tavsiye ederiz.

Halk arasında maske kullanılmasının önerilmemesinin üçüncü bir nedeni ise, maske kullanımı konusunda deneyimi olmayan insanların çoğu durumda N95 gibi maskeleri doğru bir şekilde takamıyor ve doğru bir şekilde kullanamıyor olmasıdır. Bu durum, söz konusu maskeleri gün boyu yüzünüze değen bir bez olması bakımından tehlikeli bir patojen yuvası (rezervuarı) haline getirebilmektedir. Aynı dokümanda şöyle deniyor:

Maskeleri yanlış kullanmak, onların etkisini azaltıp, bulaşma riskini arttırmaktadır.

Maskeler, Enfeksiyonları Önlemek Açısından İşlevseldir!

Ancak görebileceğiniz gibi, bu maddelerin hiçbiri maskelerin işlevsiz veya maske kullanımının anlamsız olduğu sonucuna varmakta kullanılamamaktadır. Zaten dokümanda şöyle söyleniyor:

Maske takmak, COVID-19 da dahil, belirli solunum hastalıklarının yayılmasını önlemek için kullanılabilecek yöntemlerden birisidir.

Amacı Anlayın: Maskeler ve Virüsler

Virüsler son derece küçük varlıklardır; birçoğu sadece 100 nanometre (0.1 mikrometre) boyundadır. Örneğin SARS-CoV-2 virüsü, 60-140 nanometre büyüklüğündedir. Bu nedenle çok üst düzey maskeler kullanılmadığı sürece, bu virüslerden korunmak son derece zordur.

Unutmamak gerekiyor ki (en azından çoğu durumda) tek veya birkaç virüsün size bulaşması, virüsün sizi hasta etmesi için yeterli değildir. Bazı araştırmalar tek bir virüsün bile hastalık için yeterli olduğuna yönelik veriler sunsa da, çoğu zaman binlerce, belki on binlerce virüsün size ulaşması gerekmektedir. Benzer şekilde, ne kadar az sayıda virüs ile enfekte edilirseniz, hasta olma ihtimaliniz de o kadar azalmaktadır (ancak hiçbir zaman sıfır değildir; yani tek bir virüs bile sizi hasta edebilir; bu nedenle maskeler mutlak koruma sağlayamaz). Bu konuda detaylı bir açıklamamızı buradan okuyabilirsiniz.

Buna ek olarak, daha az sayıda virüsü vücudunuza alacak olursanız ama savunma sisteminiz bunları durduramayacak olursa, o zaman da virüs çoğalarak sizi hasta edebilir. Dolayısıyla maske kullanımındaki amaç, vücuda giren virüs miktarını azaltmaktır (ve mümkünse, durdurmaktır).

Maske kullanımının bir diğer amacı ise, virüslerin kendisini değil ama taşındıkları partikülleri (özellikle de hapşırma ve öksürme sırasında fışkıran tükürük ve mukus damlacıklarını) engellemektir. Bu konuya yönelik çalışmalar, maske kullanımının %80'lere varan oranlarda koruyucu olabildiğini göstermektedir. Kore Üniversitesi Tıp Fakültesi Bulaşıcı Hastalıklar profesörü Dr. Kim Woo-Ju ile yapılan bir röportajı buradan izleyebilirsiniz (15:50'den itibaren maske konusu konuşulmaktadır):

Her ne kadar ana görselde yer verdiğimiz tıbbi/cerrahi maskelerin koruma sağlayamadığı iddia edilse de (çünkü yanlardan ve diğer kenarlardan hava akışına büyük oranda izin verirler), bu argümanla çelişen akademik çalışmalar da mevcuttur. Örneğin JAMA'da yayınlanan bir makalenin sonuçlarına göre, H1N1 gibi influenza ile mücadele eden sağlık personellerinin hastalığı kapması açısından incelendiğinde, N95 maskeler ile cerrahi maskeler arasında hiçbir fark olmadığı görüldü. Araştırmada, N95 kullanan sağlık personelleri arasında gribe yakalanma sayısı 207 iken, tıbbi maske kullananlarda 193 idi. N95 maske takan sağlık personellerinin 2734'ünde grip-benzeri semptomlar görüldü; cerrahi maskelerde ise bu sayı 3039 idi. Araştırmacılar, bu sayılar arasında istatistiki bir fark olmadığını, dolayısıyla her iki maskenin de eşit derecede işlevsel olduğunu vurguluyorlar.

Maskeler Bir Bariyer Görevi Görür!

Şu hatırlanmalıdır: Maske, en nihayetinde ağız ve burun ile dış dünya arasında bir bariyer görevi görerek, bulaşma yaşanması ihtimalini azaltmaktadır. Bu bakımdan, yeterince çok sayıda kişinin (hele ki hastalık semptomları gösterenlerin) yüz maskesi kullanması, salgının yayılmasına engel olmak açısından faydalı görülebilir. Mayo Clinic'ten Dr. James M. Steckelberg, konuyla ilgili şöyle diyor:

Bazı araştırmalar, tıbbi/cerrahi maskelerin kullanımının influenza (grip) virüsünün yayılmasına engel olduğunu göstermektedir. Hatta cerrahi maske ile alkol-temelli bir el dezenfektanını birlikte kullanmak, grip-benzeri hastalıkların sadece cerrahi maske ile önlenmesinden de daha etkilidir. Özellikle de çok sayıda insanın bir arada yaşadığı (siteler, askeri birlikler, yurtlar, vb.) yerlerde kişilerin virüs kapması çok daha olasıdır.

Öte yandan N95 olarak isimlendirilen ve dışarıdaki maddelerin %95 civarını engelleyebilen respiratör maskeler, viral enfeksiyonlara karşı çok daha etkilidir. Buna rağmen, N95 maskelerin por (delik) büyüklüğünün 0.1-0.3 mikrometre (100-300 nanometre) civarında olduğu ve bu nedenle virüsler tamamen durduramayacağı hatırlanmalıdır. Buna rağmen, respiratör kullanımı vücuda ulaşan virüs sayısını ve havadaki damlacıklara teması azaltmak açısından faydalı olabilir.

Agora Bilim Pazarı

Mektup: Yazışmanın Hayli İlginç Tarihi (Simon Garfield)

“Lütfen güvercinlerimi unutmayın.”

MS 3. yüzyılda yatılı okulda okuyan bir gencin babasına gönderdiği mektubun son satırı.

Dünya bir zamanlar mektup iletişimiyle dönüyordu. Akşam yemeğe ne zaman geliyoruz, muhteşem günümüz nasıl geçti, aşkımızdan nasıl havalara uçtuk, nasıl kahrolduk, her şey o mektuplardaydı. MEKTUP, posta yoluyla yaptığımız uzun ve benzersiz yolculuğun hikâyesi.

 Yolculuk boyunca hem Cicero, Jane Austen, Virginia Woolf, Jack Kerouac, Anaïs Nin, Napolyon Bonaparte, David Foster Wallace gibi bilindik simaların hem de MS 3. yüzyılda yaşamış yatılı öğrenci gibi, yazdıklarının bu kitabın parçası olabileceğini hayal bile edemeyecek sıradan insanların kaleminden çıkmış muhteşem mektupların zarfını açıyor. Bir zamanlar çoksatanlar listelerine giren mektup yazımı üstüne rehber kitapların (Lewis Carroll bile bu furyaya katılmıştı) izini sürüyor, Oscar Wilde’ın mektup yollamak için seçtiği tuhaf yöntemi, görünmez mürekkebin kullanım sırlarını, sahipsiz mektupları hayata döndürmek için kurulmuş ”Ölü Mektup Ofisi”nin dramatik öyküsünü paylaşıyor, hangi durumlarda düğün hediyesi olarak balık gönderilebileceğini öğretiyor, öldüğümüzde e-posta kutumuza ne olduğunu sorguluyor. Savaş dönemindeki bir yazışmanın büyüleyici hikâyesini gün yüzüne çıkartarak, basit bir mektubun hayatın gidişatını nasıl değiştirebileceğini gözler önüne seriyor.

Büyük ilgi gören “TAM BENİM TİPİM”in yazarından

“Büyüleyici anekdotlarla dolu… Mektuba karşı bulaşıcı bir heves yaratıyor.” New York Times

Devamını Göster

₺220.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Maske Nasıl Takılır?

Dahası, maske kullanımı ve hijyeni, ortalama bir vatandaşın öğrenemeyeceği veya uygulayamayacağı bir durum değildir. Maske takma basamaklarını şöyle sıralamak mümkün:

• Ellerinizi 20 saniye boyunca sabunlu suyla yıkayın.
• Tıraşlı olduğunuzdan ve saçlarınızın toplu olduğundan emin olun.
• Maskenizin zarar görmemiş durumda olduğundan emin olun.
• Maskenin bant kısmını çekerek esnetin.
• Maskenin alt ve üst panelini açarak şekil verin.
• Maskeyi tek elle kavrayarak, ağız ve burnunuzu tamamen kapatacak şekilde yerleştirin.
• Diğer elinizle, bantları başınızın üzerinden geçirin:
• Üst baş bandı başınızda olmalı.
• Alt baş bandı ensenizde olmalı.
• Maskenin alt kısmını olabildiğince çenenizi kavrayacak şekilde aşağı çekin.
• Maskenin üst kısmını, olabildiğince burnunuzu kapatacak şekilde yukarı çekin.
• İki elinizi kullanarak, maskenin burun mandalının yüzünüze oturmasını sağlayın. Bunun için, mandal üzerine iyice bastırın ve yüzünüzün şeklini almasını sağlayın.
• Takma işlemi bittikten sonra ve kullanmaya başlamadan önce her zaman maskeyi iki avcunuzla birlikte kapatın ve güçlü bir şekilde nefes alın. Maskenin kenarlarından hava girmediğinden emin olun.

Aşağıdaki videodan bu konuda görsel bilgi alabilirsiniz:

Bir diğer videoyu buradan bulabilirsiniz:

Sonuç

Bu açılardan bakacak olursak, maske kullanımının zarardan çok fayda sağladığı; ancak viral enfeksiyonları önlemek açısından tek başına yeterli olmadığı söylenebilir.

En azından şunu söyleyebiliriz: Ortalamada düşünülecek olursa, bir salgın sırasında maske kullanmak, kullanmamaktan iyidir; çünkü maske kullanmanın herhangi bir zararı olmayacaktır; ancak şans eseri bile olsa bazı bulaşma vakalarını önleyebilir veya yayılmasını yavaşlatabilir.

Bu nedenle maskelerin işlevsiz olduğu iddiasını "Sahte" olarak değerlendirmekteyiz.