COVID-19 Neden ve Nasıl Koku Kaybına Neden Olur?

SARS-CoV-2 virüsü ile hayatımıza giren koronavirüs pandemisi gün geçtikçe dünyada yayılmaya devam ediyor. Virüsü taşıyan canlıların doğrudan ya da dolaylı teması ile insanlara bulaşan virüs, öldürücülüğü az olsa da bulaşıcılığının yüksekliği yüzünden insan hayatını önemli ölçüde tehdit eden bir hal aldı. Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) yaptığı açıklamaya göre, Ekim 2020 itibariyle Dünya üzerinde salgın yüzünden hayatını kaybedenlerin sayısı 1 milyonu aştı.

Virüsü taşıyan ama herhangi bir hastalık belirtisi göstermediği için virüsü taşıdığının farkında olmayan insanlar nedeniyle giderek yayılan salgınının belirtilerini ve yakalanmanız halinde yapmanız gerekenlere şu içeriğimizden ulaşabilirsiniz. Biz bu içeriğimizde daha spesifik bir konuyu ele alacağız ve "Covid-19 enfeksiyonu neden koku duyusunun kaybına neden oluyor?" sorusunun üzerinde duracağız.

Anozmi (anosmia) ya da bilinen diğer adıyla koku kaybı, bir veya daha fazla kokunun algılanma yeteneğinin kaybedilmesidir. Anozmi, burun mukozasının iltihabı, burun boşluğunun tıkanması veya beynin bir temporal lobunun tahrip edilmesine bağlı olarak gerçekleşebileceği gibi, üst solunum yollarını tutan enfeksiyonlara bağlı olarak da gerçekleşebilir.

Üst solunum yollarının enfeksiyonuna ve dolayısı ile anozmiye sebep olabilen 200'den fazla virüs bulunmaktadır. Bu virüslerin neden olduğu hastalıklar içerisinde grip ve yaygın soğuk algınlığı da bulunmaktadır. Daha önceden tanımlanmış koronavirüsler ise enfeksiyon kaynaklı anozmilerin %10-15'inden sorumludur.

Günümüzde COVID-19 salgınından sorumlu olan SARS-CoV-2 virüsünün de üst solunum yollarını tutarak anozmiye neden olduğuna dair kanıtlar bulunmaktadır. Almanya'da tespit edilen vakaların 3'te 2'sinin ve Kuzey Kore'deki vakaların %30'unun ana semptom olarak anozmi yaşadığı rapor edilmiştir.

Epistem Türkiye

Bilim insanlarının aklını kurcalayan önemli sorulardan biri de COVID-19 hastalığının koku alma sistemimizi nasıl etkilediğidir. COVID-19 enfeksiyonunun koku alma sistemimizi nasıl rahatsız ettiğini anlamak için bilim insanları önce enfekte edilebilir hedefleri belirledi. SARS-CoV-2 virüsünün hücre içine girebilmesi için 2 proteine ihtiyacı vardır; ACE2 ve TMPRSS2 proteinleri.

Bio-connect

ACE2 proteinleri birer reseptördür ve üst solunum yolunu kaplayan hücrelerin yüzeyinde bulunur. TMPRSS2 ise virüsün hücre içine girdikten sonra onu istila etmesine yardımcı olan bir proteindir. Virüs, bir kere hücre içine girdiği zaman kendini kopyalamaya başlar ve immün sisteemin inflamatuvar yanıtını tetikler. Tam da bu noktada virüsün asıl tahribat ve yıkım gücü ortaya çıkar. Bilim insanları burada virüsün koku alma nöronlarını enfekte edip yıktığını ve koku alma sinyallerinin oluşturulup beynin ilgili bölümüne ulaştırılamadığını düşünüyor.

Koku Yetisinin Kaybı Geçici Midir?

Bu soruya net bir cevap vermek pek doğru olmaz; çünkü COVID-19 enfeksiyonu asemptomatik (belirti göstermeyen) olabildiği gibi, atipik (farklı insanlarda farklı belirtiler gösteren türde) de olabilmektedir. O yüzden koku kaybı bazı vakalarda geçici olabildiği gibi, bazı vakalarda kalıcı olabilir.

Normal şartlar altında immün sistemimiz virüsü yendiği, şişkinlikler dindiği ve aroma molekülleri hasar görmemiş reseptörlere doğru bir şekilde bağlanabildiği zaman koku alma sistemi normale dönmektedir. Ancak koku alma sistemi her zaman, tamamen normale dönemeyebilir. Bu biraz daha teorik bir yaklaşım olsa da, vücudun inflamatuvar yanıtı sonucu salgılanan bazı kimyasallar enfekte olmuş dokuları yok ederler. Eğer enfekte olmuş dokular koku nöronlarını içeriyorsa koku nöronları da yıkılır ve koku kaybı kalıcı olur. Bu etkiye "sıçrama hasarı" denir.