Vietnam Savaşı Nedir? Vietnam Savaşı Neden Savaşıldı ve Savaş Sırasında Neler Yaşandı?

Vietnam Savaşı; Amerika ve Sovyetler Birliği arasında Vietnam'da geçmiş uzun süreli, yüksek maliyetli ve bölücü bir savaştır. Savaş; Sovyetler Birliği, Kuzey Vietnam Komünist yancıları ile Amerika Birleşik Devletleri Güney Vietnam Anti-Komünizm tarafları arasında gerçekleşmiştir. 1 Kasım 1955'te başlayan bu savaşa Amerika 1963-1973 yılları arasında dahil olmuştur. Bu savaş her ne kadar aslen Vietnam'da yaşanmış olsa da Kamboçya ve Laos'u da etkilemiş, bölgede bulunan bu ülkelere de sıçramıştır. Vietnam Savaşı'nda 3 milyondan fazla insanın öldüğü ve bu ölülerin yarısından fazlasını Vietnamlı sivillerin oluşturduğu iddia edilmektedir.^[1]

Vietnam'ın Tarihi ve Savaşın Özeti

969 yılında Çin'in Güneydoğu Asya ve Vietnam üzerindeki yetkileri son buldu. Bunun sonucunda 915 yıl boyunca bir dizi imparatorluklar bu bölgelerde hüküm sürdü. Fransız tüccarlar, 17. Yüzyılda Vietnam'da ticaret yapmaya başladılar ve bunu takip eden süreçte Fransız misyonerler de ticarete dahil oldu. Misyonerleri ve onların ticaretini koruma altına almak için 1858'de Fransız askerleri Vietnam'a ve etrafındaki diğer ülkelere saldırılar yapmaya başladılar. 1884'te, Vietnam, Laos ve Kamboçya'nın da dahil olduğu, "Fransız Hindiçini" olarak bilinen bir Fransız kolonisi oluşturuldu. Bu bölge, 2. Dünya Savaşı'nda Japonya burayı işgal edene dek Fransız kolonisi olarak varlığını sürdürdü.

2. Dünya Savaşı sırasında, Eylül 1940'ta Japonya Vietnam'ı işgal etti. Bu dönemde Vietnam'ı kurtarmak isteyen siyasi lider Ho Chi Minh, hem Japon birliklere hem de Fransız sömürge yönetimine karşı savaşmak için "Viet Minh "(diğer adıyla Vietnam Bağımsızlık Birliği) adı altında bir birlik oluşturdu. Japon İmparatorluğu bölgedeki egemenliğini 2. Dünya Savaşı'nda yenilgi alana dek sürdürecekti. 1945'te resmi olarak yenilgisini kabullenen ve teslim olan Japonya, Fransız eğitimi almış Bao Dai'yi Vietnam bölgesini yönetmesi için burada bıraktı.

Bu durumu kontrolü ele geçirmek için bir fırsat olarak gören Ho'nun Viet Minh bölükleri hemen ayaklandı ve kuzeydeki Hanoi şehrini ele geçirdi. Ardından da Ho, kendisinin başkanlık koltuğunda oturduğu "Demokratik Vietnam Cumhuriyeti"ni (DRV) ilan etti. 1946 yılında Ho, dönemin ABD başkanı olan Harry Truman'a bir mektup gönderdi. Gönderdiği mektup Vietnam'ın Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrılmasını ve bunun Vietnam'a zarar ve etkilerini ele alıyordu. Bu mektubu incelemek için buraya tıklayabilirsiniz.

Bölgenin kontrolünü yeniden ele geçirmek isteyen Fransa, İmparator Bao'yu destekledi ve 1949'da başkenti Saygon olmak üzere Vietnam Cumhuriyeti'ni (ROV) kurdu. Vietnam'a asker gönderildi ve erzak yardımı yapıldı. Teknik olarak iki taraf da aynı şeyi istiyordu: Birleşik bir Vietnam. Ancak Ho Chi Minh ve destekçileri Çin Halk Cumhuriyeti ve Sovyetler Birliği gibi komünist temelli bir Vietnam isterken Bao ve destekçileri Batı ile yakın ekonomik ve kültürel bağları olan bir Vietnam istiyordu. İki tarafın arasındaki çatışma 1954'te Cenevre Barış Konferansı'nda alınan Vietnam'ın Kuzey ve Güney olarak ikiye bölünmesi kararıyla bir süreliğine son buldu.^[2]

Çatışmaların Başlangıç Noktası: 1. Hindiçin Savaşı

Viet Minh, 1946 yılında 1. Hindiçin Savaşı olarak bilinen ve Fransız sömürge yönetimine karşı olan saldırılarda önce "Gerilla" taktiğini kullansalar da sonrasında ise Sovyetler Birliği ve Çin'den silah ve erzak yardımı alınca daha geleneksel savaş taktikleri kullanmaya yöneldiler.

Kasım 1953'te Fransız paraşütçü birlikleri; Vietnam'ın Laos sınırına yakın ve Vietnam'ın uzak kuzeybatı bölgesinde bulunan dağlık Dien Bien Phu Vadisi'ne indirildi. Orada bulunan küçük bir uçak pistini ele geçirdiler ve pistin etrafındaki 65 km²'lik bir bölgeyi garnizonlardan oluşan bir kaleye çevirmeye başladılar. Fransızlar Dien Bien Phu Vadisi'nde bulunan "kalelerine" 15.000 asker getirdiler. Ancak bu askerler bölgeyi savunmak için çok fazla açıldılar ve birim alan başına düşen asker sayısı iyice azaldı. Bu noktada 20. Yüzyılın en büyük askeri stratejistlerinden biri ve tutkulu bir komünizm destekçisi olan Vo Nguyen Giap'ın komutası altındaki asker sayısı 50.000 civarıydı.

Fransa'nın Dien Bien Phu'yu işgal etmesinin iki sebebi vardı. Birincisi Laos'tan gelen ikmal hatlarına saldırmak ve onları zayıflatmaktı. İkincisi ise Vietnam'ı kışkırtarak küresel bir savaşa zorlamaktı. Bu düşünceler doğrultusunda Kuzey Vietnam'ın bazı bölgelerine ufak tefek saldırılar yapmaya başladılar. Bu sıralarda Ho'nun komünist güçleri de kuzeyde iyice üstünlüğü sağlayınca, Kuzey ve Güney Vietnam askerleri arasında ufak tefek çatışmalar başladı. Bu çatışmalar Mayıs 1954'te Viet Minh'in, Dien Bien Phu Savaşı'ndaki zaferine kadar devam etti.

Savaşın Başlangıcı: Dien Bien Phu Muharebesi

13 Mart-7 Mayıs 1954 tarihleri arasında yapılan Dien Bien Phu Muharebesi; Vietnam'daki Fransız sömürge yönetimine son veren, Vietnam'ın başarılı ve kesin zaferiyle sonuçlanan bir muharebedir. Fransa'nın saldırılarına karşılık vermeyen Giap, ordusunu 4 ay boyunca savaşa hazırladı ve birlikleri Dien Bien Phu Vadisi'ni tam anlamıyla kuşatana dek dik tepelere yayıldılar. Topçu mevzileri kazıldı ve toplar yerlerine yerleştirildi. 13 Mart 1954'te Viet Minh ordusuna ait bir topçu bataryası, Dien Bien Phu'da bulunan bir garnizonu bombalamaya başladılar. Ertesi gün Giap'ın topçuları uçak pistini devre dışı bıraktılar ve saldırı için bekleyen birlikleri başka bir garnizonu ele geçirmek için harekete geçti.

22 Nisan'a kadar Giap'ın güçleri uçak pistinin %90'nı ele geçirdi ve Fransız ordusunu zorlu bir duruma soktu. Her iki taraftaki zayiatta aşırı derecede fazlaydı. Bu nedenle Giap, 1 Mayıs'ta daralan Fransız bölgelerine yapılacak saldırılardan önce Laos'tan destek kuvvet istemek zorunda kaldı. Çatışmalar ancak 7 Mayıs'ta Fransız direnişinin son kalesi olan yer de ele geçirildiğinde sona erdi.^[3]

Güney Vietnam'ın İşlediği Savaş Suçları

Amerikan ordusundan ve CIA'den askeri eğitim ve teçhizat alan Güney Vietnam askerleri güneyde Viet Cong (veya Vietnamlı Komünist yancısı) olarak adlandırılan Viet Minh sempatizanlarına baskınlar düzenledi. Çoğu vahşice işkenceye maruz kaldı ve sonradan idam edilmek üzere binlerce kişi tutuklandı.^[4]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Ulusal Kurtuluş Cephesi'nin (NLF) Doğuşu

Aralık 1960'ta Diem (Kuzey Vietnam'a bağlı bir bölük), Güney Vietnam'daki hem komünist hem de komünist olmayan birçok muhalifi örgütleyerek rejime karşı direnmek için Ulusal Kurtuluş Cephesi'ni (NLF) kurdu. NLF, özerk bir devlet olduğunu ve her ne kadar üyelerinin komünizm yancısı olmadığını belirtse de Washington'daki birçok kişi bir Hanoi kuklası olduklarını düşünüyordu.

Amerika'nın Savaşa Dahil Olması

Amerika 1950'ler boyunca savaşa karşı bir ses çıkartmadı. Ancak 1960'ların başında, az sayıda bulunan askeri personel sayısını yükseltti ve savaşa hazır olduklarını belirtti. 1963 yılı geldiğinde de savaşa resmi bir şekilde dahil oldu. 1969'da Amerika'nın Vietnam'da konuşlanan asker sayısı 500.000'e çıktı. Bu sırada Sovyetler Birliği ve neredeyse yeni kurulmuş olan Çin Halk Cumhuriyeti, Kuzey Vietnam'a yani komünizm yancılarına silah ve erzak yardımı yapıyordu. Bu da Güney Vietnam'a karşı daha çok saldırı yapılacağı anlamına geliyordu.

Vietnam War Commemoration

1961'in Bahar aylarında John F. Kennedy yönetimi; Güney Vietnam'a desteğini arttırmak için Vietnam'daki askeri personel sayısının arttırılması, askeri destek ve erzak yardımının iki katına çıkarılması, napalm bombaları, herbisit ve yaprak dökücülerin kullanılması için talimat verdi. 1962'de Vietnam'daki ABD'nin askeri personel sayısı 800'den 9.000'e çıkmıştı. Tam da bu zamanlarda, Amerika'yı tedirgin eden stratejik öneme sahip Domino Teorisi ortaya çıktı.

Domino Teorisi

Domino Teorisi (Domino Etkisi olarak da adlandırılır), 2. Dünya Savaşı'ndan sonra Amerika'nın dış politikasında benimsenen bir teoridir. Teorinin ortaya atılma amacı Amerika'nın Komünist devletlere karşı dış politikasını sertleştirmesini haklı çıkartmaktır. Teorinin öne sürdüğü ana düşünce şöyle açıklanabilir: Eğer bir devlet komünizm ideolojisini benimsemişse (ya da zorla benimsetilmişse) etrafındaki devletler de komünizmden daha hızlı bir şekilde etkilenecektir.

Bu teori ilk olarak ABD'nin 33. Başkanı Harry S. Truman tarafından Yunanistan'a ve Türkiye'ye askeri yardım gönderebilmek için ortaya atıldı. Ancak 1950'lerden sonra başkan Dwight D. Eisenhower bu fikri Güneydoğu Asya'ya, özellikle de Vietnam'a uygulayınca bu teori popülerleşti. 1960'larda ise başkan John F. Kennedy'nin Amerikan askerlerinin Vietnam Savaşı'na artan katılımlarını haklı çıkarmak için kullandığı ana argümanlardan biriydi.^[5]

Tonkin Körfezi Olayı

1964 yılında Amerikan Donanmasına ait 2 tane muhrip gemi, (USS Maddox ve USS Turney Joy) Güney Vietnam'a destek olmak ve Kuzey Vietnam'ın diğer komünist ülkelerle olan iletişimini kesmek için Tonkin Körfezi'ne gönderildi. 30 Temmuz'da Güney Vietnam askerleri, Kuzey Vietnam'ın radar kulelerine ve askeri binalarına saldırdı. Saldırılar esnasında Kuzey Vietnam tarafında torpido gemileri harekete geçti. Baskınlardan haberi olmayan ve devriye gezen USS Maddox, torpido gemilerini bildirdi ve geri çekildi. Ancak 1 Ağustos'ta tekrar bölgeye yönlendirildi.

Ertesi gün USS Maddox; 3 torpido botunun gemiye doğru yaklaştığını fark etti, uyarı ateşi açtı ancak torpido botları gemiye doğru olan hareketlerini devam ettirdiler. Bunun sonucunda da Maddox tarafından torpido botlarına yaylım ateşi açıldı. Yakınlarda bulunan bir uçak taşıma gemisi olan Ticonderoga'dan hava desteği talep ettiler. Devam eden muharebelerde torpido botlarından biri ağır hasar aldı ancak Maddox hasar almadan bölgeden kurtulmayı başardı. Olay, ABD'nin Kuzey Vietnam'da bilgi toplanmasını hedef aldığına inanılmasına sebep oldu ve bu nedenle USS Turney Joy bölgeye destek için gönderildi.

4 Ağustos'ta ABD ordusu Kuzey Vietnam'ın telsizini yakalamıştı. Telsizde konuşulan şeyler, ağır hasar alan torpido botuyla ilgiliydi. Maddox ve Turner Joy denize açılmışlardı ve fırtınalı bir hava vardı. Bu iki gemi, birden konumlarına birçok noktadan yaklaşan çok sayıda gemiyi fark ettiler. Gemiler birkaç farklı yönden geldiği için birine kilitlenmek çok zordu. Her iki gemi de torpido botları olduğunu düşündükleri gemilere ateş açmaya başladılar ve tekrardan hava desteği istediler.

Komutan James Stockdale tarafından kontrol edilen bir uçak, yaklaşan gemileri tanımlamak için alçak uçuşa geçti. Bir süre gözlem yaptıktan sonra yaklaşan gemilerden herhangi birinin torpido botu olmadığını bildirdi. O gece tam olarak ne olduğu bilinmese de Kuzey Vietnam tarafından iki muhrip gemiye saldırıldığı düşünülüyor. O zamanlar birçok kişi raporların yetersiz olduğunu söylese de savunma bakanı Robert McNamara ve Başkan Johnson, 4 Ağustos'ta olan saldırının gerçekliğine ikna olmuşlardı.^[6]

Amerika'da Savaş Karşıtı Protestolar

Savaş karşıtı protestolar ilk başlarda çoğunlukla üniversite kampüslerinde, solcu bir örgüt olan "Demokratik Toplumun Öğrencileri" üyelerinin, savaş harekâtlarının yürütülme biçimine karşı olduklarını ifade etmek için münazaralar başlatmasıyla oluştu. Amerikan nüfusunun büyük çoğunluğu, Vietnam Savaşı'nda ABD'nin izlediği politikaları desteklese de 1965'in sonlarına doğru özellikle başkan Johnson'ın Vietnam'daki saldırılarını giderek agresifleştirmesinden sonra küçük bir savaş karşıtı topluluk ortaya çıktı. Bu azınlık, pek çok öğrencinin yanı sıra dönemin önde gelen sanatçıları, entelektüelleri ve "hippi" olarak bilinen otorite karşıtı insanları da içeren bir topluluktu.

Kasım 1967'de, Vietnam'daki ABD askeri gücü 500.000'e yaklaşıyordu ve ABD'nin yaralı ve ölü sayısı giderek artıyordu. Savaşa dahil olduğundan 1968'e kadar olan süreçte ABD 15.000'den fazla ölü ve 100.000'den fazla yaralı vermişti. Ayrıca Vietnam Savaşı, ABD'ye yılda 25 milyar dolara mâl oluyordu. ABD komutanları daha fazla asker talep etse de Vietnam'da her gün daha fazla zayiat bildiriliyordu. Zorunlu askerlik sistemi altında her yıl 40.000 genç askere çağırılıyordu ve bu durum savaş karşıtı propagandaların daha da şiddetlenmesine sebep oluyordu.

Wikimedia Commons

21 Ekim 1967'de; en önemli savaş karşıtı gösterilerden biri, yaklaşık 100.000 kişinin Lincoln Anıtı'nda toplanmasıyla gerçekleşti. Bunların yaklaşık 30.000 kadarı o gece Pentagon'da yürüyüşlerine devam etti. Binayı koruyan askerler ve polisler ile aralarında geçen çatışmaların ardından yüzlerce gösterici tutuklandı. Bunlardan biri, ertesi yıl yayınlanan ve büyük beğeni toplayan "Gecenin Orduları" adlı kitabın yazarı olan Normal Mailer'dı.

25 Mart 1967'de Chicago, Illinois'de 5.000'den fazla protestocunun bir araya geldiği bir yürüyüşte Martin Luther King Jr. Vietnam Savaşı'nı "Amerika'nın temsil ettiği her şeye bir küfür." olarak nitelendirdi ve savaş karşıtı protestoların iyice körüklenmesinde önemli bir rol oynadı.^[7]

Agora Bilim Pazarı

Genel Matematik 1

• Boyut: 20,0*25,0
• Sayfa Sayısı: 470
• Basım: 1
• ISBN No: 9786053556374

Devamını Göster

₺650.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Tet Saldırısı

Yeni yıl kutlaması olarak da bilinen Tet Tatili (Vietnamca: "Tết Nguyên Đán" ya da kısaca \text{}"Tết"), Vietnam takvimindeki en önemli bayramdır. Önceki yıllarda tatil, Vietnam Savaşı'nda, Kuzey ve Güney Vietnam'ın gayri resmi bir ateşkes imzalamasına da vesile olmuştur.

1968'in başlarında Kuzey Vietnam ordusunun bir komutanı olan General Vo Nguyen Giap, Vietnam'daki çıkmazı bitirmeyi amaçlayan sürpriz bir saldırı için 31 Ocak'ı seçti. Giap, Kuzey Vietnam devlet başkanı Ho Chi Minh ile birlikte koordinasyon içindeydi ve saldırıların Vietnam Cumhuriyeti Ordusu'nun (ARVN) çökmesine ve Güney Vietnam halkı arasında hoşnutsuzluğa ve isyanlara neden olacağına inanıyordu. Dahası Giap, Güney Vietnam ile ABD arasındaki ittifakın istikrarsız olduğuna ve yapılacak olan saldırıların aralarındaki bağları iyice koparacağına ve Amerika'nın Güney Vietnam'a olan desteğinin son bulacağına inanıyordu.

Khe Sanh Saldırısı

Planlanan saldırıya hazırlanan Giap ve Vietnam Halk Ordusu'ndaki (PAVN) birlikleri, 1967 sonbaharında, Orta Vietnam'ın dağlık bölgelerinde ve Laos-Kamboçya sınırlarında izole edilmiş Amerikan garnizonlarına bir dizi saldırı başlattı. 21 Ocak 1968'de PAVN güçleri, Güney Vietnam'dan Laos'a giden ana yol üzerinde bulunan Khe Sanh'daki ABD Deniz garnizonuna büyük bir topçu bombardımanı başlattı. Başkan Lyndon B. Johnson ve General William Westmoreland, dikkatlerini Khe Sanh'ın savunmasına çevirirken Giap'ın 70.000 kişilik diğer ordusu da ana hedefleri olan Tet Taarruzu'na başlamaya hazırlanıyordu.

Tet Saldırısı'nın Başlangıcı ve Sonucu

30 Ocak 1968 sabahının erken saatlerde, Viet Cong (Güney Vietnam'daki komünist yancıları) güçleri Güney Vietnam'ın merkezindeki 13 şehre saldırdı. Tam da pek çok aile yeni yıl kutlamalarına başlamıştı. 24 saat sonra PAVN ve Viet Cong güçleri; Güney Vietnam'daki şehirler, kasabalar, hükümet binaları, ABD ve ARVN üsleri dahil olmak üzere bir dizi hedefi toplamda 120'den fazla saldırıyla vurdu.

Saygon'daki ABD Büyükelçiliğine yapılan bir saldırıda bir Viet Cong müfrezesi, ABD güçleri onu yok etmeden önce binanın avlusuna girmeyi başardı. ABD Büyükelçiliğine yönelik cüretkâr saldırı ve başarısı, katliamın meydana geldiği anda televizyonda yayınlanan görüntülerini izleyenleri hayrete düşürdü. Giap şaşırtmayı başarmış olsa da güçleri, iddialı saldırıda çok zayıflamıştı ve ABD-ARVN ordusu saldırıların çoğuna başarılı bir şekilde karşı koymuş, Viet Cong'a ağır kayıplar verdirmeyi başarmıştı.^[8]

Wikimedia Commons

Vietnamlaştırma ve Amerika'nın Savaştan Çekilmesi

"Vietnamlaştırma", Amerika'nın savaşa karşı azalan isteği ve maliyeti dolayısıyla tüm askeri sorumlulukları Güney Vietnam'a devrederek bölgeden yavaşça çekilmeyi amaçlayan stratejisiydi. Ocak 1973'te Nixon yönetimi, Kuzey Vietnamlı liderlerle bir barış antlaşması müzakere etti. Antlaşmanın şartları; savaş esirlerinin teslim edilmesi, Kuzey Vietnam'ın Güney Vietnam hükümetinin meşruiyetini tanıma sözü ve gelecekteki anlaşmazlıkları uluslararası bir komisyonun devralmasıydı. Tüm bu şartlar kabul edilirse, Amerika tüm askerlerini 60 gün içinde Vietnam topraklarından çekecekti.

Wikimedia Commons

O ay görevden ayrılmadan önceki son raporunda Melvin Laird, Vietnamlaştırma sürecinin tamamlandığını ilan etti:

Vietnamlaştırmanın askeri yönlerindeki başarısının bir sonucu olarak benim görüşüme göre bugün Güney Vietnam halkı, Kuzey Vietnamlılara karşı kendi ülkelerinin güvenliğini sağlama konusunda tüm etkiyi eline almış bulunmaktadır.

Bununla birlikte, daha sonraki olaylar, Güney Vietnam'ın 1975'te Kuzey Vietnam komünist güçlerinin eline geçmesiyle Laird'in Vietnamlaştırma'nın olumlu sonuçlanmasına dair yargısının tamamen asılsız olduğunu kanıtladı.^[9]