Şeker Hastalığı: Tip-1 Diyabet

Genel Bilgiler: Patoloji ve Mekanizma

Eskiden "jüvenil diyabet" adıyla bilinen kronik bir hastalık olan tip-1 diyabet, otoimmün bir süreç sonunda hasarlanan pankreas hücreleri nedeniyle insülin salgılanamaması (çok az salgılanması), bu yüzden hücreler için besin maddesi olan glikozun hücreler tarafından kullanılamaması demektir. Genel olarak diyabet çeşitlerinin temel nedeni, pankreas organının yeteri kadar insülin üretememesinden ya da organların insülin direncine sahip olmasından kaynaklanır. ^[1]

Bağışıklık sisteminin, bireyin kendi vücuduna yaptığı saldırılara “otoimmün hastalıklar” denir. Tip-1 diyabet, pankreasta insülin üreten beta hücrelerinin otoimmün süreç sonunda zedelenmesi ile meydana gelir. Dolayısıyla pankreas çok az insülin üretebilir veya hiç üretemez! İnsülin hormonunun görevi; vücut için gerekli, ana enerji kaynağı olan glikozu kandan vücut hücrelerine geçmesine yardımcı olmaktır. İnsülin yeterli olmadığı için kandaki glikoz (şeker) işlenemez ve kan glukoz seviyesi normal aralığın üstüne yükselir.

Türk Cerrahi

Belirti ve Semptomlar

Tip-1 diyabet, hızlı bir şekilde, bir hafta veya bir ay içerisinde gelişebilir, bu yüzden belirtiler aniden ortaya çıkabilir. Özellikle çocuklarda daha hızlı kendini gösterir. Diyabet belirtileri genel olarak benzer semptomlar oluşturur.

• Susuzluk hissinin artması
• Sık idrara çıkma
• Aşırı açlık hissi
• Kısa sürede istenmeyen kilo kaybı
• Bulanık görme
• Yaraların geç iyileşmesi
• İyileşmeyen kesikler ve sıyrıklar
• Yorgunluk ve halsizlik
• Sinirlilik ve değişken ruh hali durumu
• Daha önce yatak ıslatmayan çocuklarda yatak ıslatma
• Kuru cilt ve ağız
• Hızlı nefes alış-verişi
• Kızarık surat
• Mide bulantısı
• Mide ağrısı
• Kusma
• Ağız kokusu

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Tip-1 diyabetin oluşum nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Fakat, kalıtımsal olma ihtimali olan tip-1 diyabetin yaşam şartları ile bir ilişkisi yoktur.

Vücudun kendine ait olan patojen bakteriler ve virüslerle savaşan bağışıklık sistemi, pankreastaki insülin üreten hücrelerini (Langerhans adacığı veya adacıkları) yok edebilir ve bu yüzden tip-1 diyabet gelişebilir.

Virüslere ve diğer çevresel faktörlere belli bir düzeyde maruz kalmak insülin hücrelerine zarar verebilir.

Yapılan araştırmalara göre; poligenik bir bozukluk olan tip-1 diyabet oluşum riskini yükselten 14 gen tespit edilmiştir. Bu 14 gen içerisinde en önemli olan iki gen IDDM-1 ve IDDM-2 ve insüline bağımlı diyabet (IDDM) anlamına gelen tip-1 adlandırılması ile bağdaşmaktadır. ^[2]

Ayrıca, tip-1 gelişmesinde etki edebilecek diğer iki faktör ise; çekirdek ailede tip-1 diyabet olması ve gebelik sürecince gebelik ile ilişkili diyabeti olan kadınlarda görülme sıklığı daha fazladır.

Medical News Today

Teşhis Yöntemleri

Tip-1 diyabet birçok test uygulanarak teşhis edilir. Bu testlerden bazıları; glikolizlenmiş hemoglobin (HbA1C) değerinin ölçülmesi, rastgele kan şekeri testi, açlık kan şekeri testi ve idrar testidir. Diğer diyabet tipleri ile karışmaması için tekrarlanarak ve birden fazla test yapılarak teyit edilir.

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Tip-1 diyabet ciddi bir hastalıktır çünkü kilo kontrolü, egzersizler ve diyetler ile tedavi edilemez. Benzer otoimmün hastalıklar gibi diyabet de ömür boyu sürmektedir. Bu nedenle dışarıdan ek olarak insülin takviyesine ihtiyaç duyulur ve “İnsüline Bağımlı Diyabet” (İngilizce: Insulin Dependent Diabetes Mellitus, IDDM) olarak isimlendirilir. Hastalığı kontrol altına alabilmek için tek tedavi yöntemi diyabetin seviyesine göre değişiklik gösteren dozaj ve miktarda insülin iğnesi yardımı ile insülin enjekte edilir. ^[1]

Ek olarak, tip-1 diyabet tedavisi için yeni çalışmalar yapılmaktadır. Bunlardan birisi “pankreas adacık hücre nakli” uygulamasıdır. Fakat kesin olarak kabul edilmemiştir ve üzerinde çalışılmaktadır. Bu işlem için büyük bir cerrahi prosedür gerekmez, ayrıca pankreas nakli komplikasyonlarına oranla pankreas adacık hücre nakli komplikasyonları başka hastalıklara neden olma riskleri bakımından 20 kat düşüktür. Bir diğer tip-1 tedavi çalışması ise kök hücre odaklıdır ve pankreatik kök hücre çalışmaları tedavi için büyük bir etkiye sahip olacağına inanılmaktadır. [2]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

123RF

Müddet Tahminleri (Prognoz)

İnsülin takviyesi gibi tedavi ve önleme yöntemleri kullanılmadığı takdirde prognozu oldukça kötüdür. Hem birçok hastalığa yatkınlık yaratabilir, hem de diyabetik ketoasidoz, diyabetik retinopati, diyabetik nöropati gibi mikrovasküler komplikasyonlara neden olabilir. Aynı zamanda koroner arter hastalığı, serebral arter hastalığı, renal arter hastalığı ve periferik arter hastalığı gibi makrovasküler komplikasyonlara neden olabilir. Halk arasında en bilineni diyabetik ayaktır.

Önlem Yöntemleri

Yaş ve kilo ile bağlantısı olmayan tip-1 diyabeti önlemenin henüz bir yolu bulunamamıştır. Fakat, komplikasyonları önlemek için tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Bu yöntemler sayesinde hastalık kontrol altında tutulmaya çalışılır. Tedavi edilmediği durumlarda diyabetik ketoasidoz gibi ciddi sağlık sorunlarına ve ölümcül bir komaya neden olabilir.

Ayrıca, tip-1 diyabetin ölçümünün yapılmasının bir yolu; basit ve maliyeti düşük olan şeker ölçüm cihazı, diğer bir adı ile glikoz ölçer sayesinde kanda bulunan glukoz miktarının takibinin yapılmasıdır. Cihazın kullanılma amacı; glukometre ve ölçüm çubuğu ile kan şekerinin ölçülüp, erken müdahale ve önlem alınmasını sağlamaktır.