Türkiye'den Carl Sagan'a Mektup: Profesör Sagan, Ölümünden 4 Ay Önce İstanbul Bilim Şenliği'ne Davet Edilmişti!

Ünlü gezegen bilimci ve ilk astrobiyologlardan olan Carl Sagan, bilimin popülerleştirilmesine adanmış bir hayatın en büyük örneklerindendir. Yazdığı kitaplarla yüz binlerce okura erişen Carl Sagan'ın Kozmos isimli belgeseli, onun dünya çapında tanınmasında oldukça büyük bir etken olmuştur.

Carl Sagan'ın, 5 Eylül 1977'de fırlatılan Voyager 1'in 6.4 milyar kilometre uzaktan çektiği Dünya fotoğrafındaki "Soluk Mavi Nokta" hakkında yazdıkları; evrenin sonsuzluğuyla karşılaştırıldığında Dünya'nın ne kadar küçük olduğunu ve tarih boyunca yaptığımız kavgaların ne kadar anlamsız olduğunu bizlere tekrar hatırlatmıştır.

Carl Sagan, bilimin popülerleştirilmesine adadığı hayatının önemli bir döneminde, birçok programda ve etkinlikte yer almıştır. Ancak biz bu yazımızda, Türkiye'de bilimin popülerleştirilmesi adına bilim karşıtı hareketlerle fedakârca mücadele eden öğretmenlerimizden birinin Carl Sagan ile yaşadığı kısa bir anıdan bahsedeceğiz.

İstanbul'daki bazı üniversite öğretim üyelerinin ve bilim gönüllülerinin, bilimin savunucusu ve dostları olarak 1996 yılında kurdukları Bilim ve Teknoloji Vakfı'nın (BTV) amaçlarından birisi, giderek yükselmekte olan bilim karşıtı hareketlerle mücadele etmek ve bilimin "halkımız içindeki ayak izini" büyütmekti.

Bu vakfın ilk etkinliklerinden birisinin, bir bilim şenliği olması kararlaştırılmıştı. Hem derneğin gelecek etkinlikleri için maddi destek bulmasına, hem de tanınırlığının artmasına katkı sağlaması hedeflenen bu etkinliğe, Türkiye'de de Kozmos dizisi ve popüler kitapları ile tanınırlığı yükselmiş olan Carl Sagan'ın davet edilmesi düşünüldü ve 1996 yılında, Carl Sagan'a bir davet yazıldı.

Etkinlikte, tanıtımını yapmak için o dönemler Carl Sagan'ın yazdığı son eserlerden birisini Türkçeye çevirmeyi planlayan BTV, Carl Sagan'a daveti yazması için de o dönemin TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Uzay Teknolojileri Bölümü başkanı olan ve aynı zamanda da etkinliğin organizasyon komitesinde yer alan Prof. Mehmet Emin Özel'i görevlendirdi. Prof. Mehmet Emin Özel'in mektubunun tam çevirisi şöyleydi:

25 Ağustos 1996/İstanbul-Türkiye

Tüm Reklamları Kapat

Sevgili Prof. Sagan,

Bilim Tarihi ile ilgili diğer içerikler ›

• Megalosaurus: İlk Keşfedilen Dinozorun İlginç Hikayesi!
• Nikola Tesla, Albert Einstein'ın "Deli" Olduğunu ve İnsanları Aldattığını Düşünüyordu!
• Doktorlar Bir Zamanlar Gerçekten de Sigara İçmeyi Önerdi mi? Tıp, Sigara Konusunda Yanıldı ve Halkı Yanlış Yönlendirdi mi?

Size, Mars'taki yaşam (ya da en azından, son dönemde Antarktika'da bulduğumuz yaşam) kadar uzaktan bir çağrımız var. Mars ile benzerliğimiz yalnızca aradaki uzaklıktan ibaret de değil. Eğer bilim insanları, bilimin savunucuları ve dostları olarak giderek yükselen bilim karşıtı hareketlerle mücadelemizi sürdürmezsek ve bilimin halkımız içindeki ayak izini büyütemezsek, ülkemde bilim meşalesinin kaderi de ne yazık ki Mars’taki yaşam gibi olabilir.

Bizler, burada geniş bir üye yelpazesine sahip bir Bilim ve Teknoloji Vakfı kurduk. Kuruluşumuzun üyeleri, başlıca kaygısı günlük yaşamdaki bilimsel bilinci arttırmak ve bilimsel düşüncenin geliştirilmesi sağlamak olan Türk bilim insanları, mühendisler, üniversite personeli, öğrenciler, çeşitli alanlardan uzmanlar, yazarlar ve gazetecilerdir.

İlk önemli etkinlik olarak bir Bilim Şenliği düzenleme kararı aldık. Buradaki temel amacımız ise, bilim merkezi olarak hareket edecek olan bir Bilim Müzesi için kaynak yaratmak ve bu yönde bir kamusal duyarlılık yaratabilmek. Hedefimiz olan bilim müzesinin amacı ise, yukarıda bahsettiğimiz etkinlikleri gerçekleştirebilecek bir kuruluş haline gelmek. Şenliğin programı ekli sayfada özetlenmektedir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Organizasyon Komitesi (OK); beni sizinle iletişime geçmem, sizin yardımınızı istemem ve etkinliğimizin bir katılımcısı olmanızı rica etmem için görevlendirdi. Ben, bir fizik profesörüyüm ve şu anda Türkiye'de, Ukraynalı ve Alman meslektaşlarımızla beraber bir radyo teleskop kurmak çabası içindeyiz. Ayrıca, kamudan ve diğer kaynaklardan mali destek bularak, mevcut tesislerin kullanımını sağlamak ve geliştirmek için çalışmaktayız. Kendim de geçmişte, Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nde ve Max Planck Radyo Astronomi Enstitüsünde görev yapmış ve değerli araştırmacı bilim insanları ile çalışma fırsatları bulmuştum.

Sizi ve eşiniz Druyan hanımefendiyi, şenliğimiz OK adına, bilim şenliğimize “onur konukları” olarak davet etmek istiyoruz. Şenlik katılımcılarımız için; sizin ve eşinizin seçtiğiniz konular üzerinde 1 ya da 2 adet konuşma yapmanız bizi çok mutlu edecektir. Ayrıca şenlik program komitemiz, ziyaretiniz ve konuşmalarınız vesilesi ile sizin son kitaplarınızdan birini Türkçeye çevirmek ve bunun tanıtımını ve Türk okurlarınıza sunuşumuzu, sizinle birlikte gerçekleştirmek istemektedir (Cosmos, Dragons of Eden, Contact gibi bazı önemli kitaplarınızın Türkçeye çevrilmiş olduğunu belki de biliyorsunuzdur). Son kitabınızın çevrilmesinde bir sorun yaşanmaması durumunda, tadını ve içeriğini aynı derecede eğitsel ve aydınlatıcı bulduğum Broca’s Brain isimli kitabınızı da çevirmeyi düşüneceğiz.

Şenliğimizin, Mart 1997 içinde gerçekleştirilmesi planlanıyoruz. Davetimizi kabul ederseniz, tüm giderleriniz OK tarafından memnuniyetle karşılanacaktır. Biliyoruz ki, kısa süreliğine de olsa, İstanbul’da ve ülkemizde bulunmanız ve şenliğimize katılmanız; bizlere, Antikite’den beri bilimin katettiği uzun yolun başlangıç noktası olarak kabul edilen verimli Anadolu topraklarında, bilimin yeni kalelerinden birini daha inşa edebilmemiz için çok önemli bir destek sağlamış olacaktır (Burada, Profesör L. Kederman’ın, eğlenceli kitabı Tanrı Parçacığı'nda kullandığı metafora atıfta bulunuyorum, Prof Lederman bilimin katettiği uzun ve zahmetli yolu, “İki şehrin hikayesi: Milet ve Waxahachia” başlığı altında, Güney Batı Anadolu’daki, (Milas-Muğla yakınlarındaki) Milet’den Texas-Waxahashia’ya uzanan bir patikaya benzetiyordu.) Ayrıca, beğeninize ve ülkemizde geçirmeyi uygun göreceğiniz süreye göre, siz ve Druyan hanımfendi için, Türkiye’nin tarihi mekanlarına (Hitit, Yunan, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı…) ziyaretler planlanacak ve gerçekleştirilecektir.

Organizasyon Komitemiz adına, sizlere en iyi dileklerimi gönderiyor ve içten duygularla festivalimize ve ülkemize yaptığımız bu davete olumlu yanıt vermenizi bekliyoruz.Sevgi ve hürmetlerimle,                                                                                             

Mehmet Emin Özel

Uzay Teknolojileri Bölümü Bşk.

Tüm Reklamları Kapat

Bu mektupla Prof. Özel, günümüzde oldukça çoraklaşmış ve neredeyse asli işlevini yapamaz duruma getirilmiş bilim ve üniversite dünyamızın durumunu isabetle öngörmüş ve bilimin popülerleştirilmesinin, ne kadar kritik bir öneme sahip olduğunu ısrarla dile getirmiştir.

Ne yazık ki Carl Sagan, 25 Ağustos 1996'da yollanan bu mektuptan yalnızca 4 ay sonra, hayata gözlerini yumdu. Aradan geçen kısa ve kendisi için ölüm kalım mücadelesi ile dolu olduğu anlaşılan döneme karşın, Prof. Sagan gelen bu davete kısa da olsa bir cevap yazabildi. Sevgili Carl Sagan, festivale gelebilecek durumda olmadığını söyleyerek vakfa başarılar diliyordu.

Carl Sagan'ın hayata gözlerini yummasının ardından, "Gökbilimi, Büyük Ustasını Kaybetti" başlığıyla Cumhuriyet Bilim Teknik'e bir yazı yazan Prof. Dr. Mehmet Emin Özel, yazısını şu ifadelerle sonlandırıyor, Carl Sagan'ın bıraktığı mirası sürdürme çabalarının önemini şöyle tekrarlıyordu:

… Vakıf yönetimi, şenlik sırasında Prof. Sagan'ın son yayımlanan kitabı Karanlık Dünyada Bilimin Mum Işığı'nı Türk okuyucusuna sunmayı planlıyor ve bu mutluluğu kendisi ve ülkemiz kamuoyuyla paylaşmayı umuyordu. Ne yazık ki artık Sagan'ın eserleri ile yetinmek ve onun bıraktığı yerden devam etme görevini daha yüksek bir heyecanla sürdürmek durumundayız.

Ülkemizde, bilimi sevdirme ve tanıtma çabasıyla çeşitli konferanslara, televizyon ve radyo konuşmalarına katılarak ve yazılar yazarak bilim karşıtlığıyla savaşını sürdüren Prof. Özel, 1970 yılında ODTÜ Fizik bölümünden mezun olduğu günden bu yana öğretim üyesi ve öğretmen olarak, onlarca yüksek lisans ve doktora öğrencisi yetiştirmiş; binlerce öğrenciye ve bilim severlere yaptığı popüler bilim sunumları, TÜBİTAK tarafından defalarca basılan Gökyüzünü Tanıyalım kitabı ve yazdığı onlarca yazı ile insanlara ulaşmış ve onları bilimin ve astronominin güzelliği ile tanıştırmıştır.

Bilim kültürünün ne denli çekici olabileceğini bizlere tekrar hatırlatan bu küçük notumuzda; heyecan dolu bilim insanlarının, bilim meşalesiyle etraflarını nasıl aydınlattıklarını görebiliyoruz. Biz yeni nesillerin görevi olan bilimin meşalesini taşımak ve toplumları aydınlatmayı sürdürmek, bizlere bu konuda örnek olan hocalarımızdan alıp gururla taşıyacağımız bir mirastır.