Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Elixir Sulfanilamide Trajedisi: 1930'larda Bir Bakteriden Kurtulma Çabası, Az Daha Büyük Bir Felakete Dönüşüyordu!

Elixir Sulfanilamide Trajedisi: 1930'larda Bir Bakteriden Kurtulma Çabası, Az Daha Büyük Bir Felakete Dönüşüyordu! Flickr
S.E. Massengill'in ürettiği Elixir Sulfanilamide
4 dakika
5,073
Tüm Reklamları Kapat

1927’de Bayer Patoloji ve Bakteriyoloji Enstitüsü’nün direktörü olarak atanan Alman patolog ve bakteriyolog Gerhard Domagk, enstitüde sentezlenen her boyanın Streptokok (Streptococcus) kültürleri (in vitro) üzerindeki etkisini incelemeye başladı. 1932 yılında Domagk, yeni sentezlenen bir boya olan ve kırmızı renk veren Prontosil Rubrum adı verilen sülfamidokrisoidin ile çalışmaya başladı.

Domagk, deneyler sonucunda boyanın in vitro bir etkisini gözlemlemeyince, Streptokok enjekte edilmiş farelerdeki (in vivo) etkisini incelemeye karar verdi. Çalışmasında kontrol grubundaki 14 fareye Streptokok ile enfekte olduktan sonra hiçbir tedavi uygulanmadı, 12 fare ise Streptekok ile enfekte olduktan sonra yüksek dozda Prontosil ile tedavi edildi. Deneyin sonuçları şaşırtıcıydı: Tedavi edilen farelerin tümü hayatta kalırken, kontrollerin tümü birkaç gün içinde öldü.

Tüm Reklamları Kapat

Daha sonraki çalışmalar sonucunda molekülün kırmızı rengi üreten triaminobenzen ve aktif kısım olan p-aminobenzen sülfonamid (sülfanilamid) olarak iki kısımdan oluştuğu keşfedildi. Pasteur Enstitüsü’nde ilacın aktif maddesine bağırsak bakterileri tarafından metabolize olduğu belirlenince, Domagk’ın neden bakteri kültürlerinde ilacın belirgin bir etkisini gözlemlemediği de açıklanmış oldu.

Gerhard Domagk
Gerhard Domagk
Science History Institute

Prontosil, Dr. Domagk’ın kızı ve Başkan Franklin D. Roosevelt’in oğlu da dahil olmak üzere Streptokok enfeksiyonu tedavisi için insanlarda denenmeye başlandı. Tedaviyle ilgili olumlu raporlar, ilacın sistemik bakteri enfeksiyonlarında etkili olabilecek ilk ajan olarak tanınmasını sağladı. Gerhard Domagk, Prontosil'in keşfi için 1939 Nobel Tıp Ödülü'nü kazandı.

Tüm Reklamları Kapat

Ancak sessiz bir fırtına geliyordu: İleriki yıllarda yapılan çalışmalar sonucu sülfanilamidin bakterilerde folat sentezini katalize eden dihidropterat sentetaz (DHPS) adlı enzimi inhibe ettiği tespit edildi. Esansiyel bir besin öğesi olan folat, insan gibi memeli hayvanlar tarafından besin yoluyla alınır, fakat bakteriler bu vitamini sentezler. Sülfanilamid nedeniyle folat sentezi yapamayan bakteriler bölünemezler.

Prontosil'in aktif maddesine redüksiyonu
Prontosil'in aktif maddesine redüksiyonu
Wikimedia Commons

Prontosil'in sentezlendiği yıllarda patent sınırlamaları olmadığı için birçok farmasötik şirket tarafından sülfanilamid türevleri üretilmeye başlandı. Bunlar arasında pnömoniyi tedavi etmek için kullanılan sülfapiradin; hem pnömoni hem de stafilokok enfeksiyonlarına karşı kullanılan sülfatiyozole; pnömonokok, streptokok ve stafilokok enfeksiyonlarını tedavi etmek için kullanılan sülfadiazin; ve dizanteri için sülfaguanadin gibi ilaçlar da yer almaktadır. Hazırlanan ilaçlar, Amerikan Tıp Derneği (İng: "American Medical Association" veya kısaca "AMA") tarafından kullanım onayı aldı.

1937 yılına gelindiğinde, küçük bir şirket olan S. E. Massengill, sık sık Streptokok enfeksiyonları sonucu boğaz ağrısından mustarip çocuklar için sülfanilamidin sıvı formülasyonuna ihtiyaç duyulduğunu fark etti. O dönemlerde suda çözünmeyen sülfanilamidi sıvı hale getirmek için uygun çözücü bulunmadığından, böyle bir formülasyon da pek mümkün değildi.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Uygun bir çözücü bulmak için yapılan çalışmalarda, şirketin baş kimyageri Harold Cole Watkins, renksiz, nispeten kokusuz ve tatlı bir çözücü olan dietilen glikolün en iyi sonucu verdiğini belirledi. Böylelikle %10 sülfanilamid, %72 dietilen glikol ve %16 sudan oluşan pembe ahududu aromalı bir formülasyon hazırlandı. Elixir Sulfanilamide adı verilen ilaç, şirketin kontrol laboratuvarında sadece tat, görünüm ve koku açısından test edildi; fakat karışım üzerinde toksisite testi yapılmadı.

Bu nedenle, normalde antifriz olarak kullanılan ve ölümcül bir zehir olan dietilen glikol içeren formülasyon onaylandı. O zamanlar gıda ve ilaçlar yasası, yeni ilaçlar üzerinde güvenlik araştırmalarının yapılmasını gerektirmiyordu. Zararlı ilaç satmak, şirketlerin itibarına zarar verebilirdi; ancak bu, "yasa dışı" değildi.

S. E. Massengill, hemen Elixir Sulfanilamide'in seri üretimine başladı ve ülkenin her yerine 633 adet sevkiyat gönderdi. Eylül ayındaki ilk sevkiyatlardan sonra Amerikan Tıp Birliği (AMA), Oklahama'daki doktorlardan bilinmeyen bir sülfanilamid bileşiğinin ölümlere neden olduğuna dair raporlar aldı.

S. E. Massengill’den gelen ilaç numunelerini inceleyen bilim insanı Frances Oldham Kelsey, ilacın içeriğindeki dietilen glikolü toksik madde olarak belirledi. Bunun üzerine hemen Elixir Sulfanilamide'in zehirli ve ölümcül olduğuna dair bir uyarı yayınladı. Müfettişler satılan ilaçların takibini yaparak iadesini sağlamakla görevlendirildi. Bu çok zor bir işti, çünkü reçetesiz alınan ilaçlara ek olarak, çoğu durumda reçetelerdeki hasta bilgileri eksik veya yanlıştı.

Elixir Sulfanilamide içeriğindeki toksik maddeyi tespit eden Frances Oldham Kelsey
Elixir Sulfanilamide içeriğindeki toksik maddeyi tespit eden Frances Oldham Kelsey
Wikimedia Commons

Dağıtımı yapılan ilacın büyük bir kısmının hastalara satılmadan önce geri çekilmesine rağmen bu ihmalin bilançosu çok ağır oldu. Elixir Sulfanilamide'e maruz kalan 353 hastadan 105’i, 34 çocuk ve 71 yetişkin, kısa süre sonra akut böbrek yetmezliğinden öldü. Eğer sevk edilen ilaçların tümü satılmış olsaydı, ölü sayısının 4.000'i geçmiş olacağı tahmin ediliyor.

Tüm Reklamları Kapat

Bu kulağa korkutucu gelse de, 1930 yılında Steptokok kaynaklı hastalıklardan biri olan kızıl nedeniyle 2.650, 1931 yılındaysa aynı sebeple 2.279 kişinin öldüğü düşünülecek olursa, bu felaketin boyutlarının, tedavi etmeye çalıştığı hastalık grubunun ölümcüllüğünün çok altında kaldığı fark edilmelidir. Streptokok bakterileri kızıl hastalığına ek olarak boğaz iltihabı, impetigo, nekrotize fasilit gibi birçok diğer ölümcül olabilen hastalığa daha neden olmaktadır.

Yine de kamuoyunda büyük bir kargaşaya yol açan bu trajedi, Kongre'yi, Başkan Roosevelt'in imzaladığı Gıda, İlaç ve Kozmetik Yasası'nı (İng: Federal Food, Drug, and Cosmetic Act veya kısaca "FFDCA") geçirmeye teşvik etti. Bu mevzuat, piyasaya sürülecek yeni ilaçların toksisite testinin yapılmasını zorunlu hale getirerek ilaç endüstrisindeki regülasyonları arttırdı. Yeni ilaçların test edilmesi konusunda alınan önlemler, Amerika Birleşik Devletleri’ni, Elixir Sulfanilamide trajedisinden 25 yıl sonra yaşanan büyük bir felaket olan talidomit trajedisinden korudu.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
22
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 15
  • Bilim Budur! 6
  • İnanılmaz 5
  • Korkutucu! 5
  • Üzücü! 4
  • Grrr... *@$# 4
  • Muhteşem! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Güldürdü 3
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Umut Verici! 2
  • İğrenç! 2
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/10/2023 17:11:59 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10850

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Göğüs
Bilgi
Patlama
Öğrenme
Genetik Müdahale
Homo Sapiens
Elektron
Hayatta Kalma
Hastalık Yayılımı
Hematoloji
Sanat
Irk
Nadir
Jinekoloji
Sinirbilim
Biyografi
Epistemik
Uzay
Galaksi
Tercih
Kimyasal Bağ
Bilgisayar
Ribozim
Önyargı
Atom
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Büyük Elmas Yalanı: Aşıkları Nasıl Kandırıyorlar?
Büyük Elmas Yalanı: Aşıkları Nasıl Kandırıyorlar?
Oppenheimer Kumarı: Tek Bir Atom Bombası Dünyayı Yok Edebilir mi?
Oppenheimer Kumarı: Tek Bir Atom Bombası Dünyayı Yok Edebilir mi?
Evrendeki En Sıcak Şey, Ne Kadar Sıcak Olabilir?
Evrendeki En Sıcak Şey, Ne Kadar Sıcak Olabilir?
Büyük Deprem Nerede, Ne Zaman ve Ne Büyüklükte Olacak? | Deprem Tahmini!
Büyük Deprem Nerede, Ne Zaman ve Ne Büyüklükte Olacak? | Deprem Tahmini!
Karadeliğin İçinden Kurtulabilir miydiniz?
Karadeliğin İçinden Kurtulabilir miydiniz?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
E. Dilek, et al. Elixir Sulfanilamide Trajedisi: 1930'larda Bir Bakteriden Kurtulma Çabası, Az Daha Büyük Bir Felakete Dönüşüyordu!. (21 Ağustos 2021). Alındığı Tarih: 3 Ekim 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10850
Dilek, E., Bakırcı, Ç. M. (2021, August 21). Elixir Sulfanilamide Trajedisi: 1930'larda Bir Bakteriden Kurtulma Çabası, Az Daha Büyük Bir Felakete Dönüşüyordu!. Evrim Ağacı. Retrieved October 03, 2023. from https://evrimagaci.org/s/10850
E. Dilek, et al. “Elixir Sulfanilamide Trajedisi: 1930'larda Bir Bakteriden Kurtulma Çabası, Az Daha Büyük Bir Felakete Dönüşüyordu!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 21 Aug. 2021, https://evrimagaci.org/s/10850.
Dilek, Elif. Bakırcı, Çağrı Mert. “Elixir Sulfanilamide Trajedisi: 1930'larda Bir Bakteriden Kurtulma Çabası, Az Daha Büyük Bir Felakete Dönüşüyordu!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, August 21, 2021. https://evrimagaci.org/s/10850.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close