Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Teizm ve Natüralizm: Hassas Ayar Argümanı ve Eleştirisi (Sean Carroll)

7 dakika
22,385
Teizm ve Natüralizm: Hassas Ayar Argümanı ve Eleştirisi (Sean Carroll) A Moment Worth
Bir saat ustası saate hassas ayar yaparken...
Evrim Ağacı Akademi: Evrim, Bilim ve Din Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrim, Bilim ve Din yazı dizisinin 15 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Teistik Olasılık Skalası (Dawkins Skalası) ve Alternatif Din Felsefesi Tutumları" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Haydi, ikinci argüman olan “hassas ayar” teolojik tartışmasına gidelim. Şunu hemen mutlulukla itiraf edebilirim ki olay kozmolojiye geldiğinde teistlerin elindeki en iyi sav “hassas (ince) ayar” argümanıdır. Çünkü oyunu kuralına göre oynar, elinizde fenomenler vardır. Parçacık fiziği ve kozmolojiye dair parametreler vardır.       

Sonra iki farklı model karşınıza çıkar: Teizm ve natüralizm.          

Siz de hangi modelin verilerle en iyi şekilde örtüştüğünü karşılaştırırsınız. Bu genel yaklaşımı kutluyorum. Her şey bir tarafa, yine de hala berbat bir argümandır. Hatta hiç ikna edici değildir. Size, bu sözüm ona “hassas ayar” problemine teizmin niçin bir çözüm getiremediğine dair 5 kısa sebep vereceğim.    

Tüm Reklamları Kapat

İlkin söylemeliyim ki bir “hassas ayar” sorununun var olduğuna hiç de ikna olmuş değilim. Çünkü Dr. Craig'in öne sürdüğü herhangi bir kanıt yok. Şu bir gerçek ki doğanın parametrelerini değiştirirseniz yerelde gözlemlediğimiz şartlar büyük oranda değişir. Bunu elbette kabul ederim. Ama “parametreler değiştiğinde hayatın var olamayacağı” argümanını kabul edemem.

Biri bana yaşam için gerekli olan koşulları söylerse, elbette kabul etmeye başlarım. Mesela yaşamın tanımı nedir? Eğer sadece bilgi işleme, düşünme gibi şeylerse devasa sayıda ihtimal vardır. Kulağa bilimkurgu gibi geliyor çünkü siz evrenin parametrelerini değiştiriyorsunuz ya, o yüzden sonuçlar da kulağa bir bilimkurgu romanından geliyor gibi olacaktır. Ama maalesef evrenin koşulları çok farklı olsaydı yaşamın var olup olmayacağını bilemiyoruz. Çünkü sadece gözümüzün önündeki evreni görüyoruz.      

İkinci olarak, tanrı herhangi bir şeye hassas ayar verme ihtiyacı duymayacaktır. Elektronun kütlesi, yerçekimi kuvveti gibi fiziğin ve kozmolojinin parametreleri hakkında konuşuyoruz. Ve sonra diyoruz ki “Bunlar belli değerler olmasaydı, o zaman yaşam var olmazdı”. Bu, tanrıyı gerçekten küçümsüyor ki bence teistlerden gelebilecek şaşırtıcı bir düşünce. Teizmde hayat bütünüyle fiziksel değildir. Natüralizmin tersine, sadece atom yığınlarının bir araya gelmesiyle ortaya çıkan bir şey değildir. Bence, atomlar ne yapıyor olursa olsun, tanrı yine de yaşamı yaratabilmelidir. Tanrı elektronun kütlesini umursamaz, canı ne isterse onu yapar.         

Gerçekten de, içinde yaşamın var olması için evrenin fiziksel parametrelerinin belli değerler alması gerektiğini söyleyebileceğiniz tek çerçeve natüralizmdir.      

Tüm Reklamları Kapat

Üçüncü kısma gelirsek, orada öylece var olduğunu düşündüğünüz hassas ayarlar evreni daha iyi anlamaya başladığınızda ortadan kaybolabilir. Daha anlaşılır hale gelebilir. Teistlerin vermeyi sevdiği meşhur bir örnek vardır, hatta kozmologlar bile bunun üzerine yeterince düşünmemişlerdir. Evrenin erken zamanlarındaki genişleme oranı 10^60'ta 1’e sabittir. Bu, kalem kağıtla yapabileceğiniz kaba bir hesaplamadır. Ama bu örnekte daha iyisini yapabilir ve genel göreliliğin denklemlerine başvurabilirsiniz; oradan olasılığın kesin ve doğru bir türevini elde edebilirsiniz. Doğru denklemleri kullanarak aynı soruyu sorarsanız olasılığı 1 olarak bulursunuz. Biri hariç erken evren kozmolojilerine dair bütün hesaplamalar, evrenin uzun süre var olması ve yaşamın var olması için gereken doğru genişleme oranını bulmuştur. Tüm parametrelerin bu paradigmaya uyduğunu söyleyemem. Ama cevabı bulana kadar onların hassas ayar olduğunu kesinlikle iddia edemeyiz.       

Dördüncüsüne gelirsek, kozmolojik çoklu evren şeklinde, bariz ve kolay natüralist bir açıklama vardır. İnsanlar çoklu evren hakkında endişe etmeyi sever, kulağa abartılı gelir çünkü. Ben ise çoklu evrenin inanılmaz derecede basit olduğunu iddia ediyorum. Bu bir teori değil. Evren ardına evren yaratan şık, küçük ve kendi kendine yeten fiziksel teorilerden hareketle yapılan bir kestirim sadece. 

Tüm evrenin koşullarının şu anki koşullara benzediğini düşünmemizi gerektirecek hiçbir sebebimiz yok. Ama daha önemlisi, eğer çoklu evreni başlangıç noktanız olarak alırsanız tahminlerde bulunabilirsiniz. [Farklı parçalardan oluşan] bir toplulukta yaşıyoruz ve etrafımızda bulunup bizi farklı formlara sokan ihtimalleri öngörebilmeliyiz. Kozmolojide çoklu evrenle ilgili makalelerde şöyle grafikler görürsünüz. Çoklu evrendeki diğer koşullara bakarak karanlık maddenin yoğunluğunu bulmaya çalışırsınız. 

Böylesi grafikleri ince ayarı açıklayarak tanrı kavramını savunmaya çalışan teolojik makalelerde göremezsiniz çünkü teizm tanımı iyi yapılmış bir şey değildir.  

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 50₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Beşinci ve en önemlisi, teizm bir açıklama getirmede başarısızdır. Evrenin hassas bir ayara sahip olduğunu ve natüralizmin bunu çözemeyeceğini düşünseniz bile. Teizm bunu kesinlikle çözemez. Eğer çözebileceğini düşünüyorsanız ve eğer oyunu kuralına göre oynarsanız, diyebileceğiniz şey şudur: “Teizmde benim öngördüğüm evren budur ve ben bunu verilerle karşılaştırıp onlarla uyumlu olup olmadığını göreceğim.” Nasıl bir evren beklerdik?    

Ben de tekrar tekrar şunu iddia ediyorum ki beklediğimiz evren teizmle değil natüralizmle eşleşir. Bu yüzden ayar miktarı için -ki isterseniz buna yaşamın oluşması için gerekli olan evrenin fiziksel parametreleri deyin- yeterli miktarda ayar umabilirsiniz ama fazlası değil. Natüralizmde fiziksel bir mekanizma, yaşamın varoluşuyla alakası olmayan aşırı yüksek değerler nedeniyle altüst olabilir. Hatta bu tam da gözlediğimiz şeydir. Mesela erken evrendeki entropi yaşama olanak sağlayan değerlerden çok çok çok çok daha azdı.

Teizmde, parçacık fiziğindeki parçacık ve parametrelerin, yaşamın ve belli nedenlerden dolayı tasarlanmış yapıların var olması için yeterli olacağını umabilirsiniz. Oysa natüralizmde onların bir çeşit rastgelelik içinde olmasını beklersiniz. Ve tam da rastgelelik içindedirler.                    

Teizmde, yaşamın evrende özel bir rol oynadığını beklersiniz. Natüralizmdeyse hayatınız çok önemsiz olacaktır. Umarım bunu söylemek zorunda değilimdir, evrenin devasalığı düşünüldüğünde yaşam çok önemsizdir. Burada Hubble Teleskobuyla çekilmiş bir fotoğraf görüyorsunuz, gözlemlenebilir evrenimizdeki yüz milyarlarca galaksiden sadece birkaç yüz tanesi. Kozmolojik hassas ayar için yapılan teistik açıklama sizden bu fotoğrafa bakmanızı ve şöyle demenizi bekler: "Bunun niye böyle olduğunu biliyorum çünkü benim var olabilmem ya da bizlerin burada var olabilmesi için.” Ama kendimizle ilgili anlattığımız böylesi pohpohlayıcı hikayeleri doğrulayan evrene dair herhangi bir deneyimimiz yoktur.

Aslında ben, teizmin evrenin ince ayarını açıklamadaki başarısızlığını ibretlik buluyorum çünkü teizmin natüralizmden daha iyi bir teori olamadığı diğer mevzuların anlaşılmasını sağlıyor. Tekrar ve tekrar yapmanız gerekense, teizm ve natüralizm altında beklentilerinizin karşılaştırılması. Bunu yaptığınızda tekrar ve tekrar natüralizmin kazandığını göreceksiniz.   

Şimdi bu beklentilere kısaca değineceğim. Önemli olan tek tek argümanlar değil, bunların oluşturduğu birikimsel etkidir.        

Tüm Reklamları Kapat

Eğer teizm gerçekten doğru olsaydı tanrıyı bulmak zor olmazdı. Tam olarak apaçık olurdu. Oysa, natüralizmde de insanlar tanrıya inanabilir ama tanrının temelleri zayıftır. Teizmde dini inançların evrensel olmasını beklersiniz. Tanrının şu ya da bu ilkel kabileye binlerce yıl önce özel mesajlar yollamasının bir gerekçesi yoktur. Niye herkese yollamasın ki? Oysa natüralizmde farklı yerel şartlarda gelişen birbiriyle tutarsız farklı dini inançlar beklersiniz.          

Teizmde istikrarlı bir biçimde uzun zaman süren dini doktrinler beklersiniz. Natüralizmdeyse sosyal şartlara uyum sağlamasını beklersiniz.     

Teizmde dinin ahlaki öğretilerinin insanı aşan ve ilerici olmasını; sözgelimi, cinsiyet ayrımcılığına veya köleliğe karşı olmasını beklersiniz. Natüralizmdeyse yerel değerleri yansıtmasını beklersiniz, bazen iyi kurallar bazense kötü kurallar olabilir.                 

Tüm Reklamları Kapat

Teizmde, kutsal metinlerin bize ilginç bilgiler vermesini; örneğin, hastalık yapıcı mikrop teorisinden bahsetmesini ve bize yemekten önce ellerimizi yıkamamız gerektiğini söylemesini beklersiniz. Natüralizmdeyse kutsal metinlerin karmakarışık olmasını, yani bazı iyi ve şiirsel kısımların yanında sıkıcı ve mitolojik kısımların da olmasını beklersiniz.

Teizmde biyolojik formların tasarlanmış olduğunu beklersiniz. Natüralizmdeyse yaşam formları evrimsel tarihin büklümlerinden türemişlerdir.       

Teizmde zihinler bedenden bağımsız olmalıdır. Natüralizmdeyse yaralanmışsanız, yorgunsanız ya da henüz kahvenizi içmediyseniz kişiliğiniz değişebilir. Teizmde "kötü" sorunsalını çözebileceğinizi umarsınız: Tanrı özgür irademizin olmasını istemektedir. Ama o zaman evrende böylesi rastgele bir zulüm olmamalıydı, yaşam temelde adil olmalıydı.           

Tüm bunların sonunda teizmde evrenin mükemmel olması; natüralizmdeyse bir tür karmaşa olması beklenir. Ki karmaşa oluşuna dair çok güçlü deneysel kanıtlar mevcut.       

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Klasikler Seti 2 (8 kitap)

Ağaçlar
“Üzgün olduğumuzda ve hayata katlanamadığımızda bir ağaç şöyle konuşabilir bizimle: Sus! Bak bana! Yaşamak kolay değil, yaşamak zor değil. Bunlar çocuksu düşünceler. Bırak konuşsun içindeki Tanrı, o zaman susacaklar. Yolun seni anandan ve yurdundan uzaklaştırdığı için endişelisin. Ama attığın her adım, her yeni gün seni anana yaklaştırır. Orası ya da şurası değildir yurdun. Yurt ya içindedir ya da hiçbir yerde.

Yollara düşme özlemiyle kederlenir yüreğim, akşamları rüzgârda uğuldayan ağaçları duyduğumda. Sessizce, uzun uzun dinlerseniz, bu özlemin esası da anlamı da çıkar ortaya. Sanıldığı gibi acıdan kaçıp gitme arzusu değildir bu. Yurda, ananın belleğine, hayatın yeni kıssalarına duyulan özlemdir. Eve götürür insanı. Her yol eve götürür, her adım doğumdur, her adım ölümdür, her mezar anadır.

Böyle uğuldar ağaç, çocuksu düşüncelerimizden ürktüğümüz akşam vakitlerinde. […] Ağaçları dinlemeyi öğrenen, ağaç olmayı arzulamaz artık. Kendisi dışında başka bir şey olmayı arzulamaz. Yurt budur. Mutluluk budur.”

Resimli Başyapıtlar: Aurélia

Gérard de Nerval

Resimleyen: Ali Çetinkaya

“Yavaş yavaş aydınlanan belirsiz bir yeraltıdır uyku, burada gölgeden ve gecenin içinden, arafı mesken tutmuş, ciddiyetle hareketsiz duran soluk siluetler çıkagelir.”

Nerval rüyaları bildiğimiz dünyayla gerçeküstü dünya arasındaki iletişimi sağlayan bir vasıta olarak görür. Yazıları onun mantık ve tutarlılıkla kuvvetli bağını sarsan hayaller ve fantezilerle doludur. Bunun en önemli örneklerinden biri olan ve en önemli eseri kabul edilen Aurélia’da düşle gerçeklik, delilikle yaratıcılık arasındaki belirsiz, gizemli çizgiyi, kendi ruhsal deneyim ve arayışlarından yola çıkarak inceliyor.

Fransız romantizminin önemli yazar ve şairlerinden, sembolizm ve gerçeküstücülük akımını olduğu kadar T. S. Eliot, Ahmet Hamdi Tanpınar, Charles Baudelaire ve Marcel Proust gibi pek çok yazarı etkilemiş Nerval eşsiz ve zarif edebi üslubuyla saflık, kaybedilmiş gençlik, kendini gerçekleştirme ve güzellik ideallerini yansıtan imgeleri Aurélia’da buluşturuyor.

Resimli Başyapıtlar: Beyaz Geceler

Fyodor Mihayloviç Dostoyevski

Resimleyen: Nicolai Troshinsky

“Hayalperest eski hayallerinin arasında, külleri karıştırır gibi, soğumuş yüreğini yeniden ısıtacak, onu yeniden hayata döndürecek bir kıvılcım arar boş yere. Bulacağı kıvılcımla sönen o güzel hayallerinin ateşini yeniden yakacak, kanını kaynatan, mutluluk gözyaşları döktüren müthiş düşlerine tekrar kavuşacaktır.”

Sekiz yıldır yaşadığı St. Petersburg’da kimseyle yakınlaşamamış ama şehri evleriyle, yüzleriyle ezbere bilen yalnız, kederli, hayalperest bir genç adamın dört beyaz gecesinin öyküsü bu.

Hayalperestimiz sıradan gece yürüyüşlerinden birinde Nastenka’yla karşılaşır. Hayatın yabancısı bu ikili kısa sürede hikâyelerini, dertlerini, hayallerini paylaşacak kadar yakınlaşır; birlikteyken kederleri, huzursuzlukları uğramaz yanlarına; geceleri ve ruhları aydınlanır. İnsanın tek başınalığı, kalbini birine korkusuzca açabilmesinin imkânıyla bir aradadır Beyaz Geceler’de. Bu imkân bir an kadar bile olsa, “Böyle bir an ömrü boyunca yetmez mi insana?”

Dünya edebiyatının en güçlü yazarlarından Dostoyevski’nin külliyatında kendine has, ayrı bir yeri olan Beyaz Geceler’in zarif ve yalın üslubuna bu kez Nicolai Troshinsky’nin büyüleyici çizimleri eşlik ediyor.

Resimli Başyapıtlar: Dönüşüm

Franz Kafka

“Gregor Samsa bir sabah yatağında huzursuz düşlerden uyandığında kendini dev bir böceğe dönüşmüş olarak buldu. Kabuklu sert sırtının üzerinde yatıyor, başını birazcık yükselttiğinde, kayıp düşmek üzere olan yorganın tepesinde zar zor tutunduğu kahverengi, bombeli ve yay şeklinde şeritlerle bezeli karnını görüyordu. Gövdesine göre acınacak incelikteki pek çok bacağı gözlerinin önünde çaresizlikle titreşiyordu.”

Kafka işte bu sarsıcı, tuhaf cümlelerle başlıyor yirminci yüzyılın en etkileyici eserleri arasında yer alan Dönüşüm’e.

Keskinliği ve yalınlığıyla Kafka’nın edebi yoğunluğunu en iyi anlatan bu başyapıt, Arjantinli çizer Luis Scafati’nin hayal gücüyle birleşince, ortaya seyre doyulmaz bir edebi ziyafet çıkıyor.

“Kafka’nın sanatı okuyucuyu onu yeniden okumaya zorluyor. Eserlerinin sonları –ya da olmayan sonları– açık açık ifade edilmeyen, ama hikayenin başka bir bakış açısıyla yeniden okunmasını gerektiren açıklamalar sunuyor.”

Albert Camus

“[Kafka] ziyadesiyle bürokratikleşmiş bir toplumun şiirsellikten yoksun kumaşını romanın o muazzam şiirine; bir adamın gayet sıradan öyküsünü… bir mite, destana, daha önce görülmemiş bir güzelliğe dönüştürüyor.”

Milan Kundera

Gizemli Bir Maske

Fernando Pessoa

Geç git, kuş, geç git, bana da geçip gitmeyi öğret!

Bir bilinmezlik olmayı seçen, yazma eylemini kendine özgü bir sahne yorumuyla icra eden, Modernizmin geç keşfedilen öncülerinden Fernando Pessoa başyapıtı sayılan Huzursuzluğun Kitabı’nda şöyle yazar: “Yaratmak uğruna kendimi yok ettim; kendi içimde o kadar dışıma attım ki kendimi, kendimin dışında varlık sürüyorum artık. Farklı oyuncuların farklı oyunlar oynadığı boş bir sahneyim ben.” Bu benzersiz günlük, Bernardo Soares imzalıdır. Şiirle yaşamış, yarattığı onlarca kimlik, karakter aracılığıyla modern şiire ve yazına mührünü, hayattayken yayımladığı tek Portekizce şiir kitabı ve üç İngilizce kitabın yanında koca bir bavul elyazmasıyla bırakmıştır Pessoa.

Martín López-Vega’nın hazırladığı bu seçki, Pessoa’nın baş aktörleri olarak nitelenen, kendisinin de öyle kurguladığı Alberto Caeiro, Ricardo Reis, Álvaro de Campos’un şiirlerinden bir seçmeyi Adolfo Serra’nın illüstrasyonlarıyla bir araya getiriyor.

Bugün, yapıtıyla ördüğü bulmaca hâlâ bütünüyle gün ışığına çıkmamışken, dünyanın başka coğrafyalarında başka “yaşayan karakter”lere kendine özgü bir bilgelikle dokunarak sözünü sürdürüyor Pessoa.

Dünyada ileri gitmek için ne kadar çok şey ödünç aldım!

Ne kadar ödünç şeyi sanki benimmiş gibi kullandım!

Ben kendim de, yazık ki, bana ödünç verilen şeylerden başka bir şey değilim.

Resimli Başyapıtlar: Kara Kedi

Edgar Allan Poe

“Yazmak üzere olduğum bu çılgın, ama bir o kadar da basit hikayeye inanmanızı beklemiyorum. Kendi aklım bile, olanları apaçık gördüğü halde, onları inkar ederken, sizden bunu beklemem delilik olur. Ama deli olmadığımı biliyorum, hayal görmediğimden de eminim. Yarın öleceğim için bugün içimi dökmem gerek.”

Edgar Allan Poe’nun gizemli ve karanlık dünyasına hoş geldiniz! Dehşeti, korkuyu, düş ile gerçeklik arasındaki muğlaklığı, insanın karanlık yüzünü ve çaresizliği anlatan Poe’nun tekinsiz öykülerine, bu kez Luis Scafati’nin eşsiz çizimleri eşlik ediyor. Büyük bir özenle kullandığı siyahın hakim olduğu çizimleriyle karanlık ve hassas bir dünyanın kapılarını aralayan Scafati ile duyduğu dehşetli ürperişi okuyucusuna iletmekte benzersiz bir dile sahip Edgar Allan Poe’nun öyküleri bir araya gelerek benzersiz bir atmosfer yaratıyor.

“Edgar Allan Poe’nun öykülerini çok sevdiğim için gerilim filmleri yapmaya başladım.”

Alfred Hitchcock

“Edgar Allan Poe, ona hayat veren nefesi üflemeden önce dedektiflik hikâyeleri neredeydi?”

Arthur Conan Doyle

Palto

Nikolay Gogol

Önüne ne pahasına olursa olsun ulaşacağı bir hedef koyan insanlar gibi kendini şimdiden daha hayat dolu hissediyor, karakteri güçleniyordu. Yürüyüşünde ve hareketlerinde kararsız ve ikircikli ne varsa gitmiş, gözlerinde yeni bir ateş parlamaya başlamıştı. Hatta en cüretkâr hayallerinde bazen paltosuna sansar kürkü bir yaka diktirmeyi bile kurar olmuştu.”

“Küçük adam”ın çektiği sıkıntılar, maruz kaldığı eşitsizlik ve acılar bu uzun öykünün başkahramanı Akakiy

Akakiyeviç’in hayatı üzerinden yalın bir gerçekçilikle anlatılıyor. Böylesi bir anlatım, her ne kadar dönemin Çarlık Rusya’sında büyük tepki alsa ve Gogol, Rus insanını aşağılamakla suçlansa da, Rus edebiyatında bir çığır açıyor. Elinizde tuttuğunuz bu muhteşem eseri daha önce yayınlanmış örneklerinden farklı kılan ise otuzdan fazla kitapta imzası olan ödüllü çizer Noemí Villamuza’nın büyüleyici çizimleri.

“Hepimiz Gogol’un Palto’sundan çıktık.”

Dostoyevski

“Gogol’un Palto’da sergilediği sanat, paralel doğruların kesişmekle kalmayıp, solucan misali kıvrılabileceklerine, karmakarışık hale gelebileceklerine işaret eder.”

Vladimir Nabokov

Resimli Başyapıtlar: Satranç

Stefan Zweig

Stefan Zweig’ın intihar etmeden kısa süre önce kaleme aldığı Satranç zulüm, saplantı, aklın gücü ve bu gücün yaratacağı kötülükleri ele alan ve yayımlandığından beri bütün dünyada büyük yankı uyandırmış bir klasik. Satranç tahtasının siyahı ve beyazı gibi iki kutbun –iyiyle kötünün, kibarla kabanın, insanla makinenin, akılla deliliğin, cehaletle bilginin, açgözlülükle tamahkarlığın– arasında, kendi içimizde bitmeyen bir satranç maçına devam eden bizim hikâyemiz…

New York’tan Buenos Aires’e giden bir gemide yolcular arasında Dünya Satranç Şampiyonu Mirko Czentovic de bulunmaktadır. Kaba, vurdumduymaz, cahil, açgözlü bir insan olsa da Czentovic tam bir satranç dehasıdır. Gemidekiler kendisiyle maç yapmak isterler. Genç satranç oyuncusu bu isteklerini geri çevirmez ve üst üste galip gelir, ta ki bir maç sırasında ağırbaşlı, çekingen bir yabancı ortaya çıkıp oyuna müdahale edinceye kadar. Bu yabancı uzun zamandır satranç tahtasına elini sürmediğini söylese de verdiği taktikler sayesinde maç berabere biter.

Akif Kaynar’ın karakterlerin iç dünyasını yansıtan, öykünün önemli noktalarını canlandıran resimleri de Zweig’ın bu ölümsüz klasiğini bambaşka bir boyuta taşıyor.

Devamını Göster
₺1,400.00
Klasikler Seti 2 (8 kitap)

Şimdi, ne düşündüğünüzü biliyorum. Diyorsunuz ki "Ama ben bunların tümünü açıklayabilirim." Açıklayabileceğinizi biliyorum, ben de açıklayabilirim. Tanrının niye böyle yaptığını geriye dönük sebeplerle (ex post facto) açıklamalar yapmak zor değil.             

Peki bu niye zor değil? Çünkü teizm iyi tanımlanmış bir şey değildir. Bilgisayar mühendisleri buna “hata” diyorlar, vasıf değil yani!        

Immanuel Kant’ın şu sözü meşhurdur: “Hiçbir Isaac Newton bir tutam çimin var oluşunu açıklayamayacaktır.” Başka bir deyişle, gezegenlerin hareketi için elbette bir fiziksel açıklama getirebilirsin, ama biyolojik organizma gibi zarifçe organize olmuş ve kompleks bir şey için asla bir açıklama getiremezsin. Tam da bunu yapan Charles Darwin'i hariç tutuyoruz tabii.      

Dr. Craig'in söylemini şöyle yineleyebiliriz: Evrende bir Isaac Newton daha olmayacak, ama bilim tarihine ve fiziğin günümüz durumuna dair bildiklerimiz bize daha iyimser olmamız gerektiğini söylüyor.

Teşekkürler.

Destek Olun

Bu video, Religion Debate tarafından hazırlanmış, Evrim Ağacı tarafından altyazılandırılmıştır. Eğer içeriği beğendiyseniz orijinal kaynağa destek olmak için, lütfen YouTube kanalına gidip videolarını beğenmeyi unutmayın.

Religion Debate kanalının bu videosunu orijinal dilinde ve İngilizce alt yazılı olarak buradan seyredebilirsiniz:

Evrim Ağacı, sizlerin sayesinde bağımsız bir bilim iletişim platformu olmaya devam edecek!

Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...

O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...

O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.

Avantajlarımız
"Maddi Destekçi" Rozeti
Reklamsız Deneyim
%10 Daha Fazla UP Kazanımı
Özel İçeriklere Erişim
+5 Quiz Oluşturma Hakkı
Özel Profil Görünümü
+1 İçerik Boostlama Hakkı
ve Daha Fazlası İçin...
Aylık
Tek Sefer
Destek Ol
₺50/Aylık
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
121
2
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu Makale Sana Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 28
  • Bilim Budur! 13
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 11
  • Muhteşem! 10
  • İnanılmaz 7
  • Merak Uyandırıcı! 6
  • Umut Verici! 4
  • İğrenç! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 09/05/2025 08:07:38 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7638

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Size Özel
Makaleler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
S. Carroll, et al. Teizm ve Natüralizm: Hassas Ayar Argümanı ve Eleştirisi (Sean Carroll). (5 Mart 2019). Alındığı Tarih: 9 Mayıs 2025. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7638
Carroll, S., Demiryay, M., Özdil, A. Ş. (2019, March 05). Teizm ve Natüralizm: Hassas Ayar Argümanı ve Eleştirisi (Sean Carroll). Evrim Ağacı. Retrieved May 09, 2025. from https://evrimagaci.org/s/7638
S. Carroll, et al. “Teizm ve Natüralizm: Hassas Ayar Argümanı ve Eleştirisi (Sean Carroll).” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Translated by Mehmet Demiryay, Evrim Ağacı, 05 Mar. 2019, https://evrimagaci.org/s/7638.
Carroll, Sean. Demiryay, Mehmet. Özdil, Ayşegül Şenyiğit. “Teizm ve Natüralizm: Hassas Ayar Argümanı ve Eleştirisi (Sean Carroll).” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Translated by Mehmet Demiryay. Evrim Ağacı, March 05, 2019. https://evrimagaci.org/s/7638.

Bize Ulaşın

ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close