Tardigradlar, Toplanın: Bu Sefer Uluslararası Uzay İstasyonu'na Gidiyoruz!

Sitemizde şimdiye kadar tardigradların pek çok dayanıklılık özelliğine ve bu özelliklerinin keşfi ile yapılmış pek çok çalışmadan bahsettik. Kaçınılmaz bir şekilde bu çalışmalardan en merak uyandırıcı olanlar, Tardigradlar ve Uzay başlığı altındaki yazılarımızdı. Tardigradlar hakkındaki tüm yazılarımıza buradan ulaşabilirsiniz.

2019 senesinde tardigradları içeren yepyeni bir uzay misyonu ile karşılaşmıştık. Bu uzay misyonunda tardigradlar, artık düşük dünya yörüngesindeki deneyler ile sınırlı kalmayıp Ay yüzeyine yerleştirilecekti. Ne yazık ki İsrail tarafından yürütülen Ay Misyonu'nda Beresheet adlı uzay aracının iniş takımlarında meydana gelen arızadan dolayı araç, Ay yüzeyine çakıldı.

Elbette ki böylesine bir senaryo ile kimse karşılaşmak istemezdi, fakat taşımış olduğu canlılar böylesine bir senaryodan kurtulabilecek belki de tek hayvan türü olarak karşımıza çıkmaktaydı. Beresheet'in içerisinde Ay yüzeyine çarpan tardigradlar, tam anlamı ile "Ay yüzeyine saçılmışlardı", ancak saçılan tardigradların dahil oldukları deney düzeneği gereği, etrafları bir çeşit reçine ile kaplanmış, desikasyona (sudan arındırma) uğratılmış ve uzuvları geri çekilmiş fıçı (tun) formundaydılar. Kriptobiyoz adı verilen bu durum, tardigradların hareket etme, üreme ve beslenme gibi davranışları sergilemelerine engel olmaktaydı. Bu nedenle tardigradlar Ay'ı henüz işgal edemese de Ay yüzeyindeki abiyotik koşullara (pH, basınç, UV, sıcaklık vb.) dayanarak, Ay yüzeyine yapılacak ikinci bir sefer ile toplanıp Dünya'da yeniden hayat bulabilirler.

Bir önceki paragrafta dile getirdiğimiz hayatta kalma ihtimali, haberi duyan herkesin aklında tek bir soru belirmesine sebep olmuştu: Tardigradlar bu felaketten sağ kurtulabilirler miydi? Birçok tardigradalog, konuyla ilgili verdikleri demeçlerde, tardigradların bu tür bir felaketten sağ çıkabilme ihtimali olan tek hayvan grubu olduğunu dile getirdiler. Çarpışmanın ardından yaklaşık 2 sene geçti ve kimse henüz tardigradları oradan almaya gitmedi. Bu sorunun ilerleyen yıllarda cevap bulması bekleniyor, fakat bu soru cevaplanana kadar, araştırmacılar yepyeni bir uzay misyonu için tardigradları yeniden göreve çağırıyorlar.

SpaceX'in 3 Haziran 2021'de Uluslararası Uzay İstasyonu'na gönderdiği Falcon 9 roketinde yaklaşık 5000 adet tardigrad bulunuyordu. Anlaşılacağı üzere mikrometrik boyutları olan küçük arkadaşlarımız tardigradlar, 2019 senesinden sonra yeniden uzaya yelken açıyor. 22. kargo ikmal misyonunda Hücre Bilimi-04 adı verilen deney düzeneğinde, bu defa tardigradların uzay stresine karşı göstereceği direncin genetik izleri keşfedilmek isteniyor.

Son zamanlarda tardigradlar ile ilgili yapılan çalışmaların birçoğu, dayanıklılıklarını sağlayan gen bölgelerinin tespitine ve bu genlerin tespitinin ardından farklı canlılara aktarımına dayanmaktadır. Haliyle uzay şartlarının tardigrad genleri üzerindeki etkisinin keşfi yapıldığında uzay araştırmalarında bir dönüm noktası olacağı öngörülmektedir. Konuyla ilgili olarak baş araştırmacı Thomas Boothby şöyle diyor:

Uzay, Dünya'daki koşullara evrimleşmiş insanlar da dahil olmak üzere organizmalar için gerçekten zorlu bir ortam olabilir. Yapmak istediğimiz şeylerden biri, tardigradların bu ortamlarda nasıl hayatta kaldıkları, çoğaldıkları ve kullandıkları hileler hakkında bir şeyler öğrenip öğrenemeyeceğimizi ve onları astronotları korumak için uyarlayıp uyarlayamayacağımızı anlamaktır.

Tardigradların yer aldığı Hücre Bilimi-04 adı verilen deney düzeneği, aslında birden fazla amaca sahiptir. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

• Amaç 1: Uluslararası Uzay İstasyonu'nda tardigradları bekleyen zorlu koşullarda, tardigrad nesillerinin gen ekspresyonlarındaki (genin ifade edilmesi) değişiklikleri tespit etmek.
• Amaç 2: Uzay seyahati sırasında indüklenen gen ekspresyonundaki değişiklikleri tespit etmek ve Dünya'da yer alan kontrol grubundan farklılıklarını tespit etmek.
• Amaç 3: Uzun süreli uzay seyahatindeki çevresel streslerin toleransına yönelik oluşacak cevapları ve bu cevapları oluşturacak aday genlerin tespitine yönelik fonksiyonel deneyler yapmak.

Tardigradların günümüzde yer almış olduğu deneylere bakıldığında, bu deneylerin çok da uzun bir geçmişe sahip olmadığı ve yaklaşık son 10-15 yıllık bir periyot içerisinde olup bittiği gerçeği ile karşı karşıya kalıyoruz. Bunun başlıca sebebi, tardigradların keşfinden sonra onlar üzerinde yapılacak herhangi bir deneyin ekonomik değerinin olmadığının düşünülmesiydi. Şimdiyse tardigradlarla yapılacak yeni deneyler, bizlere yepyeni araştırmaların ve olanakların kapısını aralayacak perspektifler sunabilecek potansiyele sahiptir. Böylesine dayanıklılık özellikleri gösteren canlıların tespiti, tüm insan popülasyonu için elzem bir konumda yer alabilir.

Sonuç

Bu tür deneyler ile beraber biyoçeşitlilik adını verdiğimiz, Dünya üzerinde bizler ile birlikte yaşamlarını devam ettirmekte olan tüm canlıların önemini bir kez daha anlamakta ve onları korumamız gerektiği gerçeği ile bir kez yüzleşmekteyiz. Çünkü muhtemelen henüz keşfedilmemiş yüzlerce, hatta binlerce canlı türü, daha temiz bir Dünya için bizlere yepyeni perspektifler sunabilecek bilgileri beraberinde barındırıyor. Sadece bu da değil; tardigrad örneğinde olduğu gibi bazı türler, bize gezegenimizin ötesinin anahtarını da verebilir. Bu yüzden çevreyle barışık olmalı ve tıpkı bizler gibi çevrenin bir üyesi olan canlılara saygı duymalı, onları daha yakından tanımaya çalışmalıyız.