Uganda'da uzun süredir devam eden bir çalışma, insan medeniyetinin tıp alanındaki gelişiminin evrimsel kökenlerine ışık tutuyor. Yaralanan şempanzeler, bazen diğer şempanzelerin yardımıyla iyileşiyorlar!

Oxford Üniversitesi'nden primatolog Elodie Freymann ve meslektaşlarına göre Uganda'da bulunan Budongo Ormanı'nda 30 yıldır süregelen araştırma, şempanelerin hem kendilerine hem de başka şempanzelere "tıbbi yardım" uyguladığını gösteriyor. Freymann, bu ormanın dışındaki bölgelerde de ara sıra gözlenen bu davranışların şempanzeler arasında oldukça yaygın olduğunu düşünüyor.

2 adet ebeveyniniz var: anne ve babanız. Onların da 2'şer tane ebeveyni var, dolayısıyla sizin 4 tane büyük-ebeveyniniz var: anneanneniz, babaanneniz, annenizin babası olan dedeniz ve babanızın babası olan dedeniz. Bu şekilde geriye gidecek olursanız, sadece 10 nesil önce 1000'den fazla, 20 nesil önce 1.000.000'dan fazla, 30 nesil önce 1 milyardan fazla atanız var demektir! Dünya'da şu anda 7 milyar insan var. Akrabalık ilişkilerini kenara bıraktığımızda 1 milyar özgün soy hattı olduğunu varsayalım. bunların her birinin sadece 30 nesil önce 1 milyar atası varsa, Dünya nüfusunun 1 kuintilyon ($10^{18}$) veya 1.000.000.000.000.000.000) olması gerekirdi. Ancak bundan 30 nesil önce, yani kabaca 1000 sene önce Dünya nüfusu'nun sadece 300 milyon (300.000.000) olduğunu biliyoruz. Dahası, insan popülasyonunun günümüzde en fazla olduğunu ve tarihte hiçbir zaman bu sayının üzerine çıkılmadığını, dolayısıyla 7 milyardan büyük bir insan popülasyonunun tarihte hiçbir zaman yaşamadığı biliniyor. Bu durumda tüm bu insanların tüm bu ataları nerede?

Bu soru, evrimsel biyoloji hakkında fikri olmayanlar için kafa karıştırıcı; evrimsel biyolojiden anlayanlar içinse komik bir sorudur. Cevabı çok basit ve açıktır: tüm canlılarda olduğu gibi, insanların soy hatları da birbirinden bağımsız değildir. Her birimiz ortak atalardan geliyoruz ve bu ortak ataların torunlarıyız. Bir diğer deyişle, günümüzdeki 1 milyar bağımsız soy hattı, zamanda ve nesillerde geriye gittiğimizde çok hızlı bir şekilde birbiriyle kaynaşacaktır. Sadece birkaç yüz nesil geriye gittiğinizde, günümüz Meksikalıları ve Japonları gibi Anadolu'dan uzak medeniyetlerle bile soylarımız kesişecektir. Yaklaşık sadece 10.000 nesil geriye gittiğinizde, şu anda yaşayan bütün insanların Mezopotamya bölgesinde yaşadığını düşündüğümüz ortak atalarına varırız. Bu bir kadın ve bir erkektir. Ancak bu kadın ve erkek, muhtemelen aynı zamanda yaşamış insanlar değildir ve hatta birbiriyle eş bile değildir! Dahası, bu kadın ve erkek, kendi dönemlerinde yaşamış tek kadın ve tek erkek de değildir. Muhtemelen on binlerce insandan oluşan popülasyonların üyesidirler. Bu kadına, mitolojiye gönderme olarak "Mitokondriyal Havva", erkeğe ise "Y Kromozomu Ademi" adı verilir. Bu konudaki detayları buradaki yazımızda izah etmiştik, tekrar etmeyeceğiz.

UCL araştırmacıları tarafından ortaklaşa yürütülen yeni bir çalışmaya göre, üç farklı gen varyantını miras alan kişiler, bazı ağrı türlerine daha duyarlı! Communications Biology dergisinde yayımlanan bulgular, geçmişte Neandertaller ile gerçekleşen çiftleşmenin, modern insanların genetiğini nasıl etkilediğini ortaya koyan en son bulgular olma özelliğini taşıyor.

Araştırmacılar; duyu nöronları ile ilişkilendirilen SCN9A geninde, üç adet sözde Neandertal varyantını taşıyan kişilerin hardal yağına önceden maruz kalınması sonucunda sonradan gelişen cilt delinmesinden kaynaklanan ağrılara daha duyarlı olduğunu tespit etti.

İnsanlarda gözün, daha doğrusu irisin rengi, orijinal olarak kahverengi bir kimyasal olan melanin pigmentine bağlı olarak değişir. Yani irisin ne kadar renkli olacağı, ne kadar melanin pigmenti bulunduğu ile ilgilidir. Daha az melanin pigmenti bulunan gözler daha açık renkte, daha çok melanin pigmenti bulunan gözler ise daha koyu renkte gözükür.

Tabii ki melanin salgısının düzeyiyle ilgili bilgiler genetik olarak aktarılır, bu sebeple bazı genetik hesaplamalarla soy ağaçlarındaki bireylerin (büyük baba, büyük anne gibi) göz rengi bilinen anne ve babaların çocuklarının göz rengi yaklaşık olarak tahmin edilebilir. Ancak bu konu sandığınız kadar tekdüze ve kolay olmayabilir; bu konuda bilgi almak için buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.

Işık, 1 saniyede 299.792.458 metre yol alabilir.^[1][2][3] Yani kabaca 1 saniyede 300 milyon metre... Saatte 1 milyar kilometre. Bu, Dünya etrafında 1 saniyede 7 tura karşılık gelir! Dolayısıyla ışığın 32 santimetre uzunluğundaki 2 litrelik bir kola şişesinin bir ucundan diğerine ulaşması 1 nanosaniye sürer. 1 saniyenin milyarda biri...

Siz, modern bir videoyu en yüksek ayarlarda izlerseniz, genellikşe saniyede 60 tane fotoğraf karesi görürsünüz ("60 fps" denen kavram budur). Bu yüksek hızlı kare değişimini beyniniz fark edemez ve bu nedenle o fotoğraf karelerini, "akan bir video" gibi algılarsınız. Eğer saniyede 60 kare değil de, saniyede 1 milyar kare kaydeden bir kameramız olsaydı, bir ışık huzmesinin kola şişesinin bir ucundan girdiği ânı görebilirdik ama bir sonraki karede ışık çoktan diğer uca ulaşmış olurdu. Bu, az çok şöyle gözükürdü:

Düzenli olarak küvette yıkanmanın felç ve kalp hastalığına bağlı ölüm riskinde düşüşle ilişkisi ortaya çıktı. Japon bilim insanları, küvette banyo yapmanın kardiyovasküler hastalık riski üzerindeki uzun vadeli etkileriyle ilgili büyük ölçekli ve hakemli bir çalışma gerçekleştirdi. Bu araştırma ve sonuçları, Heart adlı jurnalde yayımlandı.

Bilim insanları, düzenli olarak küvet banyosu yapmanın felç ve kalp hastalığına bağlı ölüm riskinin azalmasıyla bağlantılı olduğu sonucuna vardı. Daha da ilginç olan ise, daha sık banyo yapmanın haftada sadece bir ya da iki kez banyo yapmaktan daha koruyucu görünmesi.

Pterosaurlar, dinozorlarla beraber Mesozoic Çağda yaşamış uçan sürüngenlerdi. Tıpkı dinozorlar ve timsahgiller gibi archosaur dediğimiz bir sürüngen grubundan evrimleştiler. Mesozoic zaman boyunca süren evrimleri sonucu bir sürü farklı tür ortaya çıktı. Bazı türler bir yarasa kadar küçüktü. Ancak bazıları küçük bir uçak boyunda olabiliyordu. Genelde popüler kültür kaynaklarında ve halk arasında uçan dinozorlar olarak bilinse de onlar dinozor değillerdi. Mesozoic zaman sonunda kretase yok oluşu yaşandı. Fakat pterosaurlar akrabası olan timsahlar ve dinozorlar (kuşlar) gibi sağ kalamadı. Onlar tamamen gezegenden silindi. Milyonlarca yıl sonra biz insanlar onların fosillerini buluyor ve nasıl hayvanlar olduklarını anlamaya çalışıyoruz. Bu sayede halk da onları bilim insanları sayesinde öğrenmiş oluyor. Hal böyle olunca da bu hayvanlar pek çok filmde boy gösterdi. Bunların şüphesiz en meşhuru ise Jurassic Park serisiydi.

Film serisinde ilk uçan sürüngen The Lost World filminin en sonunda gözüktü. Filmin yapım aşamasında Geosternbergia olması planlanan canlı daha sonrasında Pteranodon olarak değiştirildi. Pteranodon görünüş olarak en ikonik uçan sürüngenlerden biridir. Bu yüzden de medyada en çok tanınan tür de kendisidir. Jurassic serisinde de en çok görülen pterosaur cinsi odur. Peki film onu nasıl yansıttı?