Mutsuzken Neden Devam Edilir?

Şair ne güzel söylemiş: Mesele esir düşmekte değil TESLİM OLMAMAKTA…

Çünkü teslim olduğumuz an zaten her şeyi kaybetmeyi peşinen kabul etmiş sayılırız ve oluruz.

Yaşam dost gibidir ve dostluk karşılıklıdır. Dost elbette mutlu, iyi, güçlü günümüzde bütün bu olumluluklarımıza ortak olandır ve fakat asıl tartı bu değil. Asıl tartı mutsuz, umutsuz, kötü ve zayıf olduğumuzda yanımızda durup tüm bu olumsuzluklara ortak olabilmektir.

Yaşam en büyük ve yakın dostumuz ise ve bugüne değin ona bunca şeyi borçlu isek, ona her dara düştüğümüzde, her umutsuzluğa kapıldığımızda, her mutsuz olduğumuzda; “artık sana gerek yok” deme hakkını bize kim veriyor.

Ki milyarlarca yıl öncesinden okyanuslarımızdaki o ilk kimyasal çorbadan bugüne değin bizde en gelişmiş hali ile vücut bulana kadar ne badireler atlatmış bu yaşam bir bilsek…Fakat ısrarla devam demiş. Devam, devam, devam. Dememiş olsa idi bugün hiçbirimiz yoktuk.

İşte o devam diyen genetik kodlar hala bizde ve aktif. Biz her ne kadar bilince çıkarmasak da hala o günleri iplik iplik en derinine işlemiş, bizi en direngen, en yaratıcı ve en cesur yapan ve evrimin en tepesine oturtan şey bu: Teslim olmamak…

Kendimiz dahil, her şeye değeri biz atfederiz. Değerli gördüklerimize ulaşma araçlarını biz inşa eder yolları biz açarız. Bu yollar elbette inişli çıkışlıdır, karlıdır, fırtınalıdır ve bazen öyle olur ki hepsi üst üste gelir ancak her yokuşun sonrası iniş her batışın sonrası doğuştur ve bu öyle beklemekle olmaz.

Belki de temel mesele iç barışımızdır. Zira pusulasını yitirmiş gemiye hiçbir rüzgar yardım edemez, okyanusta savrulur durur. Oysa aynı rüzgarın bizi güvenli limanlara ulaştırması için sadece pusula yeterlidir. Rüzgar aynı rüzgar, okyanus aynı okyanus, gemi aynı gemi…

Belki de ikinci mesele yalnızlığımızdır. Ki yalnızlık bizi iki tane çıkmaz sokağa sokar. İlki yaşadığımız sorunların sadece bize özgü olduğu yanılgısı, ikincisi yaşadığımız sorunların çözülemezliği ön yargısı.

Bunu aşmanın tek bir yolu var: Genetik kodlarımıza sadakat ve evrimsel biyolojimizin bizi toplumsal olmaya mecbur eden evrensel yasalarına saygı: Pay-laş-mak…

İşte bugün küresel ölçekte ve iradi olarak egemen sermayenin türümüzden koparıp aldığı en önemli şey bu… Yalnızlaşmalıyız ki yabancılaşalım. Yabancılaşmalıyız ki yozlaşalım. Yozlaşmalıyız ki umutsuzluğa kapılıp mutsuzluğun sonsuza dek süreceği yanılgısını hücrelerimize kadar hissedelim ki kolay yönetebilsinler, sorunsuzca sömürebilsinler.

Buna izin vermemek lazım ve bunun tek bir çıkış yolu var: Genetiğimize sadakat… Paylaşmak, paylaşma, paylaşmak.

Hem Nazım usta ne güzel özetlemiş;

Hapiste Yatacak Olana Bazı Öğütler / Nazım Hikmet

Dünyadan memleketinden insandan

umudun kesik değil diye

ipe çekilmeyip de

atılırsan içeriye

yatarsan on yıl on beş yıl

daha da yatacağından başka

sallansaydım ipin ucunda

bir bayrak gibi keşke

demeyeceksin

yaşamakta ayak direyeceksin.

Belki bahtiyarlık değildir artık

boynunun borcudur fakat

düşmana inat

bir gün fazla yaşamak.

İçerde bir tarafınla yapyalnız kalabilirsin

kuyunun dibindeki taş gibi

fakat öbür tarafın

öylesine karışmalı ki dünyanın kalabalığına

sen ürpermelisin içerde

dışarda kırk günlük yerde yaprak kıpırdasa.

İçerde mektup beklemek

yanık türküler söylemek bir de

bir de gözünü tavana dikip sabahlamak

tatlıdır ama tehlikelidir.

Tıraştan tıraşa yüzüne bak

unut yaşını

koru kendini bitten

bir de bahar akşamlarından.

Bir de ekmeği

son lokmasına dek yemeyi

bir de ağız dolusu gülmeyi unutma hiçbir zaman.

Bir de kim bilir

sevdiğin kadın seni sevmez olur

ufak iş deme

yemyeşil bir dal kırılmış gibi gelir

içerdeki adama.

İçerde gülü bahçeyi düşünmek fena

dağları deryaları düşünmek iyi

durup dinlenmeden okumayı yazmayı

bir de dokumacılığı tavsiye ederim sana

bir de ayna dökmeyi.

Yani içerde on yıl on beş yıl

daha da fazlası hattâ

geçirilmez değil

geçirilir

kararmasın yeter ki

sol memenin altındaki cevahir.

[Mayıs 1949]

Nazım Hikmet

Yatar Bursa Kalesinde

çünkü yapacak daha iyi bir seçeneğimiz yoktur. devam etmekten kasıt ne? yaşamaya mı devam etmek, ya da işe gidip gelmeye, öğrenciliğe, öğretmenliğe, anneliğe devam etmek...

devam ederiz çünkü biz kendimiz için değilse bile birilerinin umuduyuzdur. birileri bize karşı umut bağlar. içimizdeki o ufak kıvılcımı körüklememizi ister. mutsuzken mutlu olabilmek için devam ederiz. devam edecek çok şey bulursun: ailen, ülken, kültürün, değerlerin...

geleceğin için devam edersin ya da geçmişteki hatalarını düzeltmek için. her sabah yeniden doğan güneş için de devam edersin. kendimizi bilinmezliğe bırakmaktansa en azınından denedim diyebilmek için devam ederiz. 'umutsuz durumlar yoktur, umutsuz insanlar vardır.' demiş Atatürk.

insan harekete geçtikçe güç bulur. olduğu yerde sayarak, karamsar düşünceleriyle duvarı izlerken sadece nefesi daralır.

muhtaç olduğun kudret damarlarındaki asil kanda mevcuttur.^[1]

mutsuzken devam ediyorsak, devam etmek zorunda olduğumuz içindir. Bu kişiden kişiye göre değişir. Kimisi dinini sebep tutar, kimisi geleceğini. Mutsuzluğu çoğunlukla arkadaşlarımızla zaman geçirerek, eğlenerek yatıştırırız. Ama mutsuzluk nedir diye düşünmek lazım. Mutlu olmadığımızda mutsuz mu oluruz yoksa kötü hissettiğimizde de mi mutsuz oluruz? peki mutsuz veya mutlu hissetmiyor da, kaygılı, endişeli hissediyorsak? hatta hiçbir şey hissetmiyorsak? hangisi sizi daha çok yaşamdan soğuturdu? Bence bizi hayatta tutan şeyler duygularımız, bazen arkadaşlarımızla basketbol (veya herhangi bir spor türü de olabilir) oynadığımızda, sevdiğimiz bir film veya diziyi izlerken yaşadığımız geçici mutluluk hissi bizlere hayatı azda olsa yaşamaya değer olduğuna inandıran şeylerdir bence.

Ben bir nihilist olarak söyleyeyim ki, amaçlarım var ama bu amaçlarım neden var diye düşündüğümde bir cevap bulamıyorum, ama bahsettiğim gibi geçici mutluluk hissine sahip olmak yaşamaya devam etmeme yarıyor.

Ancak devamlı bir ümitsizlik ve mutsuzluk hissi depresyon^[1] da olabilir.

Benden örnek çıksak, ben mutsuzum, hayattan da pek bir zevk almıyorum aslında. Ama bir yandan da düşünüyorum, hayatta deneyimlemek istediğim şeyler var. Hani, oyunlardaki başarımlar gibi, toplamak istediğim hedefler var. Bu yüzden bazen bırakmak kolay olmuyor. Bazen, mutsuzken bile ilerlemeye çalışıyorum çünkü içimde bir yerlerde o başarıları toplama isteği var. Bu, aslında bir tür içsel motivasyon (intrinsic motivation) gibi. Hani, her ne kadar istesem de bu düşünceyi bilimsel olarak genellemek zor. Çünkü, konu oldukça öznel bir şey ve kişisel deneyimlere dayanıyor. Birçok psikolojik terim var bununla ilgili; örneğin “bilişsel disonans” veya “dayanıklılık” gibi kavramlar, insanların sıkıntılarla nasıl başa çıktığını anlatıyor ama kimse birinin içinde olduğu durumu tam olarak anlamaz. İstatistiksel verilerle bakıldığında, aslında birçok insan, içinde bulunduğu mutsuzluktan çıkmak için sürekli hedef peşinden koşuyor ya da kendini bir tür ‘bağımlılık’ içinde bulabiliyor. Yine de, bu konuda yapılan araştırmalar genel bir çizgiye oturtulamıyor çünkü herkesin deneyimi farklı. Bilimsel olarak, bazıları depresyonla başa çıkmak için profesyonel yardım alırken, bazıları yalnızca içsel motivasyonla, kişisel hedefler koyarak yol almayı tercih ediyor. Sonuçta, kimisi terapiye gider, kimisi sadece bir hedef uğruna mücadele eder. Ama bu kadar ^[1]öznel bir konuya genelleme yapıp kesin bir çözüm sunmak zor. Özetle, her bireyin kendi yolunu bulması gerektiği bir mesele.

Öznel bir soru olarak sayılabilir, bireyin kendi anlam arayışı ve mutsuzluğa, hayata yüklediği anlama bağlıdır aslında.

Modern Dünya'da hayatta kalmanın daha fazla soyutlaşması, karmaşık hale gelmesiyle bu tarz sorgulamalar ve sorular daha çok yaygınlaştı. ^[5]

Şahsen ben, nasıl mutluluğun sonsuz olmayacağı gibi mutsuzluğunda sonsuz olduğunu zannetmiyorum. Hayat iniş ve çıkışlardan ibaret olan pürüzlü bir yol gibi düşünülmelidir. Hayat başlı başına değişimden ibarettir. ^[4]

Genel olarak mutsuz olsa bile insan, merak duygusunu kullanarak keşfetmeye (Belli bir alan olsun, kendisi olsun, evreni ve Dünya'yı olsun) ve somut ama küçük hedefler koyarak hayatına devam edebilir. Kişinin bu yolda kendisini bulması ve sürekli devam eden 'iniş' hâlinde çevresinden yardım alması kritiktir bana göre.

Mutsuz^[1] olmak demek, hayatın sonu ya da o hayatın gereksiz yere sürdürülüyor olması demek değildir ve o şekilde görülmesi tükenmişliğin^[2], depresyonun^[3] belirtisi olabilir.

Hedeflere gelince, hayatını hedeflerle geçiren bir kişi olarak söylüyorum; hedefler belirsiz olduğunda potansiyel demektir çünkü büyük ya da küçük, uzak ya da yakın herhangi bir hedef için belli miktarda bir çaba gerekir. Siz ne kadar çabalarsanız potansiyelinizi o kadar açığa çıkarıyorsunuz. Defterdeki tüm hedefleriniz boş kaldı diyelim, hiçbirini gerçekleştiremediniz, hâyâl ettiğiniz gibi olmadı, yinede hayatın devam ettiğini bilirseniz ve hedeflerin acele işler olmadığını göz önünde bulundurursanız bu konu size zehir olmuyor.

Tabii farklı farklı sebeplerden ya da gerçekten meraktan yapılan bir sorgulama olur, orasını bilemem yinede tek bildiğim mutsuzluk ya da bulunamamış bir anlam kişinin ölüm sebebi olmamalıdır çünkü insan dediğimiz içinde türlü türlü potansiyeller barındıran bir canlıdır ve mantığıyla, düşünce gücüyle bunun gibi bir problemide aşabileceğini düşünüyorum.

Yalnızca tek başımıza değil, sosyal bir varlık olmamızın sebeplerinden biride budur. Bazen yardım almak yalnız mücadele etmekten daha iyidir. : )