Matematik bir insanın zekasını ve kariyerini belirler mi?

1. Zeka sadece matematikten ibaret değildir

Zeka dediğimiz şey aslında sandığımızdan çok daha geniş bir kavram. Howard Gardner diye bir eğitim bilimci, insanların tek bir tür zekaya sahip olmadığını, farklı alanlarda farklı şekillerde zeki olabileceklerini söylüyor. Bu kurama göre sadece matematikte değil; sözel yeteneklerde, müzikte, görsel algıda, beden kullanımında, insan ilişkilerinde ya da doğayla olan bağda da zekâ gösterebiliriz.

Yani biri matematikte zorlanıyor diye “zeka eksikliği” yaşıyor demek çok haksız bir yaklaşım olur. Belki de o kişi inanılmaz yaratıcıdır, olaylara farklı bakış açılarıyla yaklaşır ya da insanlarla çok iyi iletişim kurar. Bunlar da zekanın çok değerli parçalarıdır.

Hatta Einstein’ın bir sözü var: “Hayal gücü bilgiden daha önemlidir.” Yani mesele sadece ne kadar bildiğin değil, bildiklerini nasıl kullandığın ve neler hayal edebildiğin.

2. Bilim insanı ya da mühendis olmak için matematik şart mı?

Evet, belli bir düzeye kadar matematik bilmek gerekiyor çünkü bilimsel düşünme ve mühendislik dediğimiz şeylerde matematik bir araç gibi kullanılıyor. Ama bu, herkesin ileri düzey teorik matematik bilmesi gerektiği anlamına gelmez.

Mesela biyolojiyle ilgilenen bir bilim insanı için temel matematik yeterli olabilirken, teorik fizik çalışan birisi için daha ileri seviye matematik gerekebilir. Yani çalışacağın alana göre ihtiyacın olan matematik düzeyi değişir.

3. Einstein, Tesla, Edison örneği

Bu üç isim sadece matematikle değil, aynı zamanda merakları, hayal güçleri, gözlem yetenekleri ve problem çözme becerileriyle öne çıktılar. Sadece formüllerle değil; yeni şeyler düşünerek, deneyerek ve sınırları zorlayarak başarıya ulaştılar.

Özellikle Thomas Edison’un matematikle arası pek iyi değildi. Ama bu, onun dünyayı değiştiren bir mucit olmasını engellemedi. Çünkü o başka yönlerden çok güçlüydü: pratik zekası, inatçılığı ve deneme-yanılma yöntemine olan inancı sayesinde başardı.

4. Astronot olabilir mi?

Kesinlikle olabilir. Astronot olmak sadece matematik bilgisiyle alakalı değil. Fiziksel dayanıklılık, stresle başa çıkabilme, iletişim kurma yeteneği, teknik bilgi, problem çözme becerisi gibi birçok farklı özelliği bir arada taşıman gerekiyor. Matematik bu becerilerden sadece biri. Yani iyi bir astronot olmak için sadece sayılarla aran iyi olmak yetmez; birçok farklı yeteneğe ve güçlü kişilik özelliklerine de sahip olmalısın.

Kısacası: Matematik önemli olabilir ama tek başına ne zekayı belirler ne de bir insanın hayattaki başarısını. Herkesin güçlü olduğu farklı alanlar var ve önemli olan kendi yolunu bulmak. Kimi matematikte parlar, kimi sanatta, kimi insan ilişkilerinde… Hepsi değerli.

Zeka Potansiyeldir!

Ve zekanın pratikteki karşılığı akıldır ve korkarım ki evet, matematik salt zekanın kullanımının bir çıktısı olarak aklın değil, aynı zamanda potansiyelinin de en önemli alametlerinden biridir.

Çünkü matematik rakamlardan ve formüllerden ibaret değildir. Ritimdir, yerine göre notadır, yerine göre orandır, orantıdır ve vesilesi ile sanattır, estetiktir ve nihayetinde bunların hepsinin birleştiği ana kaynak olan muhakemedir.

Muhakeme Arapça kökenli bir kelime olup olay ve olgunun bütününe vakıf olma, anlama, anlamlandırma, ölçme, tartma ve kontrol edebilme yetisi olarak ifade edilir. İşte bu matematiktir.

Zira matematiğin, evrenin olası ortak dili oluşunun felsefi derinliğinde yatan sebep budur: Her alana uyarlanabilme ve her alanın olmazsa olmazı olma gerçeği.

Evren için enerji ne ise, evreni anlama ve anlamlandırma süreçlerinin tamamında matematiğin temel işlevi odur. Nasıl ki enerji temel olup her forma girebilme ve her formdan özüne dönebilme potansiyelini içerir ise, matematik de öyledir ve her disipline dönüşebilme ve her disiplinin katalizörü olmanın yanı sıra çıktısının yegane ifadesi olabilme niteliğini de içinde barındırır.

İddiam odur ki (böyle bir araştırma yapılsın, belki de vardır); bugüne kadar tarihimize damga vurmuş, istisnasız her alandaki kime bakarsak bakalım, yaşamında ve kendi alanı dışında, zevk, hobi veya bizzat uğraş alanı olarak ikinci sırada mutlaka matematik vardır. Felsefeciden müzisyene, fizikçiden şaire, kimyagerden ressama, biyologdan siyasetçiye kadar…

Ve dolayısı ile evet, tek başına değil belki fakat en önemli ikinci sırada her insanın kariyerinde matematik illa ki temel ayıraçtır…Sevgiyle…

**“Bir insanın zekâsı sadece matematik başarısıyla mı ölçülür?”**

Bu çok sık sorulan ama oldukça yanlış anlaşılan bir sorudur. Hayır, zekâ yalnızca matematik becerisiyle ölçülmez. Howard Gardner’ın çoklu zekâ kuramına göre, insanlar farklı zekâ türlerine sahiptir: mantıksal-matematiksel zekâ bunlardan sadece biridir. Bir kişi biyolojide, kimyada veya fizikte derinlemesine düşünebiliyor, ilişkileri görebiliyor ve yaratıcı çözümler üretebiliyorsa, bu da yüksek düzeyde bilimsel zekânın göstergesidir.

Matematik bilim için önemli bir araçtır, evet; ama bu, matematikte zorlanan birinin bilim insanı ya da mühendis olamayacağı anlamına gelmez. Önemli olan, temel matematiksel düşünme yetisini zaman içinde geliştirmek ve onu bir araç olarak kullanabilmektir. Nikola Tesla, evet mükemmel bir teorisyendi ama aynı zamanda çok güçlü sezgisel zekâya sahipti. Einstein’ın bile matematikte zaman zaman zorlandığı, hatta bazı yeni matematiksel kavramları başka bilim insanlarının yardımıyla öğrendiği bilinir.

Bir astronot olmak mı? Evet, orada da matematik vardır. Ama astronotlar sadece sayısal zekâlarıyla değil; problem çözme becerileri, stres yönetimi, takım çalışması ve farklı bilim alanlarındaki bilgileriyle değerlendirilirler.

Kısacası, bir mühendis ya da bilim insanı olmak istiyorsan, evet, matematiği bir araç olarak kullanmayı öğrenmelisin ama bu senin zekânın ya da potansiyelinin tek ölçütü değildir. Matematikte zorlanmak, bu yolda ilerleyemeyeceğin anlamına gelmez. Asıl önemli olan merak, azim ve öğrenmeye açık olmaktır. Çünkü bilim, sadece formüllerle değil, iyi sorularla başlar.

---

Zekaya nasıl baktığınızla alakalı; eğer zekayı tamamen analitik bir kavram olarak ele alıyorsanız, evet, bazı kanıtlar bunu destekleyebilir. Ancak birçok görüşe göre zeka daha bütüncül bir yapıdır. Örneğin, insan ilişkilerinde sorun yaşayan ama matematikte çok iyi olan birine zeki diyebilir misiniz? Ya da tam tersi, matematikte zayıf ama insan ilişkilerinde olağanüstü becerilere sahip bir kişi zeki sayılmaz mı?

Bu soru oldukça derin bir soru bu yüzden cevaplamaktan zevk alacağım . Matematik, bilim ve teknoloji alanlarında çok önemli bir araçtır ama bir insanın zekâsını ya da değerini sadece matematikle ölçmek doğru değildir. Zekâ; dil, sanat, müzik, mantık, duygular, beden, doğa gibi birçok farklı alanda kendini gösterebilir. Bazı insanlar matematikte zorlanabilir ama buna rağmen biyoloji, kimya, fizik, sanat ya da mühendislik gibi alanlarda çok başarılı olabilirler. Örneğin Einstein’ın sözel zekâsı da yüksekti, Tesla doğaya ve keşfetmeye çok ilgiliydi, Edison da deneme-yanılma yoluyla çalışmayı severdi. Hepsi farklı düşünme yollarına sahipti. Bir bilim insanı olmak için sadece matematik değil; merak, sabır, hayal gücü ve problem çözme isteği de gerekir. Astronotlar da sadece matematik bilmez; fiziksel dayanıklılık, takım çalışması ve bilimsel düşünme de çok önemlidir. Yani, matematik önemli olabilir ama tek ve kesin yol değildir. Her insan farklı bir alanda parlayabilir, önemli olan kendi güçlü yanını keşfetmek ve geliştirmektir.