Hayır. Modern kozmolojiye göre Evren gerçekten de genişliyor ve bu, sadece "sınırına gidemediğimiz için göz yanılması yaşıyoruz" diye özetlenebilecek bir hatadan kaynaklanmıyor. Gözlemler, Evren'in genişlemesi hipotezini bir asrı aşkın süredir güçlendiriyor. Başta Edwin Hubble'ın 1929'da gökadaların ışığında tespit ettiği kırmızıya kayma (yani uzaklaştıkça ışığın dalga boyunun uzaması) ve ardından gelen binlerce araştırma, Evren'in durağan olmadığı, aksine zamanla genişlediği gerçeğini ortaya koydu.[1]
Sınır mevzusuna gelirsek: "Evren'in sınırı" ifadesi çoğu zaman kafa karıştırıyor. Kozmolojide Evren'in "sınırları" yerine, "gözlemlenebilir Evren" terimini kullanıyoruz. Işığın bize ulaşabildiği (veya ulaşması için yeterli zamanın geçtiği) en uzak mesafe, bizim için gözlemlenebilir Evren'in boyutunu belirliyor. Işık hızının kısıtından ötürü bu bölgenin ötesiyle ilgili çok az doğrudan gözlem yapabiliyoruz. Fakat bu, Evren'in orada bittiği veya genişlemediği anlamına gelmiyor; sadece henüz sinyali alamadığımız kadar uzak bölgeler var.
Evren'in genişlemesi, tek bir ölçüme dayanmıyor. Başka kanıtlar da var:
- Kozmik Mikrodalga Arka Plan Işıması (CMB): Evren yaklaşık 13.8 milyar yıl önce çok sıcak ve yoğunken geriye kalan ışımanın bugünkü soğuk izleri. Kırmızıya kaymış bu "fosil ışık," Evren'in geçmişini ve genişlediğini doğruluyor.[2]
- Süpernova "Standart Mumları": "Tip Ia" süpernovalar, belli bir mutlak parlaklığa sahip oldukları için gökbilimcilere uzaklık ölçümünde nokta atışı imkânı sağlıyor. Onların parlaklığını ve kırmızıya kayma değerlerini karşılaştırarak, gökadaların zamanla hızlanarak bizden uzaklaştığını tespit edebiliyoruz.[3]
- Planck Uydusu Ölçümleri: Evren'in yaşı, bileşimi ve genişleme hızı üzerine en detaylı veriyi sunan Planck verileri, kozmik genişleme senaryosunu doğrulamakla kalmadı; sabitini (Hubble-Lemaître sabiti) de görece hassas şekilde ölçtü.[4]
Teknoloji ya da teleskoplarımızın menzili arttıkça, sınırı "göremediğimizden" ötürü genişlediğini sanmıyoruz; tam tersine, hem yakın hem uzak gökadalardan aldığımız veriler, kırmızıya kayma ve mesafe ölçümleriyle Evren'in genişlediğini net şekilde gösteriyor. Üstelik bu genişleme sabit hızda da değil; yapılan ölçümlere göre karanlık enerji denilen bir etken nedeniyle genişleme hızında artış (ivmelenme) söz konusu. Örneğin neredeyse 10 milyar yıl önce patlayan süpernovaları incelediğimizde, Evren'in erken zamanlarda farklı hızlarda genişlediğini ve bugün o hızın arttığını görüyoruz.
Dolayısıyla "Sınırına ulaşamayınca genişlediğini sanıyoruz." çıkarsaması doğru değil. Aslında Evren'in bir "kenarı" veya "duvarı" olduğuna dair de bir bulgu yok. Genişlemenin varlığı, çok yönlü ve bağımsız yöntemlerle teyit edilmiş durumda; teleskop ve uzay sondalarımız da bunu her geçen gün daha ayrıntılı verilerle doğruluyor.
Tabii ki "standart olmayan kozmoloji teorileri" var; bunlar eldeki veriyi başka şekillerde yorumlayarak gözlemlerimizi izah etmeye çalışıyorlar. Bir tanesini burada anlatmıştım:
Bu modeller, saydığım (ve buraya sığdıramadığım) kanıtların bir kısmını elimizdeki standart kozmoloji modeli kadar (hatta bazen ondan daha iyi) açıklasa da elimizdeki bütün kanıtları standart kozmolojik modelimiz kadar başarılı açıklayabilen başka hiçbir model yok. Dolayısıyla şu anda Evren'in genişlemediğini öne sürmek için herhangi sağlam bir gerekçe yok.
Kaynaklar
- E. Hubble. (2006). A Relation Between Distance And Radial Velocity Among Extra-Galactic Nebulae. Proceedings of the National Academy of Sciences, sf: 168-173. doi: 10.1073/pnas.15.3.168. | Arşiv Bağlantısı
- E. S. Cheng, et al. (1997). Detection Of Cosmic Microwave Background Anisotropy By The Third Flight Of The Medium-Scale Anisotropy Measurement. The Astrophysical Journal, sf: L59. doi: 10.1086/310923. | Arşiv Bağlantısı
- A. G. Riess, et al. (2002). Observational Evidence From Supernovae For An Accelerating Universe And A Cosmological Constant. American Astronomical Society, sf: 1009-1038. doi: 10.1086/300499. | Arşiv Bağlantısı
- J. Alves, et al. (2020). Planck 2018 Results. Astronomy & Astrophysics, sf: E1. doi: 10.1051/0004-6361/202039265. | Arşiv Bağlantısı
