Sigarayı Neden Bırakmalısınız: Sigara İçenlerin Akciğer Kanserine Yakalanma ve Erken Ölüm Olasılıkları Nasıl Değişir?

Eski çağlardan bu yana belirli dönemlerde hastalıklar toplumları etkisi altına almış, toplumların işleyişine gerek sosyal gerekse ekonomik yönden etki etmiştir. Modern tıp öncesi dönemde bulaşıcı hastalıklar gibi önemli bir sorunumuz varken, modern tıp sonrası dönemde, yaşam süresinin uzamasının da etkisi ile bulaşıcı olmayan hastalıklar (BOH) olarak da adlandırılan kanser, kalp hastalıkları, şeker hastalığı (diyabet) ve solunum sistemi hastalıkları gibi kronik hastalıklar adeta bir baş belası haline gelmiştir.

Aşağıda sonuçlarını görebileceğiniz ve 2008 yılında The New England Journal of Medicine dergisinde yayımlanan bir makaleye göre ölümlerin %60'ından fazlası bulaşıcı olmayan hastalıklardan kaynaklanmaktadır. 2016 yılına ait Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization, WHO) verilerine göre tüm dünyadaki 59.6 milyon ölümün 40.5 milyonu ya da %71'i bulaşıcı olmayan hastalıklardan kaynaklanmaktadır. Yani bulaşıcı hastalıklarla savaşımızı kazanmayı sürdürdükçe, bulaşıcı olmayan hastalıkların insan ölümlerindeki göreli payı büyümektedir.

The New England Journal of Medicine

Ölümün Adı: Sigara

Bulaşıcı olmayan hastalıkların her birini ayrı ayrı incelemek mümkün; ama bu yazıda özellikle sigaraya odaklanmak istiyoruz. Çünkü Dünya'da 1.1 milyar, Türkiye'de ise 14.5 milyon insan sigara kullanıyor. Türkiye'de bunların 252.000 civarı çocuk!

Sigara, hem içinde barındırdığı kimyasallar hem de sigaranın yanması ile oluşan birçok farklı kimyasal madde nedeni ile kansere, damar sertliğine (arteriyoskleroz), kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)'na ve daha birçok hastalığa etki etmektedir. Hastalıkların yanı sıra ölümlerin de önemli sebeplerinden biri olan sigara Amerika Birleşik Devletleri'nde her yıl 480.000 kişinin ölümüne neden olmaktadır. Türkiye'de sigara nedeniyle her yıl ölen insanların sayısı 83.100 civarındadır.

Bu sayıların az gibi geldiğine bakmayın: Sigara, her yıl; HIV, motorlu taşıt yaralanmaları, ateşli silah yaralanmaları, alkol ve yasadışı uyuşturucu kullanımdan daha çok can almaktadır!

Sigara Ne Kadar Tehlikeli?

Sigara gerçekten çok ama çok tehlikeli, bu konuda akademik literatürde hiçbir bir şüphe ya da hata bulunmuyor:

• Düzenli olarak, ortalama miktarda sigara içen bir erkeğin akciğer kanserine yakalanma riski, hiç sigara içmeyen birine göre 25 kat fazla. Kadınlarda bu 25.7 kat dolaylarında...
• Akciğer kanseri de, tüm kanserlerin %27'sini kapsıyor.
• Her sene akciğer kanseri nedeniyle ölen insanların sayısı, meme, bağırsak ve prostat kanserleri dolayısıyla ölenlerin sayısının toplamından daha fazla! 

Akciğer Kanseri Hastalarının Ne Kadarı Kurtuluyor?

Eğer kanser geç evredeyse, sadece %4'ü. Erken evredeyse, %54... Yani akciğer kanserine yakalandığınız anda teşhis edilirse, hayatta kalma şansınız bir bozuk para atmayla eşdeğer...

Dahası da var: Ola ki akciğer kanserine yakalanırsanız, büyük ihtimalle erken evrede teşhis edilemeyeceksiniz! Çünkü tüm akciğer kanseri hastalarının sadece %15'i erken evrede teşhis edilebiliyor! Yani teşhis konduğunda, hayatta kalma ihtimaliniz çoktan bozuk parada doğru yüzü bilme ihtimalinizden bile kat kat düşük olacak!

"İyi de 'hayatta kalma ihtimali' ne demek? Sonuçta herkes ölecek! Herkesin hayatta kalma ihtimali sıfır değil mi!" diyerek, içi boş ve kimseyi güldürmeyen bir şaka yaparak, bilimin soğuk gerçeklerinden kurtulmak ve kendinizi rahatlatmak isteyebilirsiniz. Yapmayın, hata ediyorsunuz. Daha net olarak şöyle ifade edelim: Akciğer kanserine bir defa yakalandığınızda, 5 yıldan ötesini görme ihtimaliniz %11-15 civarında.

Bu olasılık teşhisin konduğu evreye göre değişiyor... Ancak daha ilk aşamada bile tespit edilse, 5 yıldan ötesini görme ihtimaliniz sadece %45; 2. aşamada bu oran %30'a düşüyor. 3. aşamada %9... Son aşamada ise %1'e düşüyor! Ancak evrelerin genel ortalamasına bakacak olursanız ve diğer faktörleri de işin içine katacak olursanız, eğer ki sigara içiyorsanız ve size akciğer kanseri teşhisi konulursa, 5 yıldan ötesini görme ihtimaliniz %11-15 arası... Tabii ki bireysel özellikler bu olasılığı etkileyecektir. Bu nedenle doktorlar, birey bazında çalışırlar; istatistikler bizler için sadece yol göstericidir. Ve işte bu ölümcül hastalığa yakalananların ezici çoğunluğunu sigara tiryakileri oluşturuyor.

Sigara, Ekonomiye de Zarar Veriyor!

Sigara hastalıklara neden olmasından dolayı sağlık harcamaları üzerine ciddi yük oluşturmaktadır. Sağlık sistemleri de bireylerle birlikte "acı çekmektedir": Dünya Bankası verilerine göre sigara nedeni ile her yıl 1.4 trilyon dolar harcanmaktadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Ayrıca sigara sadece sağlık harcamaları nedeni ile değil sigara nedeni ile oluşan kısıtlılıklar dolayısıyla iş gücünde yaşanan kayıplar nedeni ile de ekonomilere darbe indirmektedir. Ayrıca sigara içimi dünya genelinde eğitim seviyesi ve sosyoekonomik seviyesi düşük insanlar arasında daha yaygındır. Yoksul kesimde sigara içenler gelirlerinin daha büyük kısmını tütün ve tütün ürünlerine verdiklerinden dolayı hem daha çok yoksullaşmakta hem de sigara ilişkili hastalıklara daha çok yakalanmaktadırlar.

Risk ve Olasılık...

Tabii ki hepsi "risk" ve "olasılık"... Ancak sigaranın akciğer kanserine neden olma olasılığı öylesine yüksek ki, bunu göz ardı etmek için cidden, üzülerek söylüyoruz ki, cahil cesaretine sahip olmak gerekiyor.

Ama hep dediğimiz gibi: Hayat sizin, ölüm de sizin olacak.

Gerçi böyle diyoruz ama; sigara içenlerin yanında bulunmak bile tehlikeli! Sigara içilen ortamlarda düzenli olarak bulunan insanlarda akciğer kanserine yakalanma ihtimali %30 daha fazla. Dünya'da her yıl 890.000 kişi pasif içicilik dolayısıyla ölüyor!

Dolayısıyla yaptığınız faaliyetten kaynaklanan ölümler, sadece sizinle sınırlı olmayacak. Bu nedenle yukarıdaki ifademiz ne kadar geçerlidir, tartışılır.

Sigarayı Bırakmak ve Hayata Etkileri

Sigara yukarıda da bahsettiğimiz gibi hem sağlığa hem de ekonomilere zararlıdır. Sigara bırakıldığı andan itibaren vücutta çeşitli değişimler kendini göstermektedir. Aşağıdaki görselde bu değişimlerden bazıları gösterilmektedir.

Alo 171

Sigarayı bıraktıktan sonra vücudunuzda neler olduğunu merak ediyorsanız, buradaki yazımızdan daha fazla bilgi alabilirsiniz.

Tabii ki sigara bırakılınca tek etki sağlık üzerine olmayacaktır. Sosyal ve ekonomik birçok faydayı da beraberinde getirir. Örneğin evde, iş yerinde içtiğiniz sigaradan artık arkadaşlarınız ve eşiniz, çocuklarınız rahatsız olmayacak ya da arabanız kıyafetleriniz sigara kokmayacaktır. Ekonomik olarak etkileri ise daha hayatın içinde olduğu için daha çok göze çarpacaktır.

Alo 171

Sigarayı bırakmayı her sigara içen ister fakat herkes başarılı olamaz. Bunun en büyük sebebi sigaranın bağımlılık yapması ve bir yaşam biçimi haline gelmesidir. O nedenle sigarayı bırakırken profesyonel destek almak çok önemlidir.

Ülkemizde Sağlık Bakanlığı tarafından başlatılan "Sigara Bırakma Danışma Hattı: Alo 171" ile sigarayı bırakmak isteyenlere destek sağlanmaktadır. Ayrıca hemen hemen her ilde yer alan sigara bırakma poliklinikleri ile de profesyonel destek sağlanmaktadır. Ayrıntılı bilgi için buraya tıklayarak hem sigara ile hem de sigara bırakma ile daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz.