Seyahat Güvenliği Konusunda Nelere Dikkat Etmeliyiz?

Yaşadığımız dünya üzerinde gün içerisinde pek çok yolculuk yapılıyor. Ulaşım aracı fark etmeksizin binlerce insan birlikte kapalı ortamlarda bulunmak mecburiyetinde kalıyorlar. Bu ulaşım araçlarının en önemlisi hiç şüphesiz uçaktır. Çünkü çok farklı coğrafyalardan insanların çok kısa süreler içinde buluşmalarına imkan veriyor ve çok yoğun bir işleyişe sahiptir.

Flight Radar 24

Tabii ki insanlar sadece birbirleri ile ulaşım aracında karşılaşmıyorlar. Gittikleri her yerde, yedikleri her yemekte birbirleri ile temasta bulunuyorlar. Bunlar dünyamızın değişmez gerçekleri...

Bu yazımızın konusu olan seyahat sağlığı ise gittiğimiz veya gideceğimiz yerlerin sağlığımız açısından ne kadar güvenli olduğunu veya ne gibi önlemler alabileceğimizi, hastalık anında hangi sağlık kurumlarına başvurabileceğimiz ile ilgilidir. Bu bilgiler bizim için önemlidir; çünkü gittiğimiz veya gideceğimiz yerler yaşadığımız yerlerden nem, sıcaklık, mikroplar ve yükseklik açısından farklı olabilir. Veya gittiğimiz yerin gelir düzeyi düşük olduğu için yetersiz besin ve su temizliğine (sanitasyonuna) ya da yetersiz sağlık hizmetlerine sahip olabilir. Şimdi daha detaylı bir şekilde hastalıklar penceresinden bakarak seyahat sağlığını açıklayalım.

Dünya üzerinde son yıllarda 3 büyük salgın gündeme geldi. Bunların üçü de virüs kaynaklı salgınlardı. Bunlar MERS-CoV, Zika ve Ebola salgınları idi. Hepsinden korunma açısından çeşitli sağlık kuruluşları (WHO, PAHO ve T.C. Sağlık Bakanlığı) önlemler yayınladı. Şimdi tek tek bu hastalıklar ve başka diğer hastalıklar çerçevesinde bu önlemlere göz atalım.

MERS-CoV

MERS-CoV, yani Middle East Respiratory Sendrom (Orta Doğu Solunum Sendromu) virüsü, soğuk algınlığı nedeni olan Coronavirus ailesinde yer alan bir virüstür. İlk kez Nisan 2012'de Ürdün'de tespit edildikten sonra, Eylül 2012'de Suudi Arabistan'da da tespit edilmiştir ve Arap yarımadası boyunca yayılmıştır. İnsanlara, tek hörgüçlü develerden solunum ve direkt temas yoluyla geçtiği anlaşılmıştır.

Peki bunların seyahat ile ne alakası var diyebilirsiniz. Fakat CNN International'da 2013'te yayınlanan bir haberde, Royal Liverpool Hastanesi'nde, Suudi Arabistan Havayolları ile ülkeye gelen bir hastada bu virüs tespit edilmiştir. Sağlık Bakanlığı'nın sitesinde yer alan bilgilere göre şu an halihazırda olan bir aşısı bulunmamaktadır fakat korunma önlemi olarak şunları tavsiye etmektedir:

• Ellerinizi sık sık, 20 saniye süreyle su ve sabunla yıkayın ve küçük çocuklarında aynı şekilde yıkamasını sağlayın, su ve sabun bulunamıyorsa alkol bazlı bir el dezenfektanı kullanın.
• Öksürürken veya hapşırırken ağzınızı ve burnunuzu kağıt mendille kapatın, sonra mendili mutlaka çöpe atın.
• Kirli ellerle ağzınıza, burnunuza ve gözlerinize dokunmayın.
• Hastalarla aynı kaptan yemek yemek, aynı bardağı paylaşmak veya öpüşmek gibi kişisel temastan kaçının.
• Kapı kolları ve oyuncaklar gibi sık dokunulan yüzeyleri temizleyin ve dezenfekte edin.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) riskli bölgelere seyahat eden herkesi çiftlikler, pazarlar, ahırlar ve hayvanların bulunduğu diğer yerleri ziyaret ederken genel hijyen kurallarına uymaları, hayvanlarla temas öncesi ve sonrası düzenli olarak ellerini yıkamaları, hasta hayvanlarla temastan kaçınmaları, çiğ yada iyi pişmemiş hayvan ürünlerini tüketmemeleri konusunda uyarmaktadır.

Ayrıca DSÖ, şeker hastaları, böbrek yetmezliği, kronik akciğer hastaları ve immün sistemi zayıf kişiler gibi ciddi MERS için yüksek risk gruplarına aşağıdaki ilave önlemleri tavsiye etmektedir:

• Develerle temastan kaçının,
• Çiğ deve sütü ve deve idrarı içmekten kaçının,
• İyi pişmemiş et özellikle de deve eti yemeyin.

Yukarıda okuduğunuz gibi basit önlemler ile hastalığa yakalanmadan, keyifle tatil geçirmek için bu gibi önerilere dikkat etmek gerekiyor.

Tabii ki her hastalık MERS-CoV gibi aşısı olmayan korunma önlemleri içermiyor. Örneğin 27 Nisan 2011 tarihinde PAHO (Pan America Health Organization) tarafından yayımlanan önerilerde, Amerika kıtasına gelen ve Amerika kıtasından giden insanlar için kızamık ve kızamıkçık aşısı yapılmasını öneriyor; çünkü hedeflerinin tüm kıtada hastalığı elimine etmek olduğunu ve hastalığın dışarıdan gelmesinin önlenmesinin de bu hedefi gerçekleştirmede etkili olduğu görüşündeler.

Zika Virüsü

Son örneğimiz olan Zika virüs ise 2015 yılında Brezilya'da başlayan, bebeklere annelerinden geçebilen ve mikrosefali (bebeğin kafa yapısının normalden, yani $\pm 2$ Standart sapma arasındaki değerlerden küçük olması) nedeni olan bir virüstür. En yaygın bulaşma yöntemi, Aedes cinsi sivrisineklerdir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Dünya Sağlık Örgütü, Zika virüsünden korunmak için özellikle gebelere ve gebe kalma ihtimali olan kadınlar başta olmak üzere tüm insanlara Zika virüsünden korunmak için cibinlik,repellent (sinek kovucu) renkli kıyafetler gibi basit önlemler önermektedir.

Yani sonuç olarak hastalıktan korunmak için hastalığın olduğu yerlere gitmemek yerine sağlık kuruluşlarından yapılan açıklamaları dikkatle takip ederek hastalıklardan korunabilirsiniz. Zaten bir bölgede hastalık görülmemesi onun hiç görülmeyeceği anlamına gelmiyor; çünkü bazı hastalıkların dağılımı nem, sıcaklık ve mevsim gibi etkenlerden etkilenebiliyor.

Ebola

Ebola virüsü hastalığı (EVH), eskiden Ebola kanamalı virüsü olarak biliniyordu ve insanlar için çok büyük sorun yaratan, sıklıkla ölümcül bir hastalıktır. Virüs insanlara vahşi hayvanlardan bulaşır ve insandan insana aktarılabilir. Ortalamada Ebola vakalarının %50'si ölümle sonuçlanmaktadır. Ancak on yıllardı insanlara aralıklarla bulaşan ve yayılan Ebola salgınları sırasında ölüm oranları %25 ila %90 arasında değişmiştir; dolayısıyla net bir tahminde bulunmak zordur. 

Tarihteki ilk Ebola salgını 1976 yılında Orta Afrika'nın şehirden uzak köylerinde, vahşi doğayla daha sık temasa geçen, yağmur ormanlarının hemen yanında bulunan 2 ayrı köyde (biri Sudan'ın Nzara bölgesinde, diğeri Kongo'nun Yambuku bölgesinde) başlamıştır. Kongo'daki salgın, Ebola Nehri yanındaki bir köyde görülmüştür ve hastalık adını buradan almaktadır. İki salgın da, pek fazla yayılamadan önlenebilmiştir. 

Ebola ile ilgili detaylı bir yazımızı buradan okuyabilirsiniz.

Seyahatte Beslenme Sağlığı

Seyahatlerde gittiğimiz yerlerin tarihi yapılarını, müzelerini, meydanlarını gezdikten sonra karnımızın acıktığını fark edebiliriz. İşte bu noktada seyahat sağlığı konusunda işin içine beslenme sağlığı giriyor. Ani (akut) bağırsak ve mide enfeksiyonları (gastroenterit) virüs, bakteri ve parazit kaynaklı oluşabilen ishal (diyare), ateş, karın ağrısı gibi belirtiler gösteren hastalıktır. Genellikle dışkı-ağız (fekal-oral) yoluyla bulaşan bir hastalıktır. Yani hayvan veya insan dışkısı ile kirlenmiş (kontamine olmuş) suların içilmesi, bu suların meyve ve sebzelerin sulanmasında kullanılması sonucu besinlerin temizlenmeden tüketilmesi gibi durumlar ile insana bulaşır. Ayrıca dışkı-ağız yolu ile bulaşabilen hastalıklardan bir diğeri de Hepatit A gibi karaciğeri tahrip eden hastalıktır. Bu gibi durumlar hakkında biraz bilgi sahibi olan insanlar seyahatlerini mide gurultusu ile geçirebilirler. Belki de bir daha hiç seyahat etmemeyi bile düşünebilirler. Fakat bu gibi riskli ve sürekli gündemde olabilen bir konu hakkında T. C. Sağlık Bakanlığı çok basit önerilerde bulunuyor:

• Elleri yemeklerden önce ve sonra, tuvaletlerden sonra yıkamak,
• Mümkünse temiz ve ambalajlı suları tüketmek,
• İyi piştiğinden emin olunan gıdaları tüketmek gibi.

Tabii ki bu önlemler mide ve bağırsak sağlığımızı korumamız için geçerli çünkü beslenme dediğimiz zaman işin içine ruhsal birtakım sıkıntılar da girebiliyor. Her yediğimiz lokmanın ya da her içtiğimiz suyun temizliğini düşünerek tüm tatilimizi yiyip bitirebiliriz. Ayrıca yaşadığımız yere döndüğümüzde bile bu takıntımız devam edebilir. O nedenle bu gibi basit önlemleri dikkate alarak seyahatlerimizi aç kalmadan tamamlayabiliriz.

Türkiye İçin Seyahat Güvenliği Bilgileri

Türkiye'de de Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan bir Seyahat Sağlığı sitesi bulunmaktadır. Bu sitede, çeşitli ülkelerde bulunan hastalıklar, ülkelerin sağlık sistemleri, herhangi bir durumda aranması gereken telefonlar, ülkedeki sağlıklı su temini gibi birçok bilgi içermektedir.

Hatta örnek olarak Japonya'yı alırsak, Japonya'da herhangi bir acil durumda aranması gereken telefon numarası yazıyor; fakat sadece bununla sınırlı kalmıyor ve dilin bir sorun oluşturduğunu fakat İngilizce hizmet veren sağlık kuruluşlarının yeterli olduğu belirtiliyor. Ayrıca yapılması gereken aşılar hakkında da bilgiler veriliyor.

Elbette daha çok örnek verebiliriz bu ve benzeri durumlara ama aklımızda olması gereken sağlık koşulları, su imkanları, ülkelerin maddi durumları değişebilir; seyahata çıkmadan önce sadece yarım saat ayırarak tatilinizi diken üstünde geçirmemeniz mümkün.

Tabii şunu da belirtmeden geçmemek gerek: Sadece yurt dışı seyahatleriniz için değil ülke içi seyahatlerde de önerileri dikkate almak gerek küçük bir örnek verip bitirelim: Tokat ve Sivas gibi illeri içeren Kelkit Vadisi'nde Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) taşıyan kenelerin, diğer bölgelere oranla daha fazla olduğu gösterilmiştir. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi salgınının başladığı dönemde Sağlık Bakanlığı tarafından halka kene çıkartma kartları dağıtılmıştır. Tabii işin içine bir de böcek korkusu da girince, bu bölgelere bazı insanların seyahat etmesi imkansızlaşıyor. Fakat bu gibi durumlar için yine Sağlık Bakanlığı önerilerini takip edersek bu bölgeleri gönül rahatlığı ile gezebiliriz.

Ya da halk arasında abdest bozan olarak da bilinen Taenia saginata ülkemizin bazı bölgelerinde daha sık rastlanıyor. Özellikle çiğ et yenmesi ile bulaşan hastalık Türkiye'de ülkemizin sevilen lezzeti olan etli çiğ köfte ile bulaşıyor. Hastalık özellikle Güneydoğu Anadolu'da yaygındır. Bu yaygınlıktan haberi olan birisi Güneydoğu Anadolu bölgesinin mükemmel lezzetleri ile karnını doyururken etli çiğ köfte ikram edildiği zaman uzak durması gerektiğini bilir ve hastalığın oluşturduğu en kötü rahatsızlık olan psikolojik rahatsızlıktan korunmuş olur.

Önerimiz çok basit: Gitmeden önce yarım saatlik araştırma bile, birçok hastalıktan korunmanızı sağlar.

Sağlıklı seyahatler.