Atmaca (Accipiter nisus)

Gözlem Bilgileri

Bir sohbet sırasında bahçede ağacın dalına konmuş bir atmacayı fark ettik ve hemen kamerayı almak için odaya koştuk. Kamerayı alıp gelene kadar atmacanın yerini koruması büyük bir şanstı bizim için. Pencerenin ardından olmasına rağmen net fotoğraf çekebildik. Fakat çok kısa bir süre içinde atmaca bizi fark etti ve ağaçtan kalkarak uzaklaştı.

Tanım ve Genel Bilgiler

En yaygın yırtıcı türlerimizden bir tanesidir. Atmacalar yaklaşık olarak 28-38 cm boy uzunluğuna, 55-70 cm kanat açıklığına sahiptir. Gözleri sarıdır. 21 gün kuluçkada kaldıktan sonra yumurtadan çıkarlar. Dişi atmacalar erkek atmacalardan yaklaşık olarak %25 kadar daha büyüktür. Atmaca, kuş türleri içerisinde dişi ve erkek bireyler arasında en fazla boyut farkı olan türlerden bir tanesidir. Erkek atmacalar maviye yakın gri tonda dişiler ise kurşuni gri tonundadır. Uçuş sırasında çok hareketli bir türdür. Oldukça hızlı kanat çırpmaktadır ve ara ara süzülmektedir. Atmacaya çok benzeyen ancak daha büyük olan diğer Accipiter türü çakır (Accipiter gentilis) ile karıştırılmaması lazım.

Furkan Eren

Atmacanın başlıca özelliklerinden birisi de kuyruk uzunluğudur. Kuyruk uzunluğu sayesinde gözlem sırasında diğer yırtıcılardan rahatlıkla ayrılabilirler. Elbette kuyruk uzunluğu atmacayı belirlemek için tek başına yeterli bir özellik değildir. Yaz atmacası (Accipiter brevipes) ile önemli benzerlikler gösterdiği gibi farklılıklar da göstermektedir. Örneğin atmacanın tırnakları yaz atmacasına göre oldukça uzundur. Atmacanın gövdesindeki çizgilenme, yaz atmacasına göre daha sıktır. Atmacanın kuyruk uzunluğu yaz atmacasına göre bir miktar daha uzundur. Bu gibi birçok özellik iki türün ayrımında önemli yer tutar.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Accipitriformes diye bilinen Gündüz Yırtıcı Kuşları takımına üyedirler. Bu takımdaki Atmacagiller (Accipitridae) ailesi içerisinde Accipiter cinsinde sınıflandırılan bir türdür.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Sık ormanlarda üremektedirler. Kışları ormanlarda geçirdikten sonra havaların sıcaklığının artmaya başladığı dönemlerde ise açık arazilerde, yaşam alanlarının çevrelerinde görülmeye başlarlar. Özellikle yerleşim yerlerine yakın kısımlarda avlandıktan sonra sürekli olarak konakladıkları noktalara avlarını getirirler. Orada avını parçalayarak tüketir. Özelliikle avını parçaladığı alanlarda avına ait kıl ve kemik parçaları görülebilmektedir. Hızlı manevra kabiliyeti ve avına odaklanma hızı sayesinde sık ormanlarda rahatlıkla avlanabilirler.

Pedram Türkoğlu

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Asgari Endişe (IUCN LC) kategorisinde sınıflandırılan türler arasındadır. Yani türün nesli tehlike altında değildir.

Davranış ve Etoloji

Atmacalar çevre ve mevsim koşullarına göre birden fazla avlanma şekli geliştirmiştir. Bu davranışlar:

• Tünekten tüneğe devriye
• Yüksekte devriye ve dalış
• Alçak uçuşla devriye
• Tünekte bekleme

olarak belirtilmektedir. Atmacalar çok iyi avcılar olsalar da yaklaşık 10 saldırıdan yalnızca 1 tanesinde başarı sağlayabilmektedir. Bu oran yaşlı bireylerde daha yüksektir. Doğada genel olarak avcıların avlanma oranları yüksek değildir. Örneğin en yüksek avlanma oranına sahip olan avcılardan biri, yaklaşık 6/10 ile Afrika yaban kedisi (Felis silvestris lybica) türüdür.

Pedram Türkoğlu

Diyet ve Metabolizma

Fare, köstebek gibi küçük memelilerle beslenebildiği gibi serçe, ardıç ve kumru gibi onlarca kuş türü ile beslenebilirler. Avlarının çok büyük bir kısmını kuşlar özellikle de serçeler oluşturmaktadır. Yalnızca bu özellik bile atmacanın ne kadar iyi bir avcı olduğunun kanıtıdır.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Halk arasında genellikle şahin ve doğan ile karıştırılan bir türdür. Aralarındaki boyut farkı ile ayırt edilmeye çalışılır. Doğangiller, sivri kanat uçlarından ayırt edilebilir. Kırsal kesimlerde tavuk gibi kümes hayvanlarını avladığı için insanların hedefi olabilmektedir.

Furkan Eren

Etimoloji

Türün İngilizce'de Eurasian sparrowhawk olarak adlandırılmıştır. Bu isim atmacanın çok iyi bir serçe avcısı olmasından kaynaklanmaktadır.