Guguk kuşu (Cuculus canorus)

Gözlem Bilgileri

2019 yılının Nisan ayında İstanbul/Riva çayırlarında sabah saatlerinde gözlemlendi.

Tanım ve Genel Bilgiler

Kanat açıklığı 55-60 cm, boyu ise 32-36 cm civarındadır. Baskın olan gri donu ilk bakışta erkek bir atmacayı (Accipiter nisus) andırır. Kuyruğu uzun ve basamaklı, kanatları sivridir. Dişi kuşlarda genellikle kızıl kahverengi donunun alt tarafı enine sık çizgilidir. Dişisi kızıl göğüs kuşağıyla erkekten ayırt edilebilir. Genci her iki donda da olabilir ve ensesindeki açık renkli lekeyle ayrılır. Bilinen 'kuk-kuu' sesi erkeğinden gelir ve 'kuk-kuk-kuu' olarak uzatılabilir. Dişinin sesi tiz, fokurdamayı andıran ve giderek incelen hızlı bir trildir. Her ikisi de tehlike anında öksürmeye benzer boğuk sesler çıkarır. Uçuşta uzun kanatları ve kuyruğuyla kerkeneze (Falco tinnunculus) benzer, fakat kanatlarını çırparken gövde seviyesinin altında tutar. Yaşam süresi ortalama 6-7 yıldır.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Cuculiformes takımında bulunan Cuculidae familyasından bir türdür.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Avrupa, Asya ve Afrika'da yayılım gösterir. Göç eden bir türdür. Türkiye'de her bölgede görülebilir.

Çok çeşitli habitatlarda; tundra, turbalıklar, fundalıklar, ormanlar, tarım arazileri, kumullar, parklar ve bataklıklarda bulunur.

Her yıl Nisan ayında Afrika'dan Avrupa ve Asya'ya göç etmeye başlarlar. Eylül ayında ise Afrika'ya geri dönmeye başlarlar. Göç zamanı çeşitli nedenlerle bağlı olarak biraz değişkenlik gösterebilir.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

IUCN tarafından yaygın bulunan türler için kullanılan Asgari Endişe (LC) kategorisinde sınıflandırılmıştır.

Davranış ve Etoloji

Bir dişi birden fazla erkekle ilişki kurarak yaşar (poliandri).

Kuluçka paraziti olan kuşlardır. Yumurtalarını 300 değişik kuş türünün yuvasına bıraktıkları saptanmıştır. Bunlardan en önemlileri, küçük batağan (Podiceps ruficollis), sülün (Phasianus colchicus), mavi güvercin (Columba oenas), tahtalı (Columba palumbus), yeşil ağaçkakan (Picus viridis), ötücü kuşlardan ağaç incirkuşu (Anthus tirivialis), ak kuyruksallayan (Motacilla alba) ve kızılgerdan (Erithacus rubecula) gibi türlerdir. Başka kuşların yuvasına bırakılan yumurtalardan çıkan yavrular asıl ev sahibinin yavrularını yuvadan dışarıya atar.

Evren Yıldız

Dişi guguk önce yumurtasını bırakacağı yuvayı gözetler ve konak kuş yuvasından uzaklaşınca, bu yuvaya gelerek yumurtaların birini yer ve yerine biraz daha küçük kendi yumurtasını bırakır.

Yumurtaları açık renkli ya da beyaz olmakla birlikte, her renkte yumurta da bırakabilirler. Bu sırada erkek, diğer kuşların saldırılarına karşı dişiyi korur. Bir guguk, değişik yuvalara olmak üzere bir yılda toplam olarak en fazla 22 yumurta bırakır. Bazen aynı yuvaya birden fazla yumurta da bırakılabilir. Yumurta yuvanın en korunmasız olduğu öğleden sonra ve akşamın erken saatlerinde bırakılır.

Diyet ve Metabolizma

Özellikle üzerindeki dikenleri ve tüyleri zehirli olan ve diğer kuşlar tarafından yenmeyen tırtılları tercih ederler. Bu tırtılların tüyleri mide çeperinin mukozasına saplandığından, bu tabaka, arada sırada dışarı atılarak mide temizlenir. Besin olarak yenilen böceklerin kitinli kabukları da yumaklar halinde dışarı atılır. Sık rastlanmasa da yılan, kertenkele, küçük kuşlar ve küçük kemirgenlerle de beslendikleri görülmüştür.

Etimoloji

Türün İngilizce adı common cuckoo, Türkçe adı guguk kuşudur.