Büyük sazbakiresi (Chalcolestes parvidens)

Gözlem Bilgileri

Büyük sazbakiresi (Chalcolestes parvidens) erişkin erkek bireyi 10 Ekim 2016 tarihinde Sakarya'nın Karasu ilçesinde gözlemledik. İngilizce eastern willow spreadwing adı ile bilinir.

Tanım ve Genel Bilgiler

Erişkin bireylerde gövde 40-48 mm uzunluğunda, kanat açıklığı ise 46-56 mm uzunluğundadır. Göğüs (thorax) ve karın (abdomen), her iki cinsiyette de  metalik yeşil veya kahverengidir. Pterostigma (Bazı böcek türlerinin kanatlarının ön kenarında bulunan koyu renk pigmentli bir bölge olup, özellikle bazı yusufçuk ve kızböceği türlerinde taksonomik karakter olarak kullanılır) soluk kahverengi ve siyahtır. Bu farkı ayrıntılı olarak anlattığımız kısa belgeselimize buradan erişebilirsiniz.

Gökhan Eren

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Büyük sazbakiresi (Chalcolestes parvidens), Odonata takımı içerisinde küçük kızböcekleri olarak bilinen Zygoptera alt takımında Lestidae ailesinde sınıflandırılırlar. Chalcolestes parvidens, son zamanlarda yapılan moleküler çalışmalarla Chalcolestes viridis'den ayrılmıştır. Genetik olarak birbirlerine çok yakın olan bu türlerin hem erişkin hem de larva aşamaları arasında çok küçük morfolojik farklılıklar vardır. Bu nedenle bu iki türün arazide güvenli bir şekilde ayrılması veya tanımlanması mümkün değildir.

Yusufçuk benzeri Meganeuropsis permiana türü 245 milyon yıl önce yaşamış, 71 cm'lik kanat açıklığı ile şimdiye kadarki bulunan en büyük böcektir. Aslında böcekler, uçma ilk evrimleştiğinde başka hiçbir organizma tarafından yaşam şekli olarak kullanılmamaktaydı. Bu nedenle rekabete girebilecek başka hayvan grupları olmadığından uyumsal başarıları da engellenememiştir. Birtakım amfibiler dışında Dünya'da onları eleyebilecek başka bir tür yoktu. Böylece sayıları artmış ve yanında bitkilerin çeşitliliğini getirmiştir.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Chalcolestes parvidens, Hırvatistan, Bulgaristan, Yunanistan, İtalya, Suriye, Ürdün, Yunanistan gibi Doğu ve Orta Avrupa ülkelerinde ve Türkiye'de bulunur. Durgun veya yavaş akan sularda ve çevrelerinde yaşarlar.

Gökhan Eren

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Odonata üyeleri, optimal sıcaklıktaki değişikliklere karşı çok hassastır. Küresel ısınma arttıkça ve yaşam alanları kuraklaştıkça birçok tür yaşam alanlarını değiştirmektedir. Yaşam döngüsündeki değişiklikler, gelişim aşamalarını da etkilemektedir. Optimal sıcaklık arttıkça erişkinlerde vücut boyutunda küçülmeler meydana geldiği kaydedilmiştir. Birçok tür küresel ısınma ve iklim değişikliklerine karşı dağılım alanlarını değiştirerek tepki verdiğinden, normal olarak temas etmeyen türlerin hibridizasyonlarında artma meydana gelmektedir. Küresel iklim değişikliği devam ederse, birçok tür yok olmaya başlayacaktır.

Davranış ve Etoloji

Erişkin bireylere, mayıs ve kasım ayları arasında, nehirlerin ya da sığ suların çevrelerinde karşılaşılabilir. Dişiler yumurtalarını su kaynaklarının çevresinde bulunan ağaçlara bırakır (özellikle söğüt). Yumurtalar birkaç hafta içerisinde hızlı bir şekilde gelişir ve daha sonra diapoz (böceğin hayat devresinde inaktif olduğu evre) durumuna geçer. Bu durumda yumurtaların gelişimi çok yavaştır. Bir sonraki baharda larvalar yumurtadan çıkar. Larvalar suda gelişmeye devam ederler. Büyüme hızlı olup yetişkinler birkaç ay içinde gelişebilirler. Tamamen olgunlaştığında erişkin bireyler üremeye başlar.

Diyet ve Metabolizma

Larvaları avcıdır. Erişkin bireyler diğer böcekler ve eklembacaklılar ile beslenirler.