Güney çalıbakiresi (Orthetrum brunneum)

Gözlem Bilgileri

Güney çalıbakiresi (Orthetrum brunneum) erişkin erkek bireyi 23 haziran 2016 tarihinde Sakarya'nın Karasu ilçesinde gözlemledik. İngilizce southern skimmer adı ile bilinir

Tanım ve Genel Bilgiler

Erişkin bireyler yaklaşık olarak 40-45 milimetre boyutlarındadır. Göğüs (thorax) ve karın (abdomen), erkeklerde soluk mavi, dişilerde sarımsı kahverengi veya grimsi kahverengidir. Genç erkekler de kahverengimsidir. Pterostigma (Bazı böcek türlerinin kanatlarının ön kenarında bulunan koyu renk pigmentli bir bölge olup, özellikle bazı yusufçuk ve kızböceği türlerinde taksonomik karakter olarak kullanılır) sarı veya soluk kahverengidir. Kanat açıklığı 66-70 milimetreye kadar ulaşır.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Güney çalıbakiresi (Orthetrum brunneum), Odonata takımı içerisinde yusufçuklar ve çalıbakirelerinin bulunduğu Anisoptera alt takımında Libellulidae ailesinde sınıflandırılırlar. Kızböcekleri ve yusufçukların farkını anlattığımız kısa belgeselimize buradan ulaşabilirsiniz. Yusufçuk benzeri Meganeuropsis permiana türü 245 milyon yıl önce yaşamış, 71 cm'lik kanat açıklığı ile şimdiye kadarki bulunan en büyük böcektir. Aslında böcekler, uçma ilk evrimleştiğinde başka hiçbir organizma tarafından yaşam şekli olarak kullanılmamaktaydı. Bu nedenle rekabete girebilecek başka hayvan grupları olmadığından uyumsal başarıları da engellenememiştir. Birtakım amfibiler dışında Dünya'da onları eleyebilecek başka bir tür yoktu. Böylece sayıları artmış ve yanında bitkilerin çeşitliliğini getirmiştir.

Gökhan Eren

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Güney çalıbakiresi (Orthetrum brunneum), Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika'ya kadar uzan bir dağılım alanına sahiptir. Genel anlamda görüldüğü ülkeler Afganistan, Arnavutluk, Cezayir, Andorra, Ermenistan, Avusturya, Belarus, Belçika, Bosna Hersek, Bulgaristan, Çin, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Mısır, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İtalya, Letonya, Lihtenştayn, Litvanya, Lüksemburg, Makedonya Cumhuriyeti, Malta, Moldova, Karadağ, Hollanda, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsviçre, Türkiye ve Ukrayna. Sık sık sığ, hızlı akan küçük akarsuları ve kanalları tercih ederler.

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Odonata üyeleri, optimal sıcaklıktaki değişikliklere karşı çok hassastır. Küresel ısınma arttıkça ve yaşam alanları kuraklaştıkça birçok tür yaşam alanlarını değiştirmektedir. Yaşam döngüsündeki değişiklikler, gelişim aşamalarını da etkilemektedir. Optimal sıcaklık arttıkça erişkinlerde vücut boyutunda küçülmeler meydana geldiği kaydedilmiştir. Birçok tür küresel ısınma ve iklim değişikliklerine karşı dağılım alanlarını değiştirerek tepki verdiğinden, normal olarak temas etmeyen türlerin hibridizasyonlarında artma meydana gelmektedir. Küresel iklim değişikliği devam ederse, birçok tür yok olmaya başlayacaktır.

Gökhan Eren

Davranış ve Etoloji

Erişkin bireylere, haziran ortasından ağustos ayının sonlarına kadar, iyi güneşli bir havada, nehirlerin ya da sığ suların çevrelerinde karşılaşılabilir. Cinsel olgunluğa ulaşan erkekler, diğer erkekleri kovalamak için kısa teftiş uçuşları yaparak bölgelerini korurlar. Genellikle yerde ve istirahat halinde çiftleşirler. Dişi, yumurtalarını sığ su yüzeyine ya da ıslak yerlere yakın bitki örtüsüne bırakır. Uçarken sadece karnıyla (abdomen) temas eder. Bu olaya bazen çiftleştiği erkek de, diğer erkekleri uzaklaştırmak için eşlik edebilir. Larvaları avcılardır. İnce toprak örtüsünde, sığ sulardaki gölgesiz yerlerde gömülü olarak yaşarlar.

Nehirlerde su kalitesinin biyoindikatörleri olarak görülebilir, çünkü gelişmeleri için yüksek kalitede suya ihtiyaç duyarlar. Diyetleri tamamen böceklerden oluştuğu için, Odonata yoğunluğu av nüfusu ile doğru orantılıdır, bu da bulundukları ekosistemdeki av bolluğunu gösterir. Yaşam alanlarındaki bitkilerin çeşitliliği, belirli bir habitatta yaşayan tür çeşitliliği ile de pozitif yönde ilişkilidir. Bunun anlamı; göl, nehir veya bu alanların yakınında, eğer tür çeşitliliği fazlaysa, benzer şekilde çok çeşitli bitkilerin de mevcut olması gerektiği anlamına gelir.

Diyet ve Metabolizma

Diğer böcekler ve eklembacaklılar ile beslenirler.