Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Özgür İrade Algısı, Beynin "Arkaplan Gürültüsü"nden İbaret Olabilir!

3 dakika
15,114
Özgür İrade Algısı, Beynin "Arkaplan Gürültüsü"nden İbaret Olabilir!
Tarihi Geçmiş Haber

Bu haber 10 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.

Podcast
6:45
İrem Öznur Kılıç
Seslendiren
Bionluk Logo sponsorluğunda seslendirildi.
90
  • İndir
  • Dış Sitelerde Paylaş
Tüm Reklamları Kapat

Bu soru, binlerce yıldır filozofları ve bilim insanlarını zorlayan sorulardan birisidir: Özgür irade bir illüzyon mu?

2014 yılında yapılan bir araştırma, beynimizdeki kaotik elektrik aktivitesinin "arkaplan gürültüsü" adı verilen sinyalleri içerisine gömülmüş bazı sinyallerin özgür iradeye neden olduğuna dair olasılıklar sunuyor. Bu gürültüye dair aktivite, insanların karar almasından yaklaşık 1 saniye önce meydana geliyor. Araştırma yazarlarından Davis'te bulunan Kaliforniya Üniversitesi'nden Nörobilimci Jesse Bengson şöyle söylüyor:

Her ne kadar amaçlı niyetler, istekler ve hedefler bizlerin kararlarını doğrudan bir neden-sonuç ilişkisi şeklinde etkiliyor olsa da, araştırmamız kararlarımızın aynı zamanda herhangi bir anda beynimizdeki sinirlerde bulunan sinyal gürültüsünden etkilendiğini de gösteriyor. Bu rastgele ateşlemenin (ya da "gürültü"nün), bizlerin bilincinin üzerinde taşındığı sinyal bile olma ihtimali var. Tıpkı bir radyo istasyonunun verilerinin radyo dalgasının statiği tarafından taşınması gibi... Bu arkaplan gürültüsü insanların yepyeni durumlara yaratıcı bir şekilde tepki üretmesine neden oluyor olabilir. Hatta insanların 'özgür irade' algısının nedeni bile olabilir!

Önceden Belirlenmiş mi, Rastgele mi?

Isaac Newton'ın klasik mekanik yasaları evrenin deterministik olduğunu önerdi. Her nedenin, kaçınılmaz bir sonucu olmalıydı. Newtonyen mantığa göre, "özgür" bir karar, kendisinden önce gelen hareketlere tamamiyle ilişkilidir.

Tüm Reklamları Kapat

Ancak kuantum mekaniği, atom altı parçacıkların davranışlarının yapıları gereği tahmin edilemez olduğunu gösterdi. Bunun sonucunda, kütleçekim ve elektromanyetizma gibi kuvvetler geleceği, yalnızca geçmişteki olay ve olgulara göre belirleyemezler. Bu da, atom altı parçacıkların rastgele davranışları sebebiyle, özgür iradenin etki edebileceği ufacık da olsa bir pencereyi açık bırakmış oldu.

Yine de, çok sayıda filozof, ufacık parçacıkların rastgele davranışlarının özgür iradeyi oluşturabileceğine şüpheyle yaklaştı. Çünkü kuantum etkileri daha büyük ölçekli cisimlerde pek de işe yaramıyordu.

1970'li yıllarda yapılan araştırmalar insan istemiyle ilgili şüpheler doğurdu. Özellikle merhum sinirbilimci Benjamin Libet tarafından yapılan araştırmalar, beynin "motor korteks" adı verilen ve hareketlerimizi planlayarak uygulayan bölgesinin, insanların bir tuşa basma kararını vermesinden önce ateşlendiğini gösterdi. Yani insanlar bilinçli kararlar almadan önce, beynin kendisi zaten kararı çoktan vermiş oluyordu.

Gizli Sinyal mi?

Karar verme sürecini daha iyi anlamak için Bengson'ın takımı elektroensefalografi (EEG) denen ölçüm aracını kullanarak 19 lisans öğrencisinin bir ekrana bakarken, rastgele bir şekilde sağa ya da sola gözleriyle bakmaya karar vermeleri sırasında beyin dalgalarını ölçtü. İnsanlar kararlarını verdiklerinde, o kararı niteleyen karakteristik bir sinyal, beynin spesifik bölgelerinden ateşlenerek hareket etti.

Tüm Reklamları Kapat

Ancak şaşırtıcı bir şekilde, kafalarımızın arkasında yer alan bir bölgedeki diğer bir elektriksel aktivite, kararların verilmesinden 800 milisaniye öncesine varabilen bir sürede ateşlendi.

Bu beyin aktivitesi aslında bir sinyal bile değildi. Bir "gürültü" idi. Beynin her yerinde bulunan ve rastgele gibi gözüken bir elektriksel ateşlemeydi. Aslında sinirbilimciler bu arkaplan gürültüsünü çoğu zaman anlamsız olarak nitelemektedirler. Hatta belirli bir göreve özel sinyalleri görmek için, toplam sinyalden bu "gürültü" sinyalini çıkarırlar. Bir diğer deyişle, arkaplan gürültü sinyali içerisinde gizlenmiş bir sinyal, insanların bilinçli kararlarını, daha onlar bu kararları vermeden belirlemektedir. Dallas'taki Texas Üniversitesi'nde sinirbilimci olan ve bu araştırmaya katılmamış biri olan Dr. Rick Addante şöyle söylüyor:

Bu araştırmayla ilgili çılgın olan da bu: o bir 'gürültü' sinyali değil. Bu durumda sorumuz şu olmalı: bu sinyal nereden geliyor ve ne gibi bir bilgi taşıyor?

Açık Bir Soru

Addante şöyle devam ediyor:

Bu yeni araştırma özgür iradeyi ispatlamıyor da, çürütmüyor da... Eğer ki bizim bilinçli algımıza katkı sağlayan ve kararlarımızdan önce oluşan bir şey varsa, bu durumda özgür irademizin sınırları sorgulanmalıdır. Öte yandan, bu araştırmanın bulguları, özgür irademizin beyinlerimizde yer alan rastgele arkaplan gürültüsü üzerinde taşındığını, ancak bu gürültü ile birebir aynı şey olmadığını gösteriyor.

Amsterdam Üniversitesi'nden sinirbilimci olan ve yine araştırmada yer almayan biri olan Ali Mazaheri ise bu bulguların özgür iradenin kökünü kazıdığını düşünüyor ve şöyle söylüyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Bu bulgular beynin duyusal işlem sistemlerindeki ateşlemelerin birikerek insanların kararlarını oluşturduğunu, bilinçli beynin ise bu kararları takip ettiğini gösteriyor.

Faydalı Bir İllüzyon mu?

Ancak eğer ki özgür irademiz bir illüzyon ise, neden bu kadar gerçek gibi hissediyoruz?

Bu sorunun cevabı halen gizemini koruyor olsa da, teorilerden bir tanesi tercih illüzyonunun olmamasının insan türü için oldukça can sıkıcı olacağını ve türümüzün hayatta kalıp üreme konusunda başarısızlaşacağı üzerinde duruyor. Mazaheri şöyle anlatıyor:

Özgür iradenizin olduğunu sanmanız, hayatta kalabilmenizi sağlayan bir araç görevi görüyor.

Araştırmanın sonuçları Journal of Cognitive Science dergisinde yayımlandı.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
41
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Merak Uyandırıcı! 24
  • İnanılmaz 11
  • Tebrikler! 9
  • Bilim Budur! 8
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Grrr... *@$# 2
  • Muhteşem! 1
  • Umut Verici! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Live Science | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 07/10/2024 07:57:56 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2451

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Goril
Evrim Teorisi
Kuş
Mantık
Deney
Bağışıklık Sistemi
Yörünge
Ağaç
Sindirim
Sinyal
Kuyruk
Çiçek
Davranış
Ateş
Tehdit
Egzersiz
Öğrenme
2019-Ncov
Su
Abd
Dünya Sağlık Örgütü
Hastalık Kontrolü
Güneş Sistemi
Beyin
Savaş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
T. Ghose, et al. Özgür İrade Algısı, Beynin "Arkaplan Gürültüsü"nden İbaret Olabilir!. (20 Haziran 2014). Alındığı Tarih: 7 Ekim 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/2451
Ghose, T., Bakırcı, Ç. M. (2014, June 20). Özgür İrade Algısı, Beynin "Arkaplan Gürültüsü"nden İbaret Olabilir!. Evrim Ağacı. Retrieved October 07, 2024. from https://evrimagaci.org/s/2451
T. Ghose, et al. “Özgür İrade Algısı, Beynin "Arkaplan Gürültüsü"nden İbaret Olabilir!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Çağrı Mert Bakırcı, Evrim Ağacı, 20 Jun. 2014, https://evrimagaci.org/s/2451.
Ghose, Tia. Bakırcı, Çağrı Mert. “Özgür İrade Algısı, Beynin "Arkaplan Gürültüsü"nden İbaret Olabilir!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, June 20, 2014. https://evrimagaci.org/s/2451.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close