Osmanlı'da Bir Meteor Felaketi: Tarihin Resmi Kayıtlara Geçen İlk Ölümlü Meteorit Kazası Osmanlı Topraklarında Yaşandı!
- Özgün
- Astronomi
- Diplomatik Tarih
Bu haber 2 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.
Dünya'ya meteor düşmesi (daha doğrusu meteorit düşmesi) pek sıra dışı bir olay değildir. Bir insanın üzerine meteorit düşmesi ise sıra dışı bir olaydır. Ne var ki bugüne kadar raporlanan ölümlü meteor kazaları oldukça güvensiz kaynaklara dayanmaktadır. Örneğin popüler bir vaka olarak, 6 Şubat 2016'da Hindistan'da öğlen yemeği sırasında dışarıda yüzünü yıkamakta olan bir otobüs şoförünün üzerine meteorit düşerek öldüğü iddia edilmiştir ve bu, haber kaynaklarında "bilinen tarihte meteorit nedeniyle ilk ölüm" olarak geçmiştir.[1] Ancak NASA tarafından yapılan incelemeler, yer kaynaklı bir patlamanın daha olası olduğunu bulmuştur.[2]
Benzer şekilde, 2013 yılında Rusya'nın Chelyabinsk bölgesinde yaşanan bir meteor patlaması sonucu 1600'den fazla kişi yaralanmıştır; fakat bu yaralanmaların hiçbirinde doğrudan bir meteorit teması tespit edilememiştir. Yaralanmaların hepsi, kişilerin bulunduğu binalardaki camların basınç dalgası dolayısıyla patlamasıyla oluşan kesikler veya düşme sonucu yaşanan travmalardı.[3], [4] Benzer şekilde, bu şekilde meteoritlerle ilişkilendirilen vakaların 14 tanesinde hiçbir meteorit izine rastlanamamıştır.[5]
Buradaki yazımızda, benzer bazı diğer vakalara yer vermekteyiz. Ancak raporlanan diğer olayları kısaca listeleyecek olursak:
- 30 Kasım 1954'te Alabamalı bir kadına meteorit çarpmıştır ve yaralanmasına neden olmuştur (sebebin meteorit olduğu USGS tarafından doğrulanmıştır).
- 8 Kasım 1929'da Yugslavya'nın Zvezvan kentindeki bir düğün sırasında düşen bir meteorit, 1 erkeğin ölümüne neden olmuştur.[6]
- 30 Haziran 1908'de Siberya'da yaşanan Tunguska Olayı'nda düştüğü iddia edilen meteorit yüzlerce geyiği ve 2 insanı öldürmüştür (sebebin meteorit mi kuyrukluyıldız mı olduğu kesin değildir).[7], [8], [9], [10]
Osmanlı'da Bir Meteor Faciası
24 Şubat 2020'de Meteoritics & Planetary Science dergisinde Ege Üniversitesi Fizik Bölümü'nden Ozan Ünsalan, Trakya Üniversitesi Tarih Bölümü'nden Altay Bayatlı ve hem SETI Enstitüsü hem de NASA Ames Araştırma Merkezi'nden Peter Jenniskens tarafından yayınlanan bir makalede, resmi kayıtlara geçmiş tarihteki ilk ölümlü meteorit vakasının Osmanlı Devleti topraklarında, 22 Ağustos 1888 Çarşamba günü, saat 20:30 sıralarında yaşandığı gösterilmektedir.[11]
Dijital ortama aktarılan ve 60 milyondan fazla dokümanı barındıran T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı bünyesindeki Osmanlı Arşivleri'nden elde edilen 3 mektup, o gün yaşananları anlatmaktadır. Bu mektuplardan ilki, olayın yaşandığı yer olan ve o zamanlar Osmanlı Devleti topraklarında yer alan Musul (Irak) valisi Faik Mustafa Bey, dönemin İçişleri Bakanlığı konumundaki Dahiliye Nezareti'ne şöyle yazmaktadır:
(...) Ağustosun onuncu Perşembe gunü saat sekiz buçuk raddelerinde Suleymaniye’nin Serçinar garbi nahiyesinde vakî Çişane nam karyesinin zeylinde ve ahram şeklinde kain tepe uzerinde bir şu'le hasıl olarak mevad-ı turabiye ve haceriye-yi ihrak ile beraber havaya suud eden buhar Süleymaniye’nin şark cihetinde kain Dilaver karyesi cihetine giderek iş bu karyenin dahi bir tepeye istinadı bulunması hasebiyle bu tepenin altında bulunan iki nefer ademden birisine ziyadece tesir edip telef eyledigi gibi diğerinin hala esir fraş bulunduğu ve Gülambar kazasında vaki’ Horilmar nam karyede dahi boyle bir hal vuk’uuyla karye derununda ve etrafı erbaasında yağmur yağarcasına on dakika mikdarı taşlar yağdığı ve orada nüfusca hamdolsun bir güne mazarratı olmamıs ise de taşların tesadüf ettiği besatin ve mezruata hasar-ı külli irad ettiği ve mezkur taşlardan numune alarak bir parçasının gönderdiği Süleymaniye mutasarrıflığından ba-tahrirat işar olunmuş ve mezkur numune manzur ali nezareti penahları buyrulmak üzere postaya teslimen takdim kılınmış olmakla ol babda ve her halde emri ferman hazreti menlehul emre gider.
Burada sözü edilen tarihler, Rumi takvime göre verilmiştir (10 Ağustos 1304). Bu, Gregoryen takvimde 22 Ağustos 1888'e denk gelmektedir. Yukarıdaki mektup, 13 Eylül 1888'de kaleme alınmıştır (Rumi takvimde 1 Eylül 1304). Mektuptan da anlaşılacağı üzere göktaşlarının "10 dakika süresince yağmur gibi yağdığı, 1 kişiyi öldürdüğü, diğerini felç ettiği ve civarda hasara neden olduğu" belirtilmektedir. Meteorit, aşağıdaki haritada da gösterildiği gibi Gülambar civarında atmosfere giriş yapmış, sonrasında muhtemelen parçalanarak 67 kilometre uzaktaki Serçinar bölgesindeki (35° 35' 2.80" Kuzey, 45° 23' 6.69" Doğu) tepelere yağmıştır. Bu sırada 1 kişiyi öldürmüş, 1 kişiyi felç etmiş ve tarlalara zarar vermiştir.
8 Ekim 1888'de ise Dahiliye Nezareti'nin gönderdiği mektubu alan Sadrazam Kamil Paşa, bilgileri özetleyerek 9 Ekim'de Sultan 2. Abdülhamit'e iletti. Sadrazam'ın kaleme aldığı mektupta şunlar yazıyordu:
Geçen Agustosta Süleymaniye sancağı dahilinde kain Çişane nam-ı karye zeylindeki tepe uzerinde bir şu'le hasıl olub havaya suud eden buharın Dilaver Karyesinde bulunan iki kişiye tesiri ile birinin telef olduğunu ve Gülambar kazasında vaki’ Horilmar nam karyede dahi beş on dakika mikdarı nuzul eden taşdan nüfusca bir zaiyat olmadığını ve düşen taşlardan numune olarak bir parçasının gönderildiğini havi Musul vilayetinden Mebus-u Tahriratıyla zikr olunan taş parçası manzur-u ali buyrulmak içün dahiliye nazareti celilesinin tezkeresi ile ma’en arz ve takdim kılındı efendim.
Ne yazık ki Sultan 2. Abdülhamit'in bu olaya cevabı veya aldığı karara dair herhangi bir belgeye henüz ulaşılamamıştır. Benzer şekilde, toplandığı söylenen meteorit numunelerine dair de herhangi bir bulguya henüz ulaşılamamıştır. Dolayısıyla bu olayın bir meteorit düşmesi olmama ihtimali her zaman olmakla birlikte, olayların birden fazla kaynak tarafından yazılması ve devletin en üst kademelerine kadar ulaştırılmış olması, olayın meteorit kaynaklı olmasa bile gerçekliği konusunda herhangi bir şüpheye yer bırakmamaktadır.
Eğer gerçekten meteorit düşmesi ise bu vaka, resmî kaynaklarda kaydedilmiş en eski tarihli ve ölümle sonuçlanan meteorit düşmesi vakası olarak tarihe geçmektedir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
16
-
12
-
6
-
3
-
1
-
1
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
- ^ A. Marszal, et al. Indian Bus Driver 'Killed By Meteorite Strike'. (8 Şubat 2016). Alındığı Tarih: 29 Ekim 2021. Alındığı Yer: The Telegraph | Arşiv Bağlantısı
- ^ C. Hauser. That Wasn’t A Meteorite That Killed A Man In India, Nasa Says. (9 Şubat 2016). Alındığı Tarih: 29 Ekim 2021. Alındığı Yer: The New York Times | Arşiv Bağlantısı
- ^ O. P. Popova, et al. (2013). Chelyabinsk Airburst, Damage Assessment, Meteorite Recovery, And Characterization. Science, sf: 1069-1073. doi: 10.1126/science.1242642. | Arşiv Bağlantısı
- ^ V. V. Emel’yanenko, et al. (2013). Astronomical And Physical Aspects Of The Chelyabinsk Event (February 15, 2013). Solar System Research, sf: 240-254. doi: 10.1134/S0038094613040114. | Arşiv Bağlantısı
- ^ L. LaPaz. (Dergi, 1951). Injuries From Falling Meteorites. Not: Popular Astronomy.
- ^ J. S. Lewis. (1997). Rain Of Iron And Ice. ISBN: 9780201154948. Yayınevi: Basic Books.
- ^ Z. Sekanina. (1983). The Tunguska Event: No Cometary Signature In Evidence.. The Astronomical Journal, sf: 1382-1413. doi: 10.1086/113429. | Arşiv Bağlantısı
- ^ Z. Sekanina. (1998). Evidence For Asteroidal Origin Of The Tunguska Object. Planetary and Space Science, sf: 191-204. doi: 10.1016/S0032-0633(96)00154-7. | Arşiv Bağlantısı
- ^ T. E. Bunch, et al. (2021). A Tunguska Sized Airburst Destroyed Tall El-Hammam A Middle Bronze Age City In The Jordan Valley Near The Dead Sea. Scientific Reports, sf: 1-64. doi: 10.1038/s41598-021-97778-3. | Arşiv Bağlantısı
- ^ J. E. Lyne, et al. (1995). Origin Of The Tunguska Event. Nature, sf: 638-639. doi: 10.1038/375638a0. | Arşiv Bağlantısı
- ^ O. Unsalan, et al. (2020). Earliest Evidence Of A Death And Injury By A Meteorite. Meteoritics & Planetary Science, sf: 886-894. doi: 10.1111/maps.13469. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 17/04/2024 01:52:12 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11114
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
