Tuhaf Asteroit-Kuyruklu Yıldız Melezinin Tarihi 4,6 Milyar Yıl Öncesine Dayanıyor!

Uzayda sentorlar gerçekten var. Bu gök cisimleri, Güneş'in yörüngesinde Jüpiter ile Neptün arasında döner ve hem asteroitlerin hem de kuyruklu yıldızların özelliklerini taşır. Şimdi gök bilimciler, adını "sentorlardan" alan 2060 Chiron isimli gök ismini inceliyor. Chiron'un kimyasal bileşimini çıkararak yüzey kimyası hakkında daha fazla bilgi edinmeye çalışan araştırmacılar, Chiron'un diğer sentorlardan nasıl ayrıldığını anlamaya çalışıyor.

Chiron'da toz ve gazdan oluşan bulut benzeri komasında karbondioksit ve karbonmonoksit buzu ile birlikte karbondioksit ve metan gazları bulunmaktadır. Astronomy & Astrophysics dergisinde yayınlanan bulgular, Güneş Sistemi'mizin ilk günlerine kadar uzanan bu cisimlerin yapısını anlamamıza katkı sağlamaktadır.^[1] Yeni çalışma 2024'ün başlarında Neptün ötesi cisimlerde ilk kez karbonmonoksit ve karbondioksit buzu tespit edilmesiyle elde edilen bulgulara dayanmaktadır.

Hem kuyruklu yıldızlar hem de asteroitler Güneş’in yörüngesinde dönen gezegenimsi cisimlerdir ancak aralarında bazı temel farklılıklar bulunmaktadır. NASA'ya göre asteroit (örneğin Dimorphos), bir teleskopla gözlemlendiğinde ışık noktası gibi görünen küçük ve kayalık bir cisimdir. Çoğu asteroit, Mars ile Jüpiter arasındaki asteroit kuşağında bulunur. Ayrıca çeşitli şekil ve boyutlarda olabilirler ve bazılarının yörüngesinde bir uydu vardır.

Kuyruklu yıldız (örneğin Halley Kuyruklu Yıldızı) ise buz ve tozdan oluşur. Cisim Güneş'e yaklaştığında bu buz ve toz buharlaşmaya başlar. Teleskopla bakıldığında kuyruklu yıldızlar bulanık görünür ve arkalarında bir kuyruk bırakır.

Uzaydaki sentorlar, mitolojik yarı insan yarı at yaratıklar gibi, hem kuyruklu yıldızların hem de asteroitlerin özelliklerini taşır. Güneş Sistemi’nin dış bölgelerinde çoğunlukla Jüpiter ve Neptün arasındaki yörüngeleri arasında dönerler.

Chiron, 1977 yılında keşfedilen ilk sentordu. Başlangıçta bir asteroit olduğu düşünülse de araştırmacılar Chiron'un bir kuyruklu yıldız gibi gaz yaydığını ve arkasında bir kuyruk bıraktığını gördüğünde sıradan bir gök cismi olmadığını anladı. Chiron, hibrit gök cisimleri arasında bile sıradışı özellikler sergileyen tuhaf bir nesnedir. Bazen etrafında gaz, toz, buz ya da diğer küçük parçacıklardan oluşan bir bulunan bir kuyruklu yıldız gibi davranır.

Ekip, yeni çalışmalarında James Webb Uzay Teleskobu'ndan (JWST) elde edilen verileri kullanarak zaman kapsüllerini andıran gibi olan Neptün ötesi cisimleri inceledi. Central Florida Üniversitesi'nde görev yapan, İspanya'daki Oviedo Üniversitesi'nde çalışan çalışmanın yazarlarından gezegen bilimci Noemí Pinilla-Alonso şöyle anlatıyor:

Güneş Sistemi'ndeki küçük cisimler, bu dönemi doğrudan gözleyemesek de geçmişte neler olduğunu bize anlatıyor. Ancak aktif sentorlar bize bundan çok daha fazlasını anlatıyor. Güneş'in ısısıyla değişen bu yapılar, yüzey ve yüzey altındaki katmanlar hakkında benzersiz bilgiler veriyor.

Chiron'da, buzların çoğunun bulunduğu yüzeyi ve gazların kaynağı olan komayı gözlemleyebildiklerini belirten Pinilla-Alonso, şöyle ekliyor:

Neptün ötesi cisimler çok uzakta ve soğuk olduklarından bu tür aktiviteler göstermez. Asteroitlerde buz olmadığı için böyle bir aktivite görülmez. Öte yandan, kuyruklu yıldızlarda ve sentorlarda bu tür bir aktivite vardır. Yine de genelde Güneş'e daha yakın olduklarından ve komaları çok yoğun olduğundan yüzeydeki buzların gözlemlenmesi zordur.

Koma içerisindeki gazları ve buzlarla olan ilişkilerini anlamak, bu cisimlerdeki kimyasal ve fiziksel süreçleri anlamamıza yardımcı olabilir. James Webb Uzay Teleskobu Chiron'un komasında karbondioksit ve karbonmonoksit buzlarının yanı sıra karbondioksit ve metan gazlarının da bulunduğunu net bir şekilde ortaya koydu. Çalışmanın yazarlarından Central Florida Üniversitesi astrofizikçisi Charles Schambeau, şöyle yorumluyor:

Bu sonuçlar, daha önce gördüğümüz hiçbir şeye benzemiyor. Chiron gibi Güneş'ten bu kadar uzak bir cismin gaz komasını tespit etmek çok zorlu bir görev ancak James Webb sayesinde bunu başarabildik. Bu sayede Chiron'un iç bileşimini ve özelliklerini daha iyi anlıyoruz.

James Webb'in spektrum verileri, farklı uçuculuğa sahip çeşitli buzların miktarını ve nasıl oluştuğunun anlaşılmasını da sağladı. Chiron büyük olasılıkla Neptün ötesinde 4,6 milyar yıl önce oluştuğu dönemden beri Güneş Sistemi'mizde dolanıyor. Ekip, gelecekte Chiron'un gazlarını daha fazla analiz etmeyi planlıyor.