Orta Dünya'dan Değerli Bir Vaka: Yüzüklerin Efendisi'nin Smeagol/Gollum Karakterinin Tıbbi Analizi

Sméagol (Gollum) 587 yaşında, bekar ve yeri yurdu olmayan hobbit türü bir erkektir. “Tek yüzük”ten başka bir şey düşünmeyen ve giderek daha saldırganlaşan, antisosyal davranışlara sahip bir karakter olarak anlatılmıştır.

Büyükannesi nehir halkı topluluğunda bilge bir kadın olan Sméagol, varlıklı ve nüfuz sahibi bir aileden gelir. Sméagol’ün doğumu ve eğitimi hakkında bilgi verilmemiştir. Kindar bir kişiliğe sahip olan Sméagol’ün tek arkadaşı, yüzüğü ondan çaldıktan sonra öldürdüğü Deagol’dür. Bu olay, Sméagol’ün hayatını değiştirir; yüzük onun görünmez olmasını ve konuşulanları gizlice dinlemesini sağlar. Yaptıklarından dehşete düşen ailesi ve halkı, onun bir hırsız ve katil olduğuna inanarak Sméagol’ü kovup dumanlı dağlarda yalnız bir yaşama mahkum eder. Sméagol, elinde bir tek yüzükle yapayalnız uzun yıllar yaşar ve dış dünyadaki her şeyden nefret etmeye başlar; güneşten, aydan, rüzgardan bile nefret eder. Sadece çiğ balık ve canlı hayvanları yiyerek beslenir. Sonunda Sméagol, daha şiddet eğilimli bir kişiliğe bürünerek Gollum’a dönüşür. Gollum 25 yaşındayken* yüzük, Bilbo Baggins tarafından çalınır. Bu olaydan sonra Gollum’un saplantı halinde tek bir düşüncesi vardır: yüzüğü geri almak, gerekirse şiddet kullanarak.

Adli geçmişinde Deagol cinayeti ve Samwise Gamgee cinayet teşebbüsü yer alır. Ergenliğinde birçok genç hobbit gibi "pipoyla ot" içse de madde bağımlılığı geçmişi yoktur. Sméagol, çocukluğuna ait anıların birçoğunu unutmuştur, hastalık öncesindeki kişiliğiyle ilgili tamamlayıcı bilgimiz sınırlıdır. Yüzüğü ele geçirmeden önce meraklı ama tuhaf ilgileri olan bir çocuktur; zarar vermekten ve köklerini bulmak için ağaç diplerini kazımak gibi toplum dışı aktivitelerden hoşlanır. Kendinden, bayat çiğ balıktan ve "hobbitlerler"den (İng: "hobbitses") hoşlanmaz.

Aklî Durum Muayenesi

Genel muayene sonuçlarına göre Gollum az saçlı, iri gözlü, solgun, bir deri bir kemik kalmış bir hobbittir: "Sinsice hareket eden, derbeder, çirkin bir yaratık." Hırpani bir görünümü ve üstünde sadece yırtık pırtık bir peştamal vardır. Sürünme veya zıplama gibi hayvan davranışları sergiler. Subjektif olarak kendisini üzgün hissettiği ve "değerlisi"ne tekrar kavuşmak için sabırsızlandığı halde klinik depresyon belirtileri göstermez. Objektif olarak duygusal açıdan kararsızdır, yüzükten bahsederken gergin ve asabi olur. Konuşması anormaldir, "evet, evet, evet" veya "Gollum, Gollum" gibi bazı sözcükleri tekrar eder, sesler çıkarır. Tolkien, Hobbit adlı kitabında, Gollum’un dumanlı dağlarda yalnız başına geçirdiği uzun yıllar hakkında şöyle yazar: "Konuşacak başka kimsesi hiç olmadığından hep kendi kendine konuşurdu."

Düşünce biçiminde bozukluk yoktur. "Oyunbazcı" (İng: "triksy") veya "hobbitlerler" (İng: "hobbitses") gibi uydurma sözcükler kullanır. Gollum nihilistik düşünceler sergiler ve kendisinin katil, yalancı ve hırsız olduğuna inanır; aslında bunda biraz gerçeklik payı olsa da çok az suçluluk ve pişmanlık duygusu gösterir. Yüzükten başka bir şey düşünmez ve ona sahip olmayı delicesine arzular. Saplantılı düşünceleri vardır, ancak yüzük için her şeyi yapabileceği halde zorlantılı değildir. Yüzüğün halihazırdaki sahibi Frodo’ya karşı düşmanca davranır. Sauron’la ("göz hep izliyor") ve Samwise Gamgee’yle ("şişko hobbit… o bilir") ilgili paranoid düşüncelere kapılır. Gollum yüzüğe uzun süredir dokunamadığı için düşüncelerini ve hareketlerini kontrol etmekte zorlanır. Yüzüğün yakınlarındayken Gandalf ve Frodo da benzer semptomlar gösterdiklerinden bu bedensel hareketsizliği/edilginliği yüzüğe bağlayabiliriz. Kişilik bölünmesi özellikleri görürüz. Sméagol bölünmüş kişilik sergilemişti, şimdi de Gollum aynı şeyi yaşar.

Hiçbir şekilde bilişsel yetersizlik emaresi göstermez. Kendi durumunun iç yüzünü anlamamakla birlikte Gollum- Sméagol ayrışmasının farkındadır.

Tanı

Birkaç ayırıcı tanı göz önünde bulundurulmalıdır, önce semptomların organik nedenlerini bertaraf etmeliyiz. Gollum’un semptomları uzun süredir devam ettiğinden beyin tümörü gibi yer işgal eden bir lezyon olması olası değildir. Gollum’un diyeti sadece çiğ balıktan oluşup son derece sınırlıdır. B-12 vitamini eksikliği asabiyet, sanrı ve paranoyaya neden olabilir. İştah azlığı, saç dökülmesi ve kilo kaybı demir eksikliği anemisiyle ilişkili olabilir. Aşırı dikkat artımı gözlenmiş olup uyku ihtiyacı yoktur. Bu durum, gözlerinin dışarı doğru fazlasıyla çıkıntılı olması ve kilo kaybı yaşamasıyla birlikte değerlendirildiğinde hipertroidizmi düşündürmektedir. Gollum’un gün ışığından hoşlanmaması, porfirya hastalığında görülen ışığa hassasiyetten (fotosensitiviteden) kaynaklanabilir. Ataklar açlık nedeniyle tetiklenebilir ve paranoid psikoz eşliğinde olabilir.

İnternette yapılan bir arama sonucunda, Gollum’un "ruhsal bozukluğu"nu inceleyen 1300’ün üzerinde site bulunmuştur. Rastgele seçilmiş 30 tıp öğrencisine Gollum’un ruhsal bir bozukluğu olup olmadığı hakkındaki düşüncelerini sorduk. Şizofreni en sık görülen tanıydı (25 öğrenci), bu tanıyı çoklu kişilik bozukluğu (üç) izliyordu. Ön değerlendirmede şizofreni makul bir tanı gibi görünmektedir. Bununla birlikte o dönemdeki kültür bağlamında olası değildir. Sanrılar, hastanın kültürüne uymayan, düzmece, sarsılmaz inançlardır. Orta Dünya’da yüzüğün gücü gerçektir. Gollum’un yaşadığı hareketsizlik/edilginlik olgusu yüzükten kaynaklanır ve bu semptomlar yüzüğe sahip olan tüm bireylerde görülür. Gollum, şizofreni tanısı için ICD-10 kriterlerini karşılamamaktadır.

Gollum ve Sméagol şeklinde iki kişiliğin bulunması, çoklu kişilik bozukluğu olasılığını artırmaktadır. Bu hastalıkta, bir kişilik diğeri tarafından baskılanır, iki kişilik de diğerinin varlığının farkında değildir. Halbuki Gollum ve Sméagol birlikte var olabilirler, birbirleriyle konuşabilirler ve diğerinin varlığının farkındadırlar.

Gollum, çocukluğundan itibaren var olan ve inatçı bir hastalık seyri gösteren yaygın uyumsuz davranışlar sergilemektedir. Tuhaf ilgi alanları ve kindar davranışları, arkadaşlık kurmasını zorlaştırmış ve çevresindekilerde sıkıntılara yol açmıştır. Gollum, şizoid kişilik bozukluğu (ICD F60.1) için dokuz kriterden yedisini karşılamaktadır. Gollum’un sorunlarına ad koymamız gerekirse bunun en olası tanı olduğuna inanıyoruz.

* Okurlarımızdan gelen geri bildirimler ışığında, çevirisini yaptığımız makalede Gollum'un yaşıyla ilgili bir hata olduğunu düşünüyoruz. Yüzük Bilbo Baggins tarafından çalındığında Gollum 511 yaşındaydı, 25 değil. Konuyla ilgili olarak makalenin yazarlarına ulaştık; doğrulattıktan sonra düzeltme yayınlatmaya çalışacağız. Bu mühim konunun takipçisi olarak, Orta Dünya'nın kadim bilgilerinin bu şekilde bilim dergilerince pespaye edilmesine izin vermeyeceğiz.