Nesli Tükenmek Üzere Olan Kulaksız Ejderhaları Kurtarmak Mümkün mü?

1969'dan bu yana görülmeyen ve nesli kritik derecede tükenme tehlikesi altında olan Viktorya dönemi otlak kulaksız ejderhası (Tympanocryptis pinguicolla) 2023'ün başlarında tesadüfen yeniden keşfedildi! Yani, bu hayvanların neslinin henüz tükenmediği ortaya çıktı.

2021'in sonlarında MIT ve Harvard Üniversitesinde genetikçi olan George Chruch önderliğinde Colossal Biosciences isimli bir şirket kuruldu. Yünlü mamutlar, çeşitli kuş cinsleri ve Tazmanya kaplanları gibi nesli tükenmiş birçok tür üzerinde türdiriltimi çalışmaları gerçekleştiren bu yenilikçi şirket, yeniden keşfedilen kulaksız ejderhaları korumak ve popülasyonlarının sayısını çoğaltmak için gerçekleştirilen kurtarma projesini destekledi.

Bu makalede ise Viktorya dönemi otlak kulaksız ejderhalarının genel özellikleri ve onların popülasyonlarını korumak için atılan adımları inceleyeceğiz.

Viktorya Dönemi Otlak Kulaksız Ejderhaları

Viktorya dönemi otlak kulaksız ejderhası, Agamidae familyası içerisinde bulunan kritik derecede tehlike altındaki bir türdür. Avustralya genelinde, Tympanocryptis'in birçok türü daha önce Tympanocryptis pinguicolla altında sınıflandırılmıştır; ancak daha sonra yapılan bilimsel çalışmalar aslında bu türlerin farklı türler olduğunu ortaya koymuş ve türlerin tamamının ayrılması fikrini desteklemiştir.

2014 yılında gerçekleştirilen bir araştırma, Darling Yaylaları'ndaki iki popülasyonun aslında yeni türler olan Condamine kulaksız ejderhası (Tympanocryptis condaminensis) ve Roma kulaksız ejderhasını (Tympanocryptis wilsoni) temsil ettiğini ortaya çıkarmıştır.^[1] 2019 yılında yapılan başka bir çalışma, Canberra yakınlarındaki bir popülasyonun aslında izole olmuş bir çizgili kulaksız ejderha (Tympanocryptis lineata) popülasyonunu temsil etmekte olduğunu, Cooma ve Bathurst yakınındaki iki popülasyonun ise iki yeni tür olan Monaro çayırlarının kulaksız ejderhası (Tympanocryptis osbornei) ve Bathurst otlak kulaksız ejderhasını (Tympanocryptis mccartneyi) temsil ettiğini ortaya koymuştur. Bu durum Viktorya dönemi popülasyonunun, türün tek temsilcisi olduğunu göstermiştir.^[2]

Bu sürüngenlerin kulaksız olarak adlandırılmalarının sebebi dış kulak açıklığına ve işlevsel bir kulak zarına sahip olmamalarıdır. Yetişkin bireyler, yaklaşık olarak 15 santimetre uzunluğa erişebilmektedir. Vücutları dikenli pullarla kaplıdır ve genellikle küçük deliklerde veya kayaların altında saklanmayı tercih etmektedirler. Diyetleri ise ağırlıklı olarak küçük omurgasızlardan oluşmaktadır. Cinsin diğer türlerinde olduğu gibi, Viktorya dönemi otlak kulaksız ejderhalarının habitatını da ılıman otlak alanları oluşturmaktadır.^[3]

Zoos Victoria

Türün Habitat Kaybı

Victoria bölgesindeki habitatın geçmişte yoğun bir şekilde bozulması ve dönüştürülmesi sebebiyle, bu tür için elverişli yaşam alanlarının büyük bir kısmı ortadan kalkmıştır. Bu durum da türün tehlike altına girmesine ve bugünlerde popülasyonlarının az olmasına neden olmuştur. Özellikle Melbourne şehrini çevreleyen yoğun arazi kullanımı ve dönüştürülen bazalt otlaklar, türün azalmasında önemli olan diğer faktörler olarak ortaya çıkmıştır. Ayrıca tilki ve kedi gibi bazı istilacı türlerin bölgeye gelmesi de bu sürüngenlerin nesillerinin tehlikeye altına girmesinde etkili olmuştur. 1988 yılına gelindiğinde tür, Victoria Flora ve Fauna Garanti Yasası ile Commonwealth Çevre Koruma ve Koruma Yasası kapsamında kritik tehlike altındaki türler arasında listelenmiştir.

2019'da gerçekleştirilen bir araştırmadaysa, Viktorya dönemi otlak kulaksız ejderhasının yaşam alanının büyük ölçüde yok olması ve türün en son 1969'da Geelong bölgesinde görülmesi nedeniyle neslinin tükenmiş olabileceği öne sürülmüştür. Eğer bu durum gerçekleşseydi, bu yok oluş modern zamanlarda Avustralya anakarasında bilinen ilk sürüngen nesli tükenmesi olacaktı.^[4]

Ancak, 1988-1990 yılları arasındaki araştırmalar sırasında doğrulanmamış gözlemlere dayanarak türün hâlâ var olduğuna dair umut devam etmiştir. Daha sonraki aramalarda kayda değer bir veri bulunamamasına rağmen, bölgede kalan otlakların tamamının detaylı bir şekilde incelenmemesi ve türe ait bireylerin küçük olması nedeniyle sürüngenlerin yaşıyor olabileceklerine dair inanç devam etmiştir. Bu araştırmaların yürütülmesinde ana aktör olarak Zoos Victoria Koruma Örgütü rol oynamıştır.

Son olarak Ocak 2023'te Pat Monarca ve Emi Arnold isimli iki ekolojist, türün bir bireyini yeniden keşfederek Melbourne Hayvanat Bahçesi'ne fotoğraf ve video ile bildirmiştir. Haziran 2023'te ise Viktorya dönemine ait türün yeniden keşfedildiği duyurulmuş ve birkaç aylık saha çalışmalarının ardından Melbourne Hayvanat Bahçesi'nde bir yeniden üretim programına tabi olan 16 birey bulunarak türün varlığı doğrulanmıştır.^[5]

John James Wild

Koruma Programı ile Popülasyonu Arttırmak

Avustralya'nın eyalet ve federal hükümetleri, daha fazla kulaksız ejderha popülasyonu tespit etmek için arama köpeklerinin eğitimine yönelik 188.000 Avustralya doları harcamayı planladığını açıkladı.

Bu koruma faaliyetlerine ek olarak Colossal Biosciences şirketi de nesli kritik derecede tehlike altında olan bu sürüngenleri kurtarmak amacıyla Victoria Hayvanat Bahçesi programına yaklaşık 300.000 dolar fon ayırdığını duyurdu. Ayrıca şirketin, Melbourne Hayvanat Bahçesi'nde karantinaya alınmış bir üreme merkezinin kurulmasına yardımcı olacağı ve türün genomunun dizilenmesi ile ilgili genetik ilişkilerin haritalandırılması üzerinde çalışılacağı belirtildi.

Colossal; şu anda ekibin öncelikli hedefinin ejderhanın mevcut popülasyonunu korumak ve çoğaltmak olduğunu, aynı zamanda vahşi yaşam alanının diğer bölgelerini gelecekteki kayıplardan önce koruma altına almak ve restore etmek olduğunu ifade etti. Projenin, Colossal'ın Hayvan Baş Sorumlusu Matt James ve Victoria Hayvanat Bahçeleri'nden tehdit altındaki türlerin genel müdürü Garry Peterson tarafından yönetilmesi planlanıyor.^[6]

Colossal uzun süredir nesli tükenmiş türlerin neslinin döndürülmesi konusuyla gündemde. Colossal'ın bu inovatif fikirleri, dünyanın büyük bir kısmında destekle karşılanırken bir yandan bazı eleştirilerinde odağı olmuştu. Şirketin sahip olduğu yüklü fonun halihazırda var olan nesli tükenme tehlikesi altında olan türleri korumak için kullanılabileceği ve bu sebeple de şirketin projelerine kaynak ayrılırken dikkatli davranılması gerektiğini savunulmaktaydı. Hatta bu durum beraberinde konunun etiği üzerine tartışmaları da getirmişti.

Colossal, Viktorya dönemi otlak kulaksız ejderhaları üzerinde bir koruma fonu ayırarak artık sadece nesli tükenmiş türleri değil aynı zamanda soyu kritik derece de tehlike altında olan türleri ve habitatları koruma konusunda da adımlar atacağını göstermiş oldu. Bu noktadan sonra Collosal firmasının var olan habitatları korumak konusunda hayvanat bahçeleri ve hükümetler ile daha çok ortaklıkta bulunacak gibi görünüyor.^[7]

Melbourne Hayvanat Bahçesi

Sonuç

Günümüzde, kulaksız ejderhalar da dahil olmak üzere pek çok canlı tür, nesillerinin tükenmesi tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu durum hem doğal habitatların yok olması hem de insan etkisinin artmasıyla yakından ilişkilidir. Gelecek nesillerin doğal çeşitlilikten yararlanabilmesi için sürdürülebilir kalkınma, çevresel koruma ilkelerine dikkat edilmesi ve bu tür koruma projelerinin gerçekleştirilmesi önemlidir. İnsan etkisinin kontrol altına alınması ve doğal habitatların korunması, nesli tükenmekte olan türlerin ve ekosistemlerin hayatta kalması için kritik öneme sahiptir. Bu çabalar, gezegenimizin biyolojik çeşitliliğini koruma ve sürdürülebilir bir gelecek inşa etme yolunda atılan önemli adımlar olarak karşımıza çıkmaktadır.