Müzik Beynimizde Nasıl Etkiler Yaratır?

Müzik, biz insanlar için yaşamımızda büyük yer kaplayan kompleks sesler kaynağıdır. Yaşamımızın her alanında müzik vardır; eğlenmek, rahatlamak ya da bize çağrıştırdığı anıları hatırlamak istediğimizde vs. duygularımızı ifade eden en güzel araçlardan biri olduğu için müzik dinleriz. Bazılarımız çıtayı biraz daha yükselterek enstrüman(lar) çalar, bazılarımız ise dinlemenin ve çalmanın da ötesine geçerek bu kompleks sesleri bir araya getirerek besteler yapar.

Müzik Dinlerken Beynimizde Neler Oluyor?

Müzik dinlerken bu kompleks sesler beynimizde nasıl bir işlemden geçiyor acaba? Müzik dinlerken ya da müzikle uğraşırken beynimizin farklı bölgeleri mi harekete geçiyor? Bu soruların cevabı için nörobilimcilere kulak verelim...

Müzik dinlemeye başladığımızda beynimizin neredeyse bütün bölümleri etkilenmektedir. İlk olarak müzik, işitsel kortekse ulaşarak burada en temel unsurlarına (perde, tını, süreklilik vs.) ayrıştırılır. İşitme korteksi, müzikal bilgi akışını parçalarına ayırabilmek için beyincik (serebellum) ile birlikte çalışır. Beyincik, amigdala (beynin duygusal merkezi) ve ön (frontal) lobla bağlantılıdır.

Müzik dinlerken beyindeki zevk merkezi olan nükleus akumbens harekete geçerek iyi hissetmemizi sağlayan nörokimyasal dopamini serbest bırakır. Bu kimyasal çok sevdiğimiz bir şeyi yerken veya orgazm olurken salgılanan kimyasaldır. Ayrıca, müzik dinlerken beyinde endorfin de salgılanmaktadır. Bilindiği üzere ağrı çekerken ya da stres halindeyken endorfin salgılanması artar ve endorfin doğal bir ağrı kesici gibi çalışır. 

Dr. Jockers

Stanford Üniversitesi Tıp Fakültesi doktora sonrası araştırmacısı olan Daniel Abrams şöyle diyor:

Müzik zevklerimizin farklılıklarına rağmen, beynin müziği deneyimlemesi çok tutarlı bir şekilde gerçekleşmektedir.

Müzik eğitimi almamış olan ve araştırmaya katılan denekler, fMRI beyin taramasından geçerken dört senfoni dinlediler. Araştırmacılar, müziğin tüm katılımcıların beyninde hemen hemen aynı etkiyi yaptığını buldular: Hareket, planlama, dikkat ve hafızaya dahil olan beyin bölgeleri aktive olmuştu. Bu çalışma, müzik dinlemenin beyinde herhangi bir sesten daha farklı işlendiğini göstermiştir.

Nörobilimci Valorie Salimpoor’un yürüttüğü araştırmanın Nature’da yayınlanan sonuçları ise şunlar: Müzik soyut bir uyaran olduğundan öfori ve özlem duygularını uyandırabilir. Raclopride pozitron emisyon tomografi taraması kullanılarak yapılan otonom sinir sistemi aktivitesinin psikofizyolojik ölçümlerinde, müzik dinlerken endojen dopaminin salgılandığı bulundu.

Aynı dinleyiciler üzerinde fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme kullanıldığında nükleus akumbens adlı beyin bölgesinin müzik dinlerken en fazla tepkiyi veren yer olduğu anlaşıldı. Bu sonuçlar, müziğe tepki olarak duyulan yoğun hissin dopamin salımına yol açabileceğini göstermektedir.

Müzik Aleti Çalarken Beynimizde Neler Oluyor?

Müzik aleti çalmak insanlığın yaptığı en kompleks işlerden biridir çünkü müzisyenler görsel olarak algıladıkları notaları eş zamanlı olarak motor komutlara dönüştürürler. Müzisyenlerin beyinleri fMRI yöntemiyle incelendiğinde, beyinlerinin bazı bölgelerinde daha çok gri bölgeye rastlanmıştır. Gri madde beynin en dışında yer alan ve dil, düşünce, bellek, dikkat, idrak ve şuur konusunda kilit rol oynayan bölümdür.

Profesyonel müzisyenlerin beyin taramalarında, belirgin olarak, daha fazla simetrinin, motor kontrolünden sorumlu daha büyük alanların, işitsel işlemin, mekansal koordinasyonun ve daha gelişmiş korpus kallosumun olduğu görülmüştür. Korpus kallosum, beynin iki tarafını birbirine bağlayan ve iletişim sağlayan sinir lifleri bandına denir. Yani bir müzik aleti çalmayı öğrenmek, beyniniz için her yaşta yapabileceğiniz en iyi şeylerden biridir.

Peki Beste Yaparken...

Yapılan başka bir araştırmada, 17 besteciden MRI’ları çekilirken yeni bir beste yapmaları istendi. İlk önce bir barlık nota gösterildi ve bestenin geri kalanını gözlerini kapatarak hayal edip tamamlamaları istendi. Beş dakika süren bu deneyin sonunda beyindeki aktivite, bestelemeye başlamadan önce ve besteleme esnasında incelendi.

Sonuçlara göre, besteleme sırasında beynin görsel ve motor bölgelerindeki bağlantı azalmış, beynin diğer bölgelerindeki bağlantılar artmıştı. Özellikle anterior singulat korteksteki (empatiden, dürtülerin kontrol edilmesinden, karar verme süreçlerinden ve duyguları düzenlemeden sorumludur) ve varsayılan mod ağındaki (İng. default mode network veya DMN. Varsayılan mod ağı hayal kurarken ya da geçmiş veya geleceği düşünürken aktif olan bölümdür)  bağlantılar arttı. Bu ağlar duygusal işlem ve bilgi entegrasyonu için önemlidirler.

Müziğin Hayatımızdaki Etkileri

Müziğin hayatımızdaki pozitif etkileri saymakla bitmez. Müzik endorfin salgılanmasını sağlayarak olumlu duygusal tepkilerin tetiklenmesini sağlar. Müziğin beyin işlevlerini geliştirdiği birçok araştırma ile ortaya koyulmuştur. Yapılan araştırmalar sonucunda müziğin depresyonun hafifletilmesinde yardımcı olduğu ve kronik ağrıları azalttığı gözlenmiştir.

Nörolojik hastalıkların tedavisinde de müzik terapisinden yararlanılmaktadır. Bu terapi ile beynin belirli bölgeleri uyarılarak beyin metabolizması canlandırılıp kan akışının hızlanması sağlanmaktadır. Araştırmalarda müzik dinlemenin dolaylı olarak anıları uyarmaya yardımcı olduğu da gözlemlenmiştir; bu yüzden Alzheimer hastalarına müzik terapisi uygulanmaktadır.

Müzik eğitimi almak hafıza kapasitesini yükselttiği için dolaylı olarak düşünme kapasitesini de arttırır. Müzisyenlerin işitsel kelime hafızalarının ve işitsel dikkatlerinin geliştiği gözlenmiştir. Bu da dolaylı yollardan öğrenmeyi etkilemektedir. Diğer bir deyişle, müzik eğitimi işitsel yoldan öğrenmeyi olumlu yönde etkilemektedir. Yapılan araştırmalardan birinde müzik eğitimi alan çocukların kelime dağarcıklarının ve okuma kapasitelerinin müzik eğitimi almayan çocuklara göre daha fazla olduğu gözlenmiştir.

Sonuç

Gördüğünüz gibi müzik dinlemenin veya müzikle uğraşmanın beynimizdeki ve yaşamımızdaki olumlu etkileri çok fazladır. Yazımızı Çinli filozof Konfüçyüs'ün sözüyle bitirelim:

Hayat ızdırap ve keder verirse, sükuneti müzikte arayınız.