Mürekkep Balıkları, Yaşlanmaya Bağlı Olarak Hafızası Bozulmayan Tek Hayvan Türü Olabilir!

Geçtiğimiz salı günü akşam yemeğinde ne yediğinizi hatırlıyor musunuz? Veya geçtiğimiz yılın bugününde? Mürekkep balığı hatırlıyor. Anlaşılan o ki mürekkep balıkları, yaşlanıncaya kadarki zaman içerisinde hafıza işlevinde bozulma belirtisi göstermediği tespit edilen ilk hayvan.

İnsanlarda bu, geçmişte öğrendiklerimizi öğrenimin keskin ayrıntıları olmadan hatırladığımız semantik belleğin tam tersi olarak, geçmiş olayların ne-nerede-ne zaman olduğunu barındıran epizodik bellek olarak bilinmektedir. Araştırmacılar buradaki durumu ise "epizodik-benzeri bellek" olarak tanımlıyor ve bu durumun, mürekkep balığının çiftleşme davranışlarıyla bağlantılı olabileceğini düşünüyor.

Mürekkep balıklarını bu çalışma için iyi bir özne yapan şey ise, yalnızca birkaç yıl yaşamaları ve bu sayede yaşam boyu anılarının karşılaştırılmasının kolay olmasıdır. Yeni yapılan deneyler, mürekkep balığının anılarının yaşamın ilerleyen yıllarında da çok keskin kalıyor gibi görünüyor.^[1] İngiltere'deki Cambridge Üniversitesi'nde karşılaştırmalı psikolog olan Alexandra Schnell şöyle diyor:

Mürekkep balıkları ne, nerede ve ne zaman yediklerini hatırlayabilir ve bunu gelecekte beslenme kararlarına rehberlik etmek için kullanabilir. Şaşırtıcı olan, kas fonksiyonu ve iştah kaybı gibi diğer yaşlanma belirtilerini göstermelerine rağmen, bu yeteneği yaşla birlikte kaybetmemeleridir.

Ekip, 24 adet yaygın mürekkep balığı (Sepia officinalis) üzerinde deney yaptı ve onları iki tür yiyeceğin ne zaman ve nerede mevcut olduğunu öğrendikleri yiyecek arama eğitiminden geçirdiler: Çim karidesi (mürekkep balıklarının tercih ettiği) ve kral karides.

İlerleyen deneylerde, epizodik benzeri belleğin bir kanıtı olarak, kafadan bacaklıların bu eğitim sürecindeki bir sonraki turda tercih ettikleri yiyecekleri yakalamak için ne-nerede-ne zaman ögelerini hatırladıkları gözlemlendi.

Araştırmada yer alan ve tamamen yetişkin olmayan 10-12 aylık ve yaşlılığın oldukça ilerisinde olan 22-24 aylık olan iki alt grup, en iyi yiyeceği nasıl bulacağını öğrenmek için eşit düzeyde zaman harcadı ve doğru yiyeceği seçme miktarı aynıydı.

Araştırmacılar, bu mükemmel hafızanın evrimleşmiş olmasının bir nedeni olarak, mürekkep balığının hayatlarının sonuna kadar çiftleşmemesini öne sürüyor. Yumuşakçalar, belki de önceki eşlerini elde etmek için ne yaptıklarını hatırlayarak, genlerini daha geniş bir alana yayabiliyorlar. Schnell şöyle diyor:

Yaşlı bir mürekkep balığının hafızasının işlevi, en az genç bir mürekkep balığı kadar iyiydi; hatta yaşlıların çoğu test aşamasında daha iyi sonuçlar gösterdi. Bu yeteneğin, vahşi doğada mürekkep balığının kiminle çiftleştiklerini hatırlamalarına yardımcı olabileceğini düşünüyoruz, böylece aynı eşe geri dönmezler.

Hayvanlarda epizodik benzeri belleğin nasıl işlediğine dair hâlâ üzerinde çalışılacak çok şey var; bizimle gerçekten iletişim kuramadıklarından dolayı bu durumu değerlendirmek zor, ancak geçmiş araştırmalar bu alanda bazı ilerlemeler kaydetti.

Sıçanlar ve alakargalar da dahil olmak üzere diğer hayvanlarda epizodik benzeri hafızanın kanıtı gözlemlense de, araştırmacılar şu anda mürekkep balığıyla onları ayıran bir şey olduğunu söylüyorlar: Onların hatıraları, hayatlarının ilerleyen yıllarında zarar görmüyor.

Bunun nedeni, insanların ve diğer omurgalıların aksine, mürekkep balıklarının beyinlerinde hafızayla yakından bağlantılı olan hipokampüsün yer almaması olabilir. Mürekkep balıklarında öğrenme ve hafıza azalır, ancak bu, ölümden sadece iki veya üç gün önce gerçekleşir. Araştırmacılar, yayımladıkları makalede şunu belirtiyor:

Bu sonuçlar, mürekkep balığındaki epizodik benzeri bellek sisteminin, en azından hayvanın ömrü boyunca gelişimi açısından insan olmayan diğer türlerdeki epizodik benzeri bellekten farklı olduğunu göstermektedir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Bu farkın sebebi mürekkep balığının farklı bir nöroanatomiye sahip olması olabilir, fakat bunu öğrenmek adına bu konuya daha fazla odaklanılması gerekiyor.