Maymun Görür, Maymun Yapar: Bir Yarışta Birincinin İkinciyi Kopyalaması Nasıl Mantıklı Bir Strateji Olabilir?

"Maymun görür, maymun yapar" stratejisi, oyun teorisi hakkında yazılan bir kitapta şu sözlerle anılmaktadır:^[1]

Yelkenli yarışlarında 'lideri takip et' stratejisinin ilginç bir şekilde ters yüz edilmiş halini gözlemlemek mümkündür... Lider, kötü bir stratejiyi takip ettiği bariz olsa bile takipçiyi taklit eder. Neden mi? Çünkü yelkenli yarışlarında (balo salonu danslarının aksine) yakınlık önemli değildir; yalnızca kazanmak önemlidir. Eğer öndeyseniz önde kalmanın en kesin yolu 'maymun görür, maymun yapar' oyununu oynamaktır.

Yüksek prestijli ve dünyanın en eski uluslararası spor müsabakalarından biri olan Amerika Kupası'nın 1983 yılında gerçekleşen müsabakalarında Amerikalı Liberty, Avusturalyalı Australia II yelkenlisini yedinin en iyisi oyununda 3-1 skorla geçmişti. Liberty'nin kazanmak için yalnızca bir skora daha ihtiyacı vardı; Amerika'nın 131 yıllık arka arkaya kazanma rekorunu bir sene daha uzatacaktı!

Yarış başladı... Australia II, başlangıç çizgisini erken geçtiği için ceza aldı ve liderlik Liberty'e geçti. Rakibine ulaşabilmek ve aradaki mesafeyi kapatabilmek adına Avusturalyalı yelkenli, o anda pistin sağ kısmındaki rüzgarlar çok daha iyi olmasına rağmen pistin sol kısmından ilerlemeyi tercih etti. Rüzgarın zamanla yön değiştireceğini ve böylelikle bir avantaj kazanmayı hedefliyordu. Amerikan yelkenli ise sağda kaldı; nihayetinde sağ taraf güvenilirdi, rüzgar daha iyiydi ve daha iyi kalmasını umuyorlardı.

Ancak rüzgar kısa bir süre sonra sola döndü ve Australia II yarışı kazandı... Bu galibiyetin ardından iki galibiyet daha alan Australia II, kupayı kazanarak Amerika'nın 131 yıllık başarı tarihini noktaladı.

Peki Ne Olmalıydı?

İki yelkenlinin de hızı rüzgarın durumuna bağlı olduğu için iki yelkenli de pistin hangi tarafında daha iyi rüzgar olacağına yönelik eğitimli bir tahminde bulundular. Bu Avusturalyalı yelkenli için iyi bir stratejiydi; zira kaybediyordu ve risk alması gerekliydi. Amerikan yelkenli ise kazanmak için "takipçisini takip etmeliydi"; zira zaten kazanıyordu ve farklı stratejilerin başarılı olmasına mahal vermemek, bu stratejiler başarılı sonuçlar verse bile pozisyonunu koruyabilmek için bu stratejileri değerlendirmeliydi.

Yani liderlik pozisyonu zaten Liberty'deydi. Arkasındaki geminin stratejisini kopyalamış olsaydı yarış boyunca aynı hızla ilerleyecek, böylelikle baştaki avantajını koruyarak yarışı kazanacaktı. Liberty'nin sağ kısmı tercih etmesine yönelik alınan karardan ne kadar emin olunursa olunsun, akıllıca davranış takipçiyi takip etmek olurdu; zira bu, Liberty'i kesin bir zafere götürürdü.

Pexels

Bir Stratejinin Mevcut Koşullarda Uygulanabilir Olduğunu Nasıl Anlarız?

Takipçiyi takip etmek faydalı bir strateji olmasına rağmen sadece bazı durumlarda etkili bir şekilde uygulanabilmektedir. Örneğin yukarıdaki senaryoda sadece iki "oyuncu" yer almaktadır ve katıldıkları yarışta önemli olan tek şey kazanmaları ya da kaybetmeleridir. Bu koşullarda takipçiyi takip etme stratejisi geçerlilik kazanmaktadır.

Ancak koşullar farklı olsaydı; örneğin, yarışta ikiden fazla oyuncu olsaydı, bu strateji geçerliliğini yitirebilirdi. Zira böyle bir durumda birinci, ikinciye göre kendi pozisyonunu ayarlamak istediğinde diğer oyuncular, bir yelkenli yarışında rota değiştirmenin oldukça güç olması sebebiyle birinciyi (ve ikinciyi) geçebilir; bu sebeple birinci, makaleye konu stratejiyi uygulamak istediğinde liderliğinden feragat etmek durumunda kalırdı.

Buna ek olarak, burada tartışılan senaryo gerçekliğin biraz basitleştirilmiş halini ele almaktadır; zira Amerikan kaptanın kararını etkileyen başkaca hususlar da vardır:

• Rakip ile araya büyük bir mesafe koymak daha prestijli bir galibiyet olarak görülebilir.
• Kaybedenin stratejisini taklit etmek, güven eksikliği olarak yorumlanabilir.
• Yarış sırasında rota değiştirmek riskli olabilir ve böylesi bir rota değişikliği, avantaj kaybına sebep olabilir.

Buna ek olarak Amerikan kaptanın rota seçiminde ne kadar emin olduğunu bilmediğimizi de göz önünde bulundurmak önemlidir. Çünkü belki de orijinal rotanın (sol) hesaplamaları, diğer rotaya (sağ) kıyasla sol rotanın çok daha verimli olduğunu göstermiş; kaptan, bu çerçevede yukarıda belirtilen hususları da hesaba katarak ikinci yelkenlinin stratejisini kopyalamak yerine rotasını korumayı tercih etmiş olabilir.

Ana hatlarıyla ele alındığında bu hesaplamalar ikinciyi taklit etmenin temel düzeyde bir oyun teorisi perspektifinden doğru seçim olduğu gerçeğini ihlal etmese de, Amerikan kaptanın neden rotasını korumayı seçtiğine dair bazı olası açıklamalar sunmaktadır. Örneğin kaptan, yarışı büyük bir farkla kazanmanın getirdiği faydaların (prestij) küçük bir kaybetme riskini göze almaya değecek kadar önemli olduğunu düşündüyse rotayı koruma seçimi akıllıca bir seçim olabilir. Bununla beraber, strateji seçiminin dikkatli bir değerlendirmeden ziyade ego veya stratejik planlama eksikliğine göre yapılmış olması da tamamen mümkündür.

Genel olarak bu durum, gerçekliğin ne kadar karmaşık olduğunu göstermektedir. Bu da oyun teorisinin gerçek hayattaki uygulamaları kapsamında unutulmaması gereken önemli bir kıssadan hissedir. Oyun teorisinde basitleştirilmiş modellerin tercih edilmesinin bir nedeni vardır; ne kadar çok faktör eklerseniz, oyun o kadar karmaşık hale gelir.

Özet ve Sonuçlar

"Takipçiyi takip et" (veya "maymun görür, maymun yapar"), bir yarışmadaki birincinin, liderlik pozisyonunu sürdürebilmesi adına ikinciyi kopyaladığı stratejidir.

Birinci, en yakın takipçisini mükemmel bir şekilde taklit edebildiği sürece, takipçi optimal olmayan bir hareket tarzı seçse bile bu strateji, birinciyi zafere götürür.

Örneğin iki yarışmacının olduğu bir yelkenli yarışında birinci yelkenli, farklı bir rotanın daha elverişli olduğuna inansa bile yarışı kazanmak için ikincinin bulunduğu tarafta kalmalı ve aynı rotayı takip etmelidir. Çünkü ikinciyi bu şekilde taklit etmek, yarışın sonuna kadar liderliğini korumasını sağlar.

Bu strateji yalnızca belirli koşullar altında uygulanabilir. Örneğin ikiden fazla oyuncunun olduğu bir yarışta, mevcut ikinciyi taklit etmek için strateji değiştirmenin maliyetinin yüksek olduğu durumlarda veya birincinin yarışmayı ne kadar büyük bir farkla kazandığının önemli olduğu durumlarda bu strateji işe yaramayabilir.

Bu stratejinin etkili olabileceği durumlarda bile ego, kendinden emin görünme ve büyük bir farkla kazanma arzusu, insanları bu stratejiyi kullanmaktan alıkoyabilir.