Stratejik Düşünmenin Bir Numaralı İlkesi: Geleceğe Bakın ama Geçmişe Yönelik Akıl Yürütün!

Oyun teorisinin temel ilkelerinden birisi, "ileriye bakmamız ve geriye doğru akıl yürütmemiz" önerisinde bulunan ilkedir.

Bu, temel bağlamda bir hamle yapmadan önce sizin ve rakiplerinizin yapabileceği bütün hamleleri bu hamlelerin yol açabileceği sonuçlarla beraber düşünmeniz gerektiği anlamına gelir. Bu değerlendirmenin ardından her potansiyel sonucun her bir oyuncu için ne kadar arzu edilir olduğuna bağlı olarak diğer oyuncuların hamlelerini tahmin edebilir ve kendi yapacağınız hamleyi belirleyebilirsiniz.

Makalemizde bu ilkenin nasıl çalıştığını görecek ve bu ilkeyi daha akıllıca kararlar alabilmek amacıyla nasıl uygulayabileceğinizi göreceksiniz.

Örnek: Reklam Vermeli mi, Vermemeli mi?

Şu senaryoyu hayal edelim:

• MegaCorp, şu anda belirli bir tür yüksek kaliteli endüstriyel lazer satan tek şirkettir.
• Startupo, şu anda MegaCorp tarafından domine edilen pazara girmeyi düşünen yeni bir şirkettir.
• MegaCorp, Startupo'nun bu pazara girmesini engellemek amacıyla karını önemli ölçüde azaltarak yüksek maliyetli bir reklam kampanyası yürütebilir.
• Startupo daha küçük ve daha esnek bir şirkettir; pazara girip girmemeye karar vermeden önce MegaCorp'un reklam kampanyasını yürütüp yürütmeyeceğini bekleme lüksü vardır.

Bu çerçevede her şirketin iki olası hamlesi vardır: MegaCorp reklamları yayınlayabilir veya yayınlamayabilir, Startupo pazara girebilir veya girmeyebilir.

Bu, bu senaryo kapsamında her biri oyuncular tarafından farklı şekilde sıralanan 4 olası sonuç olduğu anlamına gelir; 1 en çok arzu edilen sonuç ve 4 en az arzu edilen sonuçtur:

Megacorp'un sonuç sıralaması:

1. Reklam yok, Startupo pazara girmiyor.
2. Reklam var, Startupo pazara girmiyor.
3. Reklam yok, Startupo pazara giriyor.
4. Reklam var, Startupo pazara giriyor.

Startupo'nun sonuç sıralaması:

1. Reklam yok, pazara giriş var.
2. Reklam var, pazara giriş yok.
3. Reklam yok, pazara giriş yok.
4. Reklam var ve pazara giriş var.

Bu bilgiler ışığında bu senaryodaki tüm olası hamleleri ve sonuçları gösteren oyun ağacına ulaşırız:

Effectiviology

Ana hatlarıyla ele alındığında MegaCorp, reklam kampanyası yürütüp yürütmemeye yönelik kararını verirken bu senaryonun tüm olası sonuçlarına bakar ve ardından rakibinin en yüksek olasılıkla hangi hamleyi yapacağını belirlemeye çalışır:

• MegaCorp kampanyayı yürütürse Startupo pazara girmemeyi seçecektir; zira bu senaryoda pazara girmek 4 numaralı sonuç yerine 2 numaralı sonucu getirir. Megacorp ise bu senaryoda 2 numaralı sonucuna ulaşmaktadır.
• MegaCorp kampanyayı yürütmezse Startupo muhtemelen pazara girmeyi seçecektir; zira bu senaryo pazara girmemekten daha iyi bir sonuca yol açacaktır (1 numaralı sonuca karşı 3 numaralı sonuç). Bu durumda MegaCorp da 3 numaralı sonucuna ulaşacaktır.

Buna çerçevede MegaCorp'un Startupo'nun pazara girmesini engellemek için reklam kampanyasını yürütmesi gerektiği açıktır. Reklam kampanyası yürütüldüğünde Megacorp, Startupo'ya benzer şekilde 2 numaralı sonuca ulaşacaktır; reklam kampanyası yürütülmezse Megacorp 3, Startupo 1 numaralı sonuca ulaşacaktır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Bu örnekte önce senaryonun potansiyel sonuçları değerlendirilmiş, ardından Startupo'nun Megacorp'a karşı yapabileceği bütün karşı hamlelerin tespit edilmesi için sonuçlardan geçmişe doğru bir tümevarım incelemesi yürütülmüş ve böylelikle geleceğe bakıp geçmişi düşünme ilkesi uygulanarak Megacorp için en iyi eylem planı bulunmuştur.

Bu İlkeyi Uygularken Akılda Tutulması Gerekenler

Bu geriye doğru tümevarım yöntemi, aşağıdaki koşulları karşılayan bir oyunun optimal çözümünü bulmak için kullanılabilir:

• Sıralılık: Oyun sıralı olmalıdır, yani oyuncular, oyuncuların eşzamanlı olarak hareket ettiği bir oyunun aksine belirli bir sırayla hareket etmelidir.
• Sonluluk: Oyun sonlu olmalıdır, yani net bir bitiş noktası gereklidir.
• Mükemmel bilgi: Oyuncular, oyunun olası hamleleri ve sonuçları ile her bir sonucun arzu edilebilirliği hakkında mükemmel bilgiye sahip olmalıdır.
• Rasyonellik: Tüm oyuncular hamlelerini rasyonel bir şekilde belirlemeli, yani kendileri için en iyi sonuçları doğuracak hamleleri seçmelidir.

Gerçek dünyada işler elbette çok daha karışıktır ve özellikle mükemmel bilgiye nadiren erişebilmemiz ve insanların genellikle irrasyonel kararlar verme eğiliminde olması bu koşulların her durumda geçerli olmasını engellemektedir. Bunun üzerine oyunların, çok sayıda hamle yapma olasılığına ve birçok karmaşık amaca sahip olduğu ikiden fazla oyuncuyla oynanabildiği gerçeği de katılınca işler daha da karışık bir hal alır.

Bütün bu bilgiler bizi akılda tutmamızın son derece önemli olduğu bir kıssadan hisseye götürür: Bir oyun kapsamında seçebileceğiniz optimal bir stratejinin olması, bu stratejiyi her zaman bulabileceğiniz anlamına gelmeyebilir (satranç bunun iyi bir örneğidir). Bununla beraber göz önünde bulundurmanız gereken faktörler ve hususlar bu modele dahil edilebilir ve geriye dönük tümevarımcılık bu kapsamda yer alan, nasıl yaklaşırsanız yaklaşın, hiçbir şekilde basite indirgeyemediğiniz birçok senaryoda optimal stratejinin belirlenmesi için en iyi yol olmaya devam etmektedir.

Özet ve Sonuçlar

İleriye bakma ve geriye doğru akıl yürütme ilkesi, geriye doğru tümevarım kavramını temel almaktadır. Bu kavram da en uygun hareket tarzınızı belirlemek için bir sorunun sonucundan geriye doğru akıl yürütmeniz gerektiği fikridir.

Ana hatlarıyla bu, bir hamle yapmadan önce, sizin ve diğer oyuncuların yapabileceği olası hamleleri, bu hamlelerin yol açacağı olası sonuçlarla birlikte düşünmeniz gerektiği anlamına gelir. Ardından, farklı sonuçları her oyuncu için arzu edilebilirliklerine göre sıralayabilir ve bu sıralamayı temel alarak diğer oyuncuların hangi hamleleri yapacağını belirleyebilirsiniz.

Tüm bunları net bir şekilde ele alabilmek amacıyla her oyuncunun yapabileceği olası hamleleri ve bu hamlelerin yol açacağı sonuçları haritalayan bir oyun ağacı oluşturmalısınız. Geriye doğru tümevarımcı akıl yürütmelerinizde bu oyun ağacından faydalanabilirsiniz.

Bu stratejinin geçerliliği belirli koşullara bağlıdır. Bu koşullar arasında oyuncuların sırayla hamle yapması, "oyunun" belli bir sonu olması, tüm oyuncuların mükemmel bilgiye sahip olması ve oyuncuların rasyonel kararlar vermesi yer almaktadır.

Bu stratejiyi gerçek hayatta uygulamak zor olabilir; zira gerçek hayatta senaryolar genellikle daha karmaşıktır ve gereken koşulların tamamı sağlanamayabilir. Ancak geriye doğru tümevarım, gerçek hayat senaryolarını ele alan stratejilerin yine de en iyilerinden birisidir.