Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

'Mart Ayı', Kediler ve Genel Olarak Memelilerde Cinsel Döngü Üzerine...

'Mart Ayı', Kediler ve Genel Olarak Memelilerde Cinsel Döngü Üzerine... OrtaKoltuk
5 dakika
94,211
Evrim Ağacı Akademi: Canlıların Evrimi Yazı Dizisi

Bu yazı, Canlıların Evrimi yazı dizisinin 50. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Oksijenli Solunum Nasıl Evrimleşti? İlkel Hücreler Nasıl Oldu da Oksijeni Kullanabilecek Biçimde Evrimleştiler?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Memeli hayvanların hemen hepsinde bazı cinsel döngüler mevcuttur, bu döngüler dahilinde çiftleşme dönemleri belirlenir. Buna estrous cycle (östrus döngüsü) denir.

Östrus Döngüsü, temel olarak 4 kısımdan ve alt kısımlardan oluşur: Proestrus, Estrus, Metestrus, Diestrus. Bunlara kısaca bakacak olursak, Proestrus döneminde dişilerin yumurtalıklarındaki foliküllerden bir ya da birkaçı büyümeye başlar. Her türde gelişen folikül sayısı farklıdır. Bu faz 1-3 hafta arası sürer. Östrojen hormonu etkisinde uterus gelişmeye başlar. Bazı hayvanlarda vajinadan kan gelimi gözlenebilir. Ancak dişi, bu etapta üremeye hazır değildir.

Tüm Reklamları Kapat

Estrus döneminde dişi, kaba tabiriyle, "ateşli", bilimsel tabiriyle ise "çiftleşmek için istekli" duruma gelir. Gonadotropik hormonların etkisi bu noktada başlar ve foliküllerin gelişimi sırasında, bu dönemde, östrojen miktarı en üst düzeye çıkar. Vücutta fizyolojik ve gözlenebilir değişimler olur ve dişi, cinsel olarak hazır hale gelmeye başlar. Bu noktada, ilginç bir şekilde lordosis refleksi denen bir olay sebebiyle, dişiler arka ayaklarını havaya kaldırmaya ya da bükmeye meyilli olurlar. Bu, dişi insan türünde sıklıkla gözlenebileceği gibi, diğer memelilerde de gözlenebilir. Bu noktada ilginç bir durum karşımıza çıkar: Bazı türlerde, yumurtanın yumurtalıktan ayrılıp kanala düşmesi, kendiliğinden olurken (inek ve insanda olduğu gibi), bazı türlerde bu cinsel birleşme olduktan sonra gerçekleşir (örneğin kedilerde). Yani yumurtanın kanala bırakılması (ovulation), cinsel birleşmenin (copulation) gerçekleşmesi ile olur. Eğer kedi gibi cinsel birleşmeyele tetiklenen ovulasyon durumu olan hayvanlarda, cinsel birleşme gerçekleşmeze, Estrus dönemi günlerce sürebilir, ta ki birleşme gerçekleşene kadar.

Metestrus döneminde östrojen salgısı azalır ve corpus luteum denen yapının aktif hale gelmesiyle yüksek etkinlikteki bir hormonal dönem başlar. Progestrone hormonu salgılanmaya başlar. Yaklaşık 1-5 gün sürer. Östrojen seviyesinin düşmesine bağlı olarak, bazı türlerde kanama gözlenebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Diestrus döneminde ise progesterone hormonu düzeyi maksimuma çıkar. Bu sırada, gerek cinsel birleşmeyle tetiklenen ovulasyon sonucu, gerekse de otomatik olarak gerçekleşen ovulasyon sonucu, spermlerin yumurtayla birleşmesi (döllenme) gerçekleşmezse, corpus luteum'un etkisiyle cinsel döngü durdurulur ve iptal edilir. Bu dönemde kalınlaşan yapılar vücut dışına atılır ve kanamanın en şiddetli görüldüğü yer bu kısımdır. 

İşte bu dönemler, türden türe oldukça değişebilmektedir. Genellikle göreceli olarak küçük olan hayvanlarda, östrus döngüsü daha sıklıkla tekrarlanır. Hayvanın ebatları büyüdükçe, döngünün tekrarlanması seyrekleşir. Kedilerde bu dönem 3 ila 7 hafta arası sürebilir. Ayrıca evcilleştirmenin etkisinde bu dönemlerin süreleri değişebilir. 

Bazı türler, bir senede birden fazla defa bu döngüye girebilirler. Kedi, inek, evcil domuz ve insan, bu hayvanlardan bazılarıdır. Bunlara polyestrous hayvanlar denir. Mevsimlere göre cinsel döngüleri değişen veya belirli mevsimlerde çiftleşen türlerde ise, bir mevsim içerisinde (yani yaklaşık 2-4 aylık sürede) birden fazla kez döngüye girilebilir. Örneğin günlerin daha kısa olduğu sonbahar-kış döneminde cinsel olarak aktif olan hayvanlar; koyun, keçi, geyik, tilki ve benzeridir. Günlerin uzun olduğu dönemlerde aktif olan hayvanlara örnek olarak ise atlar ve hamsterlar olarak gösterilebilir. 

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Bazı hayvanlarda döngüye yılda sadece 2 kez girilir (diestrous). Bu hayvanların en güzel örneği, köpeklerdir. 

Birtakım hayvanlar ise, döngüye senede sadece 1 defa girer. Bu hayvanlara örnek olarak, ayıları, bir grup tilkiyi, kurtları verebiliriz. 

Bir grup hayvan ise bu döngüye hiçbir zaman girmezler ve herhangi bir anda cinsel birleşimde bulunabilirler. Bu hayvanların en bilineni, tavşanlardır.

Kedilerin Östrus Döngüsü'nün, "ateşli" kısmı olan estrus dönemi, 14-21 gün sürer ve ovulasyon, cinsel birleşmeyle tetiklenir. Eğer cinsel birleşme olmazsa, kediler interestrus denen bir bekleme dönemine girer ve yumurtaları vücuttan atmazlar, ta ki bir birleşme olana kadar. Eğer cinsel birleşme olur; ancak gebelik gerçekleşmezse, döngüye 3 haftada bir tekrar girilir. Aslen kediler polyestrus hayvanlardır ve döngüye senede birkaç defa girebilirler. 

Kedilerde "ateşli" estrus dönemi genellikle ilkbaharda başlar ve sonbaharın sonlarında sona erer. Bu dönemler, her 2 haftada bir tekrarlanır ve her biri 4-7 gün sürer. Bu sürede, birden fazla erkek, dişiye çekilecektir. Erkekler, dişi için mücadele ederler ve kazanan, dişiyi alır. Kediler, ilk önce kazanan erkeği reddeder, ancak zamanla erkeğin yaklaşmasına izin verirler. Dişiler, bu dönemde oldukça sık bir şekilde inleme ve bağırma davranışı gösterebilir, ayrıca erkekle birleşme sırasında da acı belirtisi olarak bağırabilirler. Bunun sebebi, erkeğin penisinde bulunan çıkıntılardır. Bu çıkıntılar, dişiye bir miktar acı vermekle birlikte, ovulasyonu tetikler. Ayrıca bu geriye dönük çıkıntılar, daha önceki bir çiftleşme sonrası kalan spermleri temizler. Dişi, çiftleşme sonrası vajinasını temizler ve eğer bu dönemde bir erkek çiftleşmek isteyecek olursa, saldırgan ve hırçın tavırlar sergiler. Çiftleşmeden 20-30 dakika sonra, döngü tekrar başa sarılır ve dişi, yeniden çiftleşmek için hazırlanır. 

Tüm Reklamları Kapat

Kedilerde birden fazla ve bu kadar sık çiftleşmenin olma sebebi, ovulasyon çiftleşme ile tetiklendiği için, ilk çiftleşme olana kadar yumurtanın kanallarda bulunamamasıdır. Hatta kimi zaman ilk çiftleşmede ovulasyon tetiklenemez. Böylece, daha sonraki çiftleşmelerde üreme şansı çok daha yüksektir. Ayrıca bir kedinin doğurduğu yavruların babaları, farklı farklı olabilir, çünkü döngü çok hızlı bir şekilde tekrarlanır ve farklı yumurtalar, farklı spermlerle döllenebilir.

Evrimsel olarak bu dönemin neden ilkbahar dönemine geldiğine bakacak olursak; muhtemelen çiftleşmenin gerçekleşebileceği ılık mevsimlerin bu zamana denk gelmesini sebep olarak gösterebiliriz. Zira kediler, doğal ortamları olan sokaklarda veya parklarda çiftleşebileceklerdir (kedilerin evcil hayvanlar olduğunu unutmayalım) ve bunu, soğuk kış günlerinde yapamazlar. İnsanların, Mart Ayı'nı özellikle fark etmelerinin sebebi ise, daha çok algıda seçiciliktir. Zira kediler kış ayı hariç bütün mevsimlerde çiftleşebilirler, ancak uzun bir kışın ardından, kedilerin ilk çiftleşmeye başlaması, muhtemelen insanların ilgisini çekmektedir. Halbuki yazın veya sonbaharın başlarında çiftleşen kediler de bolca görülebilmektedir. Ancak bunlar, artık kedilerin çiftleşmesine alışmış insanların dikkatini çekmez. Benzer şekilde, yaz aylarında birçok kedi çiftleşme sürecini tamamlayacağı ve yavrularının bakımına odaklanacağı için, kışa yaklaşılan zamanlarda çiftleşen kedi sayısı da azalmaktadır. Bu yüzden insanların çiftleşen kedi görme sıklığı da azalacaktır. 

Teşekkür: Hasret Güneş

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Canlıların Evrimi Yazı Dizisi

Bu yazı, Canlıların Evrimi yazı dizisinin 50. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Oksijenli Solunum Nasıl Evrimleşti? İlkel Hücreler Nasıl Oldu da Oksijeni Kullanabilecek Biçimde Evrimleştiler?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
9
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 10
  • İnanılmaz 7
  • Bilim Budur! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Muhteşem! 1
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 11:49:12 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/67

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. 'Mart Ayı', Kediler ve Genel Olarak Memelilerde Cinsel Döngü Üzerine.... (4 Mayıs 2011). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/67
Bakırcı, Ç. M. (2011, May 04). 'Mart Ayı', Kediler ve Genel Olarak Memelilerde Cinsel Döngü Üzerine.... Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/67
Ç. M. Bakırcı. “'Mart Ayı', Kediler ve Genel Olarak Memelilerde Cinsel Döngü Üzerine....” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 04 May. 2011, https://evrimagaci.org/s/67.
Bakırcı, Çağrı Mert. “'Mart Ayı', Kediler ve Genel Olarak Memelilerde Cinsel Döngü Üzerine....” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, May 04, 2011. https://evrimagaci.org/s/67.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close