Marmara Denizi Depremleri Hakkında Mitler ve Gerçekler: Veriler Bize Ne Söylüyor?

İnsanoğlu, varoluşunun şafağından bu yana, doğanın kudreti karşısında hem hayranlık hem de derin bir korku duymuştur. Yıldızlarla dolu bir gökyüzünün altında, ayaklarımızın bastığı toprağın sarsılmaz olduğuna dair inancımız, jeolojik zamanın o acımasız tiktakları arasında zaman zaman yerle bir olur. Evren'in uçsuz bucaksız karanlığında sürüklenen bu toz zerresinin üzerinde yaşam, incecik bir kabuğun kararsız hareketlerine pamuk ipliğiyle bağlıdır. Özellikle Anadolu gibi tektonik plakaların sürekli bir itiş kakış halinde olduğu coğrafyalarda, deprem gerçeği sadece jeofiziksel bir olay değil, kültürel kodlarımıza işlemiş kolektif bir travmadır.

Marmara Denizi, bu travmanın merkez üssünde, tarihin ve jeolojinin kesiştiği noktada uyanmayı bekleyen bir dev gibidir. Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın batıya doğru uzanan ve milyonlarca yıldır Avrasya ile Anadolu blokları arasındaki gerilimi düzenleyen bu devasa kırık sistemi, insanlık tarihi boyunca imparatorlukları sarsmış, surları yıkmış ve şehirleri yutmuştur. 1509 yılında, Osmanlı tarihçilerinin "Kıyamet-i Suğra" yani "Küçük Kıyamet" olarak adlandırdığı o günde, İstanbul’un surlarını yerle bir eden güç ile 17 Ağustos 1999’da Gölcük’te binlerce canımızı alan güç aynıdır. Bu güç ne mitolojik bir canavarın öfkesi ne de ilahi bir cezalandırma aracıdır; bu, gezegenimizin ısıl dinamiklerinin, çekirdekten yüzeye doğru akan enerjinin ve plaka tektoniğinin kaçınılmaz bir sonucudur.

Ancak korku, çoğu zaman aklın en büyük düşmanıdır. Belirsizlik anlarında, insan zihni boşlukları doldurmak için desenler aramaya başlar. Evrimsel geçmişimizde, hışırdayan çalılıkların ardında bir aslan olup olmadığını tahmin etmek hayatta kalmamızı sağlamış olabilir ancak modern dünyada bu desen tanıma mekanizması, istatistiksel gerçeklikten kopup mitlerin doğmasına neden olmaktadır. "Depremler hep gece olur, dolunay fayları tetikler, hava çok sıcak, deprem olacak." gibi söylemler, bilimsel bir temelden ziyade, kontrol edemediğimiz bir doğa olayına karşı geliştirdiğimiz psikolojik savunma mekanizmalarıdır. Oysa bilim, karanlıkta yanan bir mumdur. Bize düşen, bu mumun ışığını verilerin üzerine tutmak ve gölgelerde saklanan korkuları, bilginin aydınlığıyla dağıtmaktır.

Bu yazının amacı, 1900 ile 2025 yılları arasında Marmara Denizi ve çevresinde gerçekleşen depremlerin kapsamlı veri setini masaya yatırmaktır. Elimizdeki veriler, sismometrelerin hassas uçlarıyla kaydedilmiş, bilimsel metodolojinin süzgecinden geçirilmiş ve istatistiğin diliyle konuşan somut gerçeklerdir.

Analiz, ham bir veri yığınına değil, küme arındırma işlemine tabi tutulmuş, artçı şokların gürültüsünden arındırılmış ve Moment Büyüklüğü (Mw) cinsinden standardize edilmiş bir kataloğa dayanmaktadır.

Veri Analizi ve Bilimin Mutfağı

Bir bilimsel analizin değeri, üzerine inşa edildiği metodolojinin sağlamlığı ile ölçülür. Tıpkı bir binanın temelinin sağlam olması gerektiği gibi deprem istatistikleri üzerine yapılacak bir çalışma da verinin nasıl işlendiği, hangi filtrelerden geçirildiği ve nasıl standardize edildiği konusunda şeffaf ve titiz olmalıdır. Marmara Denizi gibi karmaşık bir tektonik yapıyı analiz ederken her sarsıntıyı saymak bizi yanıltıcı sonuçlara götürebilir. Bu nedenle, bu raporda kullanılan veri seti üzerinde uygulanan işlemleri anlamak, sonuçların güvenilirliğini kavramak açısından hayatidir.

Ölçüm Karmaşası

Deprem haberlerinde sıkça duyduğumuz Richter Ölçeği tabiri, modern sismolojide aslında miadını doldurmuş bir kavramdır. 1930'larda Charles Richter tarafından Güney Kaliforniya'da belirli tipteki sismometreler için geliştirilen yerel büyüklük (ML), o dönem için devrim niteliğinde olsa da büyük depremleri ölçmekte yetersiz kalmaktadır.^[1]

Richter ölçeği (ML), belirli bir enerji seviyesinden sonra doygunluğa ulaşır. Yani, 7.0 büyüklüğündeki bir deprem ile ondan 30 kat daha fazla enerji açığa çıkaran 8.0 büyüklüğündeki bir deprem, ML ölçeğinde birbirine çok yakın değerler verebilir. Bu durum, büyük depremlerin yıkıcı gücünü istatistiksel olarak maskeler. Örneğin, 1999 Gölcük Depremi ilk anlarda farklı kurumlarca 6.7 veya 7.0 gibi değerlerle duyurulmuş ancak daha sonra yapılan detaylı analizlerle gerçek büyüklüğünün Mw 7.4 olduğu anlaşılmıştır.

Bu yazıda kullanılan veri setinde, tüm depremler Moment Büyüklüğü (Mw) cinsinden standardize edilmiştir. Mw, depremin fiziksel gerçekliğine en sadık ölçektir çünkü doğrudan şu formüle dayanır:

$Mo=\mu \times A\times D$

• Mo = Sismik Moment
• μ = Kayanın sertliği
• A: Kırılan fayın alanı
• D: Ortalama kayma miktarı

Moment Büyüklüğü, bu fiziksel parametrelerden türetildiği için doygunluğa ulaşmaz ve depremin açığa çıkardığı enerjiyi tüm büyüklük aralıklarında (Mw 3.0'dan Mw 9.0+'a kadar) tutarlı bir şekilde ifade eder. Veri setimizin Mw cinsinden olması, 1900 yılından 2025 yılına kadar gerçekleşen tüm depremleri elma ile elma kıyaslaması olarak yapabilmemizi sağlar. Bu, özellikle Marmara Denizi gibi büyük enerji birikimlerinin olduğu bir bölgede, tarihsel veriyi doğru okumak için en sağlıklı ve modern yöntemlerden bir tanesidir.^[2]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Küme Arındırma

Halk arasındaki en büyük yanılgılardan biri, hissedilen her sarsıntının bağımsız bir doğa olayı sanılmasıdır. Oysa büyük bir deprem, tektonik bir ana şok olarak gerçekleştiğinde, çevresindeki gerilim dengelerini altüst eder ve "artçı şok" adı verilen binlerce, bazen on binlerce küçük sarsıntıyı tetikler.

Eğer biz, "Depremler günün hangi saatinde oluyor?" sorusuna yanıt ararken 17 Ağustos 1999 Depremi'nin hemen ardından gelen binlerce artçıyı da veri setine dahil edersek sonuçlarımız yapay bir şekilde gece saatlerine yığılacaktır. Çünkü ana şok gece olmuştur ve onu takip eden artçılar, istatistiksel olarak ana şokun zamanına yakın kümelenir. Bu, veride bir yanlılık (İng: "bias") oluşturur ve bilimsel gerçeği perdeler. Bizim ilgilendiğimiz, artçıların ne zaman olduğu değil; ana fayı kıran o ilk, bağımsız tetikleyicilerin ne zaman gerçekleştiğidir.

Bu sorunu çözmek için sismolojideki en güvenilir yöntemlerden biri olan Gardner & Knopoff algoritması kullanılmıştır. Bu yöntem, her depremi bir zaman ve uzay penceresi içinde değerlendirir.^[3]

Yöntem şu şekilde işler:

1. Katalogdaki en büyük deprem tespit edilir.
2. Bu depremin büyüklüğüne (Mw) bağlı olarak bir etki süresi ve etki yarıçapı belirlenir. Örneğin, Mw 7.0 büyüklüğündeki bir deprem için bu pencere yıllarca sürebilir ve yüzlerce kilometreyi kapsayabilir.
3. Bu pencere içinde kalan daha küçük tüm sarsıntılar, bağımlı olay yani artçı şok olarak etiketlenir ve analizden çıkarılır.
4. Geriye kalan sarsıntılar, birbirinden bağımsız, tektonik süreçlerin doğal akışıyla oluşan bağımsız olaylar olarak kabul edilir.

Bu çalışmada analiz edilen veri seti, bu titiz temizlik sürecinden geçmiştir. Bu sayede, makalenin ilerleyen bölümlerinde sunacağımız "Depremler 12.00-18.00 arasında yoğunlaşıyor." bulgusu, 1999 Depremi'nin artçılarının bir yanılsaması değil, Marmara'daki ana kırılmaların saf istatistiğidir. Bu ayrım, mitleri çürütmekte olup aynı zamanda elimizdeki en güçlü silahtır.^[4]

Veri Setinin Kaynağı ve Kapsamı

Analiz, hissedilen herhangi bir depremde hepimizin hücum ettiği ve herkese açık olan Boğaziçi Üniversitesi KOERI veritabanındaki 1900-2025 yılları arasındaki Marmara Denizi ve çevresi depremlerini kapsar.^[5]

Analiz edilen 125 yıllık zaman dilimi, jeolojik açıdan saniyenin milyonda biri kadar kısa olsa da insan ömrü ve istatistiksel analiz için yeterli bir derinlik sunar. Bu dönem;

• Aletsel Dönem Öncesi ve Erken Aletsel Dönem: 1900-1960 arası, sismometrelerin az olduğu ancak büyük depremlerin tarihsel kayıtlarla iyi bilindiği dönemdir.
• Modern Aletsel Dönem: 1960 sonrası ve özellikle 1999 sonrası kurulan yoğun istasyon ağlarıyla en küçük sarsıntıların bile kaydedildiği dönemdir.

Sayıların Dili

Veriler, ham halleriyle soğuk ve anlaşılmaz görünebilir. Ancak doğru görselleştirildiklerinde karmaşık doğa olaylarının gizli ritmini ortaya koyan bir senfoniye dönüşürler. Bu bölümde, Marmara Denizi depremleri üzerine yapılan analizlerin sonuçlarını, zihninizde canlandırabileceğiniz grafiksel betimlemelerle sunacağız.

Günlük Dağılım Grafiği

Zihninizde bir pasta grafiği canlandırın. Bu pasta, günün 24 saatini temsil eden dört eşit dilime bölünmüştür. Toplumsal hafızamız ve korkularımız, bize gece diliminin (00.00 - 06.00) pastanın en büyük kısmını oluşturması gerektiğini fısıldar. Çünkü en büyük acılarımızı o saatlerde yaşadık. Ancak veri setimizden elde edilen grafik, bu beklentiyi altüst eden bambaşka bir hikaye anlatıyor.

• 12.00-18.00 (Öğle-Akşam Üstü): Pastanın en geniş, en belirgin dilimi burasıdır. Parlak, dikkat çekici bir renkle vurgulanmış bu dilim, tüm bağımsız depremlerin %28.1'ini barındırır.
• 18.00-00.0 (Akşam-Gece): İkinci sırada gelen bu dilim, %24.3'lük bir paya sahiptir.
• 06.00-12.00 (Sabah-Öğle): Üçüncü sırada gelen bu dilim, %24.2'lik oranıyla onu takip eder.
• 00.00-06.00 (Gece-Sabah): Korkularımızın merkezi olan bu dilim, %23.4 ile aslında istatistiksel olarak en sakin dilimdir.

Bu grafiksel dağılım, depremlerin Güneş'in konumuna göre bir tercih yapmadığını ancak illa bir yığılma aranacaksa bunun gece değil, gündüz saatlerinde olduğu yönünde istatistiksel bir eğilim olduğunu göstermektedir. Bu, bir tesadüf mü yoksa jeofiziksel bir neden mi? Bölüm 3'te bunu derinlemesine irdeleyeceğiz ancak şimdilik verinin görsel dili net: Gece korkusu, verilerle desteklenmiyor.

Ay ve Sismisite Çubuk Grafiği

Şimdi de karşımızda iki sütundan oluşan basit bir çubuk grafiği olduğunu düşünün. Bu grafik, "Ay'ın çekim gücünün depremleri tetiklediği" iddiasını test ediyor.

• Sol Sütun (Zayıf Çekim): Bu sütun, grafiğin tepesine değiyor. Ay'ın ilk dördün ve son dördün evrelerini, yani birbirine dik konumlandığı için toplam gelgit etkisinin zayıfladığı dönemleri temsil ediyor. Oranı %77.1.
• Sağ Sütun (Güçlü Çekim): Bu sütun ise soldakinin yanında çok düşük bir beklentide kalmış durumda. Ay ve Güneş'in hizalandığı, dolunay ve yeni ay evrelerini, yani güçlü gelgit günlerini temsil ediyor. Oranı sadece %22.9.

Eğer süper ay veya dolunay gerçek bir tetikleyici olsaydı, sağdaki sütunun en azından oransal olarak bir sapma göstermesi, bir anomali yaratması gerekirdi. Oysa grafik bize şunu söylüyor: Depremlerin büyük çoğunluğu, Ay'ın çekim gücünün en zayıf olduğu, sıradan günlerde gerçekleşiyor.

Mevsimsel Dağılım

Yıllık döngüyü gösteren bir çizgi grafiği düşünün. Ocaktan aralığa uzanan bu çizgide, keskin bir yaz veya kış zirvesi görmeyi beklersiniz. Ancak veri, kaotik dalgalanmalar arasında iki ayı öne çıkarıyor: mart ve ağustos.

Agora Bilim Pazarı

Yüzücüler

2023 ANDREW CARNEGIE MÜKEMMELLİK MADALYASI

“Yerüstünde önü alınamayan yangınlar, hava kirliliği alarmları, benzeri görülmemiş kuraklıklar, makinelere sıkışan kâğıtlar, öğretmen grevleri, ayaklanmalar, devrimler, dayanılmaz derecelere yükselen rekor sıcaklıkla geçen yazlar varken aşağıda, havuzda sıcaklık hep yirmi yedi gibi tatlı bir derecede seyrediyor.”
Yüzücüler, havuz rutinleri (yavaş, orta ve hızlı kulvarcılar) haricinde birbirleri için bilinmezler. Her biri, kaçışı kulaç atmakta bulduğu için orada. Ama havuzun dibinde bir çatlağın belirmesiyle, rahatın ve huzurun olmadığı acımasız bir dünyaya sürülüyorlar.
Yüzücülerden biri, Alice, yavaş yavaş hafızasını yitirmekte. Onun için havuz, sinsice sızan demansın karanlığına karşı son savunma hattıydı. Hızla bulanan zihni düne –çocukluğuna, toplama kamplarında geçen yıllarına– doğru kaçarken, uzun süre önce koptuğu kızı giriyor bugününe, geç de olsa. Annesinin hastalığının yıkıcı ilerleyişine tanık olurken, ilişkilerinin kuruyup çölleşen paramparça arazisinde yolunu bulmak zorunda.
Anneler ve kızları, keder ve anılar, sevgi ve geri dönüşsüz kaybın kulvarlarında yüzen Yüzücüler, efsunlu ve unutulmaz bir düş.

“Yeni bir Otsuka romanı geliyor ki bizler yeniden yaşamaya başlayabilelim.”
-COLSIN WHITEHEAD
“Her on yılda bir, bizlere bir Otsuka romanı bahşediliyor. Bu seferki bir yüzme tesisindeki yazılı ve yazılı olmayan kurallar kataloğu gibi başlayıp bir annenin demansı ve kızının ona sevgisi üzerine güçlü bir hikâyeye dönüşüyor. Otsuka uzun yıllar yazmayacak olsa da sorun değil; bu kitap tadını çıkararak tekrar tekrar okumalık.”
–Washington Post
“Bu güzel ve zarif romanın böyle çok üzüntü, kayıp ve sevgiyi sayfalarına sığdırabilmesine hayret ediyorum: edebi bir mücevher.”
–NICCI GERARD
“Julie Otsuka kimselere benzemiyor… İnsanın kalbini kıran, afallatacak derecede iyi bir kitap.”
–REBECCA MAKKAI

Devamını Göster

₺245.00

Satın Al Tüm Ürünler

Ağustos ayının yüksekliği, 1999 Depremi'nin küme arındırma (İng: "declustering") işlemine rağmen bıraktığı izler olabilir. Ancak Mart ayı gibi bir bahar ayının zirve yapması, "Yazın deprem olur." veya "Kışın deprem olmaz." genellemelerini boşa çıkarıyor. Grafik, sismik aktivitenin mevsimsel sıcaklık veya hava basıncı değişimlerinden bağımsız, kendi tektonik takvimine göre işlediğini görselleştiriyor.

İnsan Zihninin Yanılsamaları ve Bilimsel Gerçekler

Verileri ortaya koyduk. Şimdi bu verilerin ışığında, toplumun iliklerine işlemiş mitleri tek tek ele alıp bilimsel argümanlarla neden yanlış olduklarını ve -daha da önemlisi- neden bu yanlışlara inanmaya meyilli olduğumuzu analiz edelim.

MİT 1: Depremler Hep Gece Olur

Bu mit, 17 Ağustos 1999 (03.02), 6 Şubat 2023 (04.17) ve daha birçok yıkıcı depremin gece saatlerinde gerçekleşmesiyle zihinlerimize kazınmıştır. İnsanlar, "Güneş battıktan sonra yer kabuğu soğuyor, büzüşüyor ve kırılıyor." gibi sözde bilimsel açıklamalarla bu durumu rasyonalize etmeye çalışırlar.

Ancak elde ettiğimiz Marmara Denizi verileri, bu miti kesin bir dille yalanlamaktadır. En yüksek aktivite %28.1 ile 12.00-18.00 saatleri arasındadır. Depremlerin gece yarısından sonra olma olasılığı (%23.4), öğleden sonra olma olasılığından daha düşüktür.

Neden İnanıyoruz?

Bu inancın kökeni jeolojik değil, tamamen insan odaklıdır:

1. Sinyal-Gürültü Oranı: Gündüz saatlerinde, şehir hayatı gürültülüdür. Trafik, inşaat çalışmaları, insan hareketi, zeminde sürekli bir titreşim yaratır. Mw 3.0 veya 4.0 büyüklüğündeki orta şiddetli bir deprem, bu gürültü arasında kaybolabilir veya bir kamyon geçti sanılarak göz ardı edilebilir. Ancak gece saat 03.00'te, şehir sessizliğe gömüldüğünde en ufak bir tıkırtı, dolaptaki bardakların şıngırtısı bile beynimiz tarafından tehdit olarak algılanır. Uykudan uyanmanın verdiği panik, bu algıyı şiddetlendirir.
2. Travma ve Seçici Algı: Beynimiz, duygusal yükü ağır olan anıları daha canlı tutar. Milyonlarca insan, 1999 Depremi'ne uykusunda yakalandı. Bu kolektif travma, "depremlerin gece olduğu" düşüncesinin beynimize kazınmasına neden oldu. Eğer aynı deprem saat 14.00'te olsaydı, belki okulda veya işte olacaktık, can kaybı farklı olacaktı ama bu mit bu kadar güçlü bir şekilde yayılmayacaktı.
3. Biyolojik Savunmasızlık: Evrimsel olarak uyku, en savunmasız olduğumuz andır. Gece gelen tehlike, gündüz gelenden daha korkutucudur. Bu ilkel korku, modern istatistikleri görmezden gelmemize neden olur.^[6]

Yerin 10 ila 15 kilometre derinliğindeki Kuzey Anadolu Fayı için yukarıda saatin kaç olduğu, Güneş'in doğup doğmadığı tamamen önemsizdir. Bu derinlikte sıcaklık ve basınç, yüzeydeki günlük sıcaklık değişimlerinden etkilenmeyecek kadar yalıtılmış ve sabittir. Tektonik plakalar, mantodaki konveksiyon akımlarıyla hareket eder ve bu hareketin hızı yılda 2-2.5 cm'dir. Hareketin birikip kırılma noktasına gelmesi, insan saatiyle değil, jeolojik stres birikimiyle belirlenir. Verilerdeki gündüz yoğunluğu, sismik bir kural değil, istatistiksel bir dalgalanmadır ancak gece mitini çürütmek için yeterlidir.^[7]

MİT 2: Ay'ın Evreleri ve Gelgitler Depremi Tetikler

Sosyal medyada her süper ay öncesi yayılan felaket senaryoları, Ay'ın çekim gücünün fayları harekete geçireceği iddiasına dayanır. "Ay okyanusları kaldırıyorsa yer kabuğunu neden kırmasın?" mantığı, ilk bakışta makul görünebilir fakat analiz sonucu elde ettiğimiz veriler, depremlerin %77.1'inin Ay'ın çekim gücünün zayıf olduğu dönemlerde, sadece %22.9'unun güçlü çekim dönemlerinde olduğunu göstermektedir. Bu veri setinde, Ay evreleri ile deprem arasında anlamlı pozitif bir ilişki görülmüyor.

Gelgit mitine şu açıdan bakmak da faydalı olacaktır: Bir fayın kırılması için üzerinde birikmesi gereken gerilim düşümü, genellikle 1 MPa ile 10 MPa arasındadır ve bu, devasa bir güçtür. Ay ve Güneş'in yer kabuğu üzerinde yarattığı katı yer gelgit stresi ise sadece 0.001 MPa ile 0.005 MPa (1-5 kPa) arasındadır.^[8]

Bu durumu şöyle hayal edebilirsiniz: Freni patlamış, yokuş aşağı giden ve üzerinde tonlarca yük olan bir kamyon düşünün. Bu kamyonun kasasına konan küçük bir kelebek, kamyonun devrilmesine neden olabilir mi? Teorik olarak eğer kamyon tam olarak devrilme sınırındaysa kelebeğin ağırlığı bardağı taşıran son damla olabilir. Ancak kamyonun devrilmesinin asıl nedeni kelebek değil, o tonlarca yüktür. Kelebek olmasa da rüzgârın esmesiyle o kamyon devrilecektir.^[9]

MİT 3: Mevsimsellik ve Deprem Havası

"Hava çok sıcak, kesin deprem olacak." sözü, halk meteorolojisinin bir parçasıdır.

Verilerde mart ve ağustos aylarında bir yoğunlaşma görülse de bu durum mevsimsel bir döngüden uzaktır. Eğer sıcaklık etkili olsaydı yalnızca temmuz-ağustos, soğuk etkili olsaydı ocak-şubat arasında depremler zirve yapmalıydı. Mart ve ağustos gibi alakasız ayların öne çıkması, bunun sistematik bir atmosferik etkiden ziyade, rastlantısal bir kümelenme olduğunu gösterir.

Atmosferik basınç değişimleri veya sıcaklık, fay derinliklerindeki tektonik gerilime göre çok küçük etkiler üretir. 10 km derinlikteki bir fay hattında yüzeydeki fırtına veya sıcak hava dalgası hissedilmez. Bazı çalışmalarda, aşırı yağışların yeraltı suyu basıncını değiştirmesi ve çok sığ mikro-depremleri tetiklemesi tartışılsa da Marmara'daki Mw 7.0+ potansiyelli ana faylar için bu etki ihmal edilebilir düzeydedir. Deprem havası diye bir şey yoktur, deprem her havada olur.^[10]

Sonuç

Carl Sagan, "İnanmak istemiyorum, bilmek istiyorum." demiştir. Biz de deprem konusunda inanışları bir kenara bırakıp bilmeye odaklanmalıyız.

• Depremin gece olacağını sanıp sadece yatak odamızı güvenli hale getirmek yetmez; deprem, öğlen biz iş yerinde, okulda veya trafikteyken de olabilir.
• Dolunayı bekleyip tetikte olmak yetmez; deprem en karanlık, aysız bir gecede de meydana gelebilir.

Veriler bize korkmamız gerekenin zaman değil, yapı stoğu ve hazırlıksızlık olduğunu haykırmaktadır. Marmara'nın derinliklerinden gelen bu veri sinyalleri, bir uyarı çanıdır. Bu çanı duymazdan gelip mitlerin ninnisiyle uyumak mı yoksa bilimin ışığında uyanıp hazırlanmak mı? Seçim, fay hatlarının değil, bizim elimizdedir.