Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Madde-Antimadde Asimetrisi: Neredeyse Tamamen Maddeden Oluşan Evrenimizde, Antimadde Nereye Kaybolmuş Olabilir?

Madde-Antimadde Asimetrisi: Neredeyse Tamamen Maddeden Oluşan Evrenimizde, Antimadde Nereye Kaybolmuş Olabilir? Pixabay
8 dakika
3,876
  • Parçacık Fiziği
  • Kuantum Fiziği

Evrenimizin başlangıcı olan büyük patlamanın hemen ardından geçen ilk anlarda, günümüzdeki maddelerin oluşmasını sağlayan parçacıklar ve antiparçacıklar oluşmaya başladı. Parçacık ve antiparçacıklar, birbirlerinin tam zıttı olan ve yaşamımızda dokunduğumuz, hissettiğimiz, gördüğümüz her şeyin sorumlusu olan temel taneciklerdir. Bu temel taneciklerin çiftler halinde ve eşit şekilde oluşması gerekiyordu. Fakat günümüzde gördüğümüz ve göremediğimiz neredeyse her şey maddeden oluşur. Gezegenler maddedir, bilgisayarlarımız maddedir, virüsler maddedir... Görünen o ki, evrenimizde çoğunlukla madde bulunuyor; antimadde sayısı maddeye kıyasla oldukça az. İşte bu duruma madde-antimadde asimetrisi deniyor. Peki, maddeleri oluşturan, parçacıkların çiftleri olan antiparçacıklar yani antimaddeler nerede? Bu soru, fizik biliminin günümüzde karşılaştığı en önemli sorularından bir tanesi.

Antiparçacıklar ile ilgili daha detaylı bir yazıyı buradan okuyabilirsiniz; ama hatırlamak için burada hızlıca bir göz atalım. Antiparçacıklar, parçacıklara göre zıt elektrik yük taşıyan taneciklerdir. Yani:

Tüm Reklamları Kapat

  • Parçacık olan proton pozitif yüklüdür; antiparçacık olan antiproton negatif yüklüdür.
  • Parçacık olan nötron nötrdür; antiparçacık olan antinötron da nötr yüklü (her ne kadar iki taneciğin de elektrik yükü aynı olsa da, antinötronun manyetik momenti nötrona göre zıt yönlüdür).
  • Parçacık olan elektron negatif yüklüdür; antiparçacık olan pozitron pozitif yüklüdür.

Madde ve antimadde, Büyük Patlama'dan beri çiftler halinde oluşmuştur. Büyük Patlama'nın ilk anlarında Evren, madde-antimadde çiftleri ile doluydu. Bu zıt çiftler birbirleriyle temas ettikleri anda yok olurlar. Yok olan çiftler, arkalarında saf enerji bırakırlar. Eğer madde ve antimadde aynı anda oluşup, aynı anda yok olduysa Evren'imizde saf enerjiden başka hiçbir şey olmaması gerekirdi. Ancak bu Evren içinde evrimleşen bilinçler olarak görebildiğimiz üzere; bu yok olma evresinde çok az miktarda madde, antimaddeden kaçmayı başardı: Her 1 milyar madde-antimadde çifti için sadece 1 adet madde atomu... Kaçmayı başaran bu maddeler sayesinde bugün var olabiliyorsunuz ve bu yazıyı okuyabiliyorsunuz.

Aslında Evren'imizde sınırlı sayıda madde veya antimadde yoktur; günümüz teknolojisi sayesinde antimadde üretimi yapılabilmektedir (her ne kadar bu, şu anda oldukça pahalı bir işlem olsa da). Örneğin deneysel amaçla CERN'de antimadde üretimi yapılabilmektedir. Ancak antimaddelerin üretimi deneysel amaçlarla da sınırlı değildir; örneğin vücudumuzdaki metabolik işlemleri görüntüleme amacıyla kullanılan PET tarayıcıları, görüntülemeyi yaparken antimadde üretimine başvurmaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Peki günümüzde antimadde sadece insan eliyle mi üretilebilir? Hayır, bu duruma örnek olarak bir kuark ve bir antikuarktan oluşan mezonları gösterebiliriz. Nötr mezonlar; kendiliğinden maddeden antimaddeye veya antimaddeden maddeye dönüşebilmektedir. Yani Evren'de kendiliğinden antimadde üretimi gerçekleşebilmektedir!

Her ne kadar bu dönüşüm yoluyla üretim süreci %50 ihtimale sahipmiş gibi görünse de Fermilab'da yapılan çalışmalar durumun öyle olmadığını göstermektedir: Nötr mezonlar, antimaddeye dönüşmektense, her nedense maddeye dönüşmeyi "tercih ediyor". Burada çözülmesi gereken asıl sorulardan biri, mezonların neden bu davranışı gösterdiğidir. Eğer mezonların bu davranışını açıklayabilirsek, madde-antimadde asimetrisinin sebebini bulmaya yaklaşabiliriz; hatta kim bilir, belki bu sırrı tamamen çözebiliriz bile!

Elektron ve pozitronların bir nötron yıldızı etrafında etkileşimini görselleştirmiş bir simülasyon görüntüsü.
Elektron ve pozitronların bir nötron yıldızı etrafında etkileşimini görselleştirmiş bir simülasyon görüntüsü.
SPACE.com

Sakharov Koşulları: Asimetriyi Oluşturan Koşullar

Nobel Barış Ödülü'nün sahibi ve Sovyet Atom Bombası Projesi'nin başındaki isimlerden biri olan Rus nükleer fizikçi Andrey Sakharov, asimetrinin oluşabilmesi için aynı anda mevcut olması gereken üç koşulun bulunduğunu öne sürmüştür. Bu koşullar:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

  • Baryon sayısının ihlali,
  • CP Simetrisinin ihlali,
  • Etkileşimlerin termal dengesizlikte gerçekleşmesidir.

Şimdi gelen bu koşulların ne demek olduklarına biraz daha yakından bakalım.

Baryon Sayısının İhlali

Baryonlar, ağır atom altı parçacıklardır; örneğin, proton ve nötronlar baryon sınıfına girer. Baryon sayısı, atom altı parçacıkları nitelendiren bir kuantum sayısını ifade eder. Tıpkı izole bir sistemde enerjinin korunabileceği gibi baryon sayısı da korunan bir büyüklüktür. Yani, parçacık etkileşimlerinin başlangıcında ve etkileşim sonucunda toplam baryon sayısı aynı kalmalıdır. Sakharov'a göre asimetrinin oluşabilmesi için aşılması gereken ilk bariyer, baryon sayısının korunumudur. Ancak, deneysel olarak baryon sayısının korunumu henüz bozulamamıştır.

CP Simetrisinin İhlali

CP ihlalinin ne olduğunu anlamak için öncelikle C'nin ve P'nin ne anlama geldiğine bakmamız gerekir. C, "yük birleşimi" anlamına gelen "charge conjugation" olgusunu temsil eder. Yük birleşimi; atom altı parçacıkları içeren denklemlerde, parçacıkları antiparçacıklara (veya tam tersi yönde) değiştiren bir işlemdir. Örneğin, elektronu pozitron ile nötronu ise antinötron ile değiştirir.

P ise "parity", yani "eşlik" anlamına gelir. Temel matematikte sıklıkla karşılaştığımız kartezyen koordinat sistemini düşünelim (x,y,z). Bu sistemin elemanlarını, başlangıç noktasına göre simetrik olarak değiştirdiğimiz zaman (-x,-y,-z) sistemde bir değişiklik olmuyorsa bu sisteme simetrik veya "eş" diyebiliriz.

Peki bunların önemi nedir? Bu simetriler, 1957 yılına kadar hiçbir şekilde ihlal edilemez kabul ediliyordu. Ancak deneysel çalışmalar sonucunda görüldü ki hem yük birleşimi (C) hem de eşlik (P) birbirlerinden bağımsız olarak (farklı durumlarda) ihlal edilebiliyor. Yani her parçacık C veya P simetrisine uymak zorunda değildir. Öyle ki, bu durum Chien-Shiun Wu tarafından deneysel olarak ispat edildi ve kendisi bu çalışmasıyla Wolf Ödülü'nü kazandı.

Tüm Reklamları Kapat

C ve P simetrilerinin ayrı ayrı ihlal edilebileceği kanıtlandıktan sonra; bu iki kavramı ayrı ayrı ele almak yerine bir bütün olarak ele alarak yeni bir simetri oluşturma fikri geliştirildi: CP Simetrisi. Günümüzde yapılan deneysel çalışmalara rağmen CP simetrisi hiçbir şekilde ihlal edilemedi. Yani hem yük birleşimi hem de eşlik aynı anda, aynı sistem için ihlal edilemiyor.

Etkileşimlerin Termal Dengesizlikte Gerçekleşmesi

Birbirlerini tek bir duvarın ayırdığı ve farklı sıcaklılarda olan iki kapalı oda (kapalı olması dışarıdan sıcaklığa bir müdahale olmayacağı anlamına gelir) düşünelim. Bu duvar aracılığıyla sıcaklığı yüksek olan odadan soğuk olan odaya ısı geçişi olur. Bu ısı geçişi sonucunda odaların sıcaklıkları eşit hale gelir ve termal denge sağlanmış olur. Bu şekilde birazdan bahsedeceğimiz termal dengeyi örneklendirebiliriz, sıcaklıkları farklı iki sistemin eşit sıcaklığa gelmesi ve yeni sıcaklıkların korunması. Peki, termal dengenin madde asimetrisi ile olan ilgisi ne?

Aslında, termal denge ve CP Simetrisi birbiri ile doğrudan ilişkili iki kavram. Baryonların ortalama enerjisini hesaplayan matematiksel formül, işlem yapılan sistemde (Evren'imiz) CP Simetrisinin geçerli olduğunu kabul ederek işlem yapıyor. Yani, termal dengesizlik ancak CP Simetrisi'nin ihlali olursa oluşabiliyor. Eğer CP Simetrisi ihlal edilmemişse termal denge de bozulmuyor. Bu bahsettiğimiz durum, termal dengenin asimetri ile olan birinci ilişkisidir

İkinci ilişki ise şöyle açıklanabilir: Büyük Patlama'dan sonraki ilk anlarda evrenin genişleme hızı, madde-antimadde çiftlerinin etkileşim hızından daha yüksek bir hıza ulaştıysa, parçacıklar termal dengeyi yakalayamamış olabilir.

Tüm Reklamları Kapat

Büyük Patlama'dan hemen sonra bu üç koşulun da aynı anda gerçekleştiğini varsayarsak; termal dengeyi yakalayamayan madde-antimadde çiftlerinin birbirlerini yok etme dengesi bozulmuş ve çoğunlukla parçacık oluşumuna yönelik bir asimetri ortaya çıkmış olabilir. Her ne kadar bu koşullar oldukça detaylı ve tutarlı görünen koşullar olsa da, sonuçta Sakharov'un koşulları antimaddelerin evrenimizde bu kadar az sayıda bulunmasını açıklamaya yetmiyor.

Bu asimetriye yönelik başka fikirler veya açıklamalar yok mu? Var, gelin onlara bakalım.

Evren'de Henüz Keşfedemediğimiz Antimadde Olabilir mi?

Madde-antimadde asimetrisine yönelik yapılmaya çalışılan açıklamalardan birisi bu yöndedir. Yani, evrenimizin farklı parçacık yoğunluklarına sahip bölgeleri olabilir. Örneğin, Büyük Patlama sırasında maddeler (çoğunlukla) bizim görebildiğimiz (ve içinde olduğumuz) galaksilerin bulunduğu bölgelere yayılmış olabilir ve henüz keşfedemediğimiz veya görüntüleyemediğimiz bölgelerde ise antimadde ağırlıklı bölgeler, galaksiler bulunuyor olabilir. Fakat bu fikri destekleyecek herhangi bir çalışma bulunmadığından madde-antimadde asimetrisinin sebebini bu şekilde açıklayamıyoruz.

CP Simetrisine uygun evren modeli.
CP Simetrisine uygun evren modeli.
Görsel, Wikipedia'dan alınmış, Ali Mert TURAÇLAR tarafından düzenlenmiştir.

Antimadde Varsa Neden Antievren Olmasın?

Teorik fizik alanında Dünya'nın önde gelen kuruluşlarından olan Perimeter Institute for Theoretical Physics kurumu da böyle düşünmüş olsa gerek... Enstitü'nün yayınladığı makaleye göre, Evren'imizde CP Simetrisi asla bozulamaz. Çünkü evrenimizin kendisi, CP Simetrisinin bir görüntüsü! Yani Büyük Patlama ile oluşan Evren'imiz, Büyük Patlama'dan önce bulunan evrenin bir simetri görüntüsü... Böylelikle iki evren, tıpkı madde-antimadde çiftinin oluşturduğu gibi evren-antievren çifti oluşturuyor. Evren'imiz zamanda ileriye doğru giderken, bize göre simetrik olan CP Simetrik evreni zamanda ters olarak ilerliyor; bizim evrenimiz çoğunlukla maddeden oluşurken, simetrik evrenimiz çoğunlukla antimaddeden oluşuyor.

Tüm Reklamları Kapat

Makale içerisinde bu görüşleri destekleyecek verileri bir araya getiren Enstitü, henüz test edilmemiş fakat gelecekte test edilebilecek hipotezler de ileri sürmektedir. Ancak bu yayın, henüz fizik camiasında genelgeçer olarak kabul edilmiş bir görüş değil ve madde-antimadde asimetrisinin kesin sebebini belirtmiyor, belirttiği kabul edilmiyor.

Sonuç

Toparlayacak olursak, her ne kadar konuyla ilgili oldukça fazla teorik ve deneysel çalışma olsa da; madde-antimadde asimetrisi fizik biliminin henüz yanıtlanamamış en önemli sorularından birisi ve uzun süre de böyle kalacak gibi görünüyor.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
34
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Merak Uyandırıcı! 21
  • Bilim Budur! 8
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 7
  • İnanılmaz 7
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 26/03/2023 22:11:38 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10269

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Akış
İçerikler
Sosyal
Gündem
Kütleçekimi
Fizik
Taksonomi
Habercilik
Müzik
2019-Ncov
Sağlık Bakanlığı
Kuantum
Sinir
Periyodik Tablo
Kimya Tarihi
Metal
Bağışıklık Sistemi
Yatay Gen Transferi
İspat
Karadelik
Böcek
Etimoloji
Öne Çıkan
Evrim Ağacı Duyurusu
Nükleotit
Davranış
İnternet
Viroloji
Kadın Sağlığı
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
A. M. Turaçlar, et al. Madde-Antimadde Asimetrisi: Neredeyse Tamamen Maddeden Oluşan Evrenimizde, Antimadde Nereye Kaybolmuş Olabilir?. (20 Mart 2021). Alındığı Tarih: 26 Mart 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10269
Turaçlar, A. M., Bakırcı, Ç. M. (2021, March 20). Madde-Antimadde Asimetrisi: Neredeyse Tamamen Maddeden Oluşan Evrenimizde, Antimadde Nereye Kaybolmuş Olabilir?. Evrim Ağacı. Retrieved March 26, 2023. from https://evrimagaci.org/s/10269
A. M. Turaçlar, et al. “Madde-Antimadde Asimetrisi: Neredeyse Tamamen Maddeden Oluşan Evrenimizde, Antimadde Nereye Kaybolmuş Olabilir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 20 Mar. 2021, https://evrimagaci.org/s/10269.
Turaçlar, Ali Mert. Bakırcı, Çağrı Mert. “Madde-Antimadde Asimetrisi: Neredeyse Tamamen Maddeden Oluşan Evrenimizde, Antimadde Nereye Kaybolmuş Olabilir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, March 20, 2021. https://evrimagaci.org/s/10269.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.